Handelingen

Aalten, Landstraat 22 - Oude Helenakerk

Uit Reliwiki


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam kerk: Oude Helenakerk
Genootschap: PKN Protestantse gemeente Aalten
Provincie: Gelderland
Gemeente: Aalten
Plaats: Aalten
Adres: Landstraat 22
Postcode: 7121CR
Sonneveld-index: 10815
Jaar ingebruikname: 15e eeuw (toren 12e eeuw)
Architect:
Huidige bestemming: protestantse kerk
Monument status: Rijksmonument 6847


Geschiedenis

Belangrijke historische kerk met toren.

De Oude Helenakerk te Aalten is een pseudobasiliek, vooral gekenmerkt door de grote, in elkaar overlopende dakvlakken van middenschip en zijbeuken. De toren is deels gebouwd in de 11e of de 12e eeuw en deels omstreeks 1400. De onderbouw is het oudste zichtbare deel van het kerkgebouw en bestaat uit dikke tufsteen muren met hier en daar brokken ijzeroer. Het huidige schip van de kerk en de zijbeuken werden gebouwd in de periode 1470-1483. Aan het begin van diezelfde periode werd eerst het oude schip gesloopt. Het hoge koor werd gebouwd tussen 1440 en 1450. De preekstoel dateert uit 1784. De stenen zuil waarop de preekstoel staat, bevat fraai gebeeldhouwde lelies en bladmotieven. In 1844 werd een klankbord aangebracht. In het middenschip hangen drie dubbele kronen. De middelste is het oudste van 1762.

Gerestaureerd in de jaren 1970, vanaf 1974. Toen zijn ook de prachtige historische schilderingen gerestaureerd.

  • 2024 - Het kerkbestuur van de Protestantse Gemeente Aalten (PGA) heeft een conceptovereenkomst voorbereid voor een eventuele overdracht van de Oude Helenakerk (OHK) aan de stichting Oude Gelderse Kerken (SOGK).

Monumentomschrijving Rijksdienst

N.H. Kerk (St. Helena). Flinke, laatgotische pseudobasiliek nabij de heuveltop, tegen welks helling het dorp is gebouwd. Toren laat-romaans, ca. 1200 of XIII A, koor met de oostelijke drie schiptraveeën midden XV of XV B en westelijk drie schiptraveeën ca. 1500 XV A. Zuilen, kruisgewelven op kraagstenen, waarvan die in het oostelijk deel met opmerkelijke sculptuur. Ook in de boogzwikken van het zuiderportaal goed beeldhouwwerk. Gewelfschilderingen XV. Negen koperen kronen en zes wandarmen, de oudste van de 3 dubbele kopere kronen in het middenschip hangt in het midden en is van 1767. Eikenhouten klokkenstoel met viergelui van Van Bergen, 1946. Anoniem klokje, begin 20e eeuw in de spits. Mechanisch smeedijzeren torenuurwerk met inscripties, later voorzien van elektrische opwinding. De zijbeuken zijn gebouwd in de periode van 1470-1483. Het hoge koor werd gebouwd tussen 1440 en 1450. De kansel dateert van 1764. De muurschilderingen zijn gerestaureerd in 1922 en 1923, later zijn er muurschilderingen blootgelegd in 1974 en 1989.

Orgel

Het orgel van de Oude Kerk te Aalten is gebouwd in een bestaande oude kas. De hoofdwerkkas werd al in 1759 gemaakt door een onbekende Westfaalse bouwer. In 1811 verbouwde Jacobus Ambrost het instrument, en breidde het uit met een rugpositief. In 1940 maakte Spanjaard een nieuw elektro-pneumatisch orgel in de oude kassen. De oude kas werd hierbij dieper gemaakt en ontdaan van de witte verflaag. Ongeveer 30% van het oude pijpwerk bleef bewaard. Het werd op 9 november 1940 in gebruik genomen met een concert door Sjoerd Mook, de vaste organist van de kerk en tevens adviseur tijdens de ombouw. Dit orgel was geen lang leven beschoren: in 1976 voltooide Blank een nieuw mechanisch orgel in oude stijl met drie klavieren in de bestaande historische kassen. Het pedaal werd in een aparte kas achter het orgel geplaatst, terwijl het echo-positief zich onder het hoofdwerk bevindt, vlak achter de manualen. Adviseur bij de bouw was Willem Retze Talsma, die het orgel ook inspeelde op 8 april 1976. In 1979 plaatste Blank de Regaal op het Echo-Positief. Het enige oude register van het orgel is de Bazuin van het pedaal, die nog uit 1811 dateert.

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur