Handelingen

Abcoude, Kerkplein 45 - Dorpskerk

Uit Reliwiki


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam kerk: Dorpskerk
Genootschap: PKN Protestantse gemeente Abcoude
Provincie: Utrecht
Gemeente: De Ronde Venen
Plaats: Abcoude
Adres: Kerkplein 45
Postcode: 1391GJ
Inventarisatienummer: 03801
Jaar ingebruikname: 14 e
Architect:
Huidige bestemming: protestantse kerk
Monument status: Rijksmonument 6976


Geschiedenis

Historische dorpskerk met toren.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Ned. Herv. Kerk. Gotische kruiskerk met pseudobasilicaal schip, het geheel door een dak gedekt, dwarsschip 14e eeuw en in overeenstemming met het 15de eeuwse koor verhoogd, inwendig houten gewelven, koorhek en preekstoel vroeg-renaissance werk, 17de eeuws doophek met koperen bogen etc. Oostzijde van het koor grafkapel veelzijdig door een lantaarn bekroond, eerste kwart 18de eeuw. Klokkenstoel met klok van J. Tolhuis, 1537, diam. 137,5. Mechanisch smeedijzeren torenuurwerk, 17de eeuw, voorzien van elektrische opwinding.

Tevens kliederkerk

Gebouwomschrijving SKKN

De laat-gotische bakstenen kruiskerk met pseudobasilicaal, driebeukig schip, korte transeptarmen en een vijfzijdig gesloten koor is grotendeels tot stand gekomen in de periode van 1470-1491. Het is de opvolger van een kleinere, vermoedelijk 14de eeuwse romaanse kerk. (zie plattegrond)

opname 14-04-2008 © HW.
opname 16-10-2005 © Leon Bok

De kerk was oorspronkelijk gewijd aan de H.H. Cosmas en Damianus. Tussen 1578 en 1586 kwam het gebouw in handen van de Protestanten. De eerste predikant was een kandidaat Andreas Oosterbeeckius Velavianus.

In 1633 werd er waarschijnlijk een orgel op het koorhek geplaatst. Mogelijk is bij die gelegenheid ook de preekstoel verplaatst naar de huidige plek voor het koorhek en is tevens het doophek in de kerk gekomen. In 1672 heeft het gebouw veel schade ondervonden van rondtrekkende Franse troepen waardoor de toen aanwezige gebrandschilderde ramen en het orgel verloren gingen. De onderzijde van het koorhek liep brandschade op. In 1723 liet de ambachtsheer van Abcoude, Theodorus de Leeuw, een grafkapel bouwen achter het koor. Daarvoor liet hij de koorsluiting doorbreken en kwam er een toegangspoort in zwart en wit marmer, waarboven een grafmonument.

In 1880 werden de buitenmuren bepleisterd, een bepleistering die met de restauraties van 1930-1932 en 1968-1973 weer verwijderd werd. De toren werd in 1899 ommanteld met machinaal gevormde baksteen. De toren dateert van 1525 en is 56 m. hoog en staat 80 cm. uit het lood. De restauratie van 1930-1932 stond onder leiding van architect A. Reedert te Amsterdam, werd uitgevoerd door ambachtslieden uit het eigen dorp en betrof vooral schip en transept. De restauratie van 1968-1973 stond onder leiding van architectenburo Oosting. Het gehele gebouw is toen gerestaureerd. Bij die gelegenheid kreeg het orgel uit 1864, gebouwd door D. van Rossum (Bodegraven) een plaats op een galerij tegen de torenmuur aan de westzijde. In 1985-1986 volgde nog een periode van herstelwerkzaamheden vanwege tekortkomingen in de laatste restauratie. Het kerkgebouw is eigendom van de SOW-gemeente Aboude. Na het samengaan van Hervormden en Gereformeerden in Abcoude in september 1993 bleef men nog bijna vijf jaar gebruik maken van twee gebouwen. Op 14 juni 1998 werd de laatste dienst gehouden in het Gereformeerd Kerkelijk Centrum. Daarna hebben diverse voorwerpen uit deze kerk een plaats gekregen in de Dorpskerk.

Als locatie voor vergaderingen en bijeenkomsten heeft de SOW-gemeente het kerkelijk centrum 't Hoogt ter beschikking, gelegen aan het Kerkplein aan de noordzijde van de kerk.

Orgel

Het orgel is in 1982 gebouwd door de firma K.B. Blank & Zoon (Herwijnen). Daarbij wordt gebruik gemaakt van de orgelkas uit 1864. In 2002 wordt het gereinigd door de firma Gebr. Reil (Heerde). Daarbij worden tevens koppelingen en een tongwerk toegevoegd.

Dispositie
  • Hoofdwerk (manuaal 1): Prestant 16' discant - Bourdon 16' bas - Prestant 8' - Holpijp 8' - Octaaf 4' - Quintfluit 3' - Octaaf 2' - Sexquialter 1⅓' 2-3 sterk - Mixtuur 1⅓' 4-5 sterk bas/discant - Cornet 4' 4 sterk discant - Trompet 8' bas/discant.
  • Dwarswerk (manuaal 2): Gedekt 8' - Prestant 4' - Roerfluit 4' - Woudfluit 2' - Dulciaan 8' (2002).
  • Pedaal: Subbas 16' - Octaaf 8' - Bazuin 16'.
  • Koppelingen: Hoofdwerk aan Pedaal - Dwarswerk aan Pedaal (2002) - Manuaalkoppeling (2002).
  • Tremulant op het gehele werk.

Mechanische sleepladen. Manuaalomvang: C-f3. Pedaalomvang: C-d1. Toonhoogte: a1 = 435 Hz. Temperatuur: Werckmeister III. Twee spaanbalgen. Winddruk: 72 mm WK.

Het inwendige van het orgel uit 1864 kreeg in 2004 een plaats in de hervormde kerk van Heelsum.

In de media

  • Uit Stemmen voor Waarheid en Vrede, 1864.

ABCOUDE, 13 Junij. De dag van heden was voor ons een ware feestdag. Ons kerkgebouw zagen wij versierd met een nieuw orgel. In de morgengodsdienstoefening werd het door onzen Leeraar, Ds. J.J. van der Weyde, sprekende over Joh. XXI: 12b, aan de verheerlijking van den Allerhoogste plegtig gewijd. De Heer Nieuwenhuysen, organist te Utrecht, wilde gaarne zijne geoefende talenten ten beste geven om dit speeltuig te behandelen, dat, naar het oordeel ook van andere bevoegde beoordeelaars, den maker, den Heer van Rossum, te Bodegraven, in allen deele tot eere verstrekt. Dat het beantwoorde aan zijn verheven doel, de verheerlijking van God, is bovenal onze wensch en bede.

  • Uit Het Nieuws van den Dag, 18 Juli 1894.

Het orgel in de Hervormde kerk te Abkoude onderging onlangs eene groote reparatie. Het kerkbestuur had deze reparatie opgedragen aan den Heer D.G. Steenkuijl, orgelfabrikant te Amsterdam. Naast tal van kleinere fouten in het pijp- en regeerwerk, bezat het orgel een hoofdfout: onvoldoenden windaanvoer.

Al deze gebreken zijn door den kundigen fabrikant op uitstekende wijze hersteld, terwijl een zeer schoon geslaagde viool op het bovenklavier door hen is aangebracht. Nadat het orgel in de vorige week door den Heer C.F. Hendriks, van Amsterdam, op uitnoodiging van het kerkbestuur, onderzocht was, gaf genoemde Heer Woensdagavond een orgel-concert. De samenstelling van het programma maakte het den concertgever mogelijk, het publiek de verschillende klankcombinaties van het instrument te doen hooren.

Externe links


Afbeeldingen

Exterieur

Interieur