Handelingen

Almelo, Kerkplein 15 - Grote Kerk

Uit Reliwiki


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam kerk: Grote Kerk
Genootschap: PKN Protestantse Gemeente Almelo (PGA)
Provincie: Overijssel
Gemeente: Almelo
Plaats: Almelo
Adres: Kerkplein 15
Postcode: 7607BT
Sonneveld-Index: 09820
Jaar ingebruikname: 1493
Architect:
Huidige bestemming: protestantse kerk
Monument status: Rijksmonument 7487 (kerk); 7488 (toren)

Geschiedenis

Almelo 1933, voorgrond Grote Kerk; links St. Georgiuskerk

Historische kerk met toren.

De Grote kerk in Almelo is in 1236 door de Heer van Almelo gesticht als slotkapel. Een deel van het koor stamt uit 1290. Daarna werd de kapel vergroot en omgevormd tot een zelfstandige parochiekerk. Vanaf 1619 is de kerk in gebruik door de protestantse eredienst. In 1873 werd de kerk grotendeels verbouwd en meteen vergroot. Het gotisch koor bleef in de oorspronkelijke staat bestaan. Onder het koor bevindt zich een grafkelder van de familie van Rechteren, waarmee de kerk altijd sterk verbonden is geweest. Dat blijkt ook uit de gravenbank en de grafelijke wapens op de gravenbank en het orgel.

Het orgel werd gebouwd in 1754 door A.A. Hinsz. In 1955 werd het binnenwerk vervangen door orgelbouwer Willem van Leeuwen. De toren heeft drie klokken uit resp. 1629, 1738 en 1970. In 1943 werden de twee oude klokken door de bezetter gevorderd en uit de toren gehaald. Na de bevrijding werden ze in de provincie Groningen teruggevonden en weer op de oude plaats opgehangen. In 1955 had een grote renovatie plaats.

  • 2023 - De Grote Kerk moet volgend jaar ingrijpend worden verbouwd. Het gebouw moet energiezuiniger worden gemaakt want nu zijn de kosten om het te verwarmen erg hoog. En de kerk moet geschikt worden gemaakt voor multifunctioneel gebruik. Dus niet alleen voor kerkdiensten maar ook voor culturele activiteiten

Monumentomschrijving Rijksdienst

Kerk

Ned. Herv. Kerk. In oorsprong slotkapel van de heren van Almelo. Kruiskerk, waarvan het zandstenen koor uit 1493, het transept en het schip uit 1738 dagtekenen. Consistoriekamer (XVIII) ten zuiden van het koor. Aan noord- en zuidzijde ingangen met gebeeldhouwde bekroning. In de meest oostelijke koorwand een dichtgemetselde spitsboogvenster met tracering. Inwendig: Eiken preekstoel (XVIII) van elders afkomstig; Gebeeldhouwde herenbank (XVIII) en tocht-portaal (XVIII). In het koor graftombe van Rechteren 1772.

Toren

Toren van twee geledingen uit 1738 met een koepelspits uit 1777. Hoeklisenen aan de westzijde. Ingangspartij met opschrift op begane-grond. Klokkenstoel met gelui van drie klokken, waarvan één van H. ter Horst, 1629, diam. 125 cm., één van C. Konink, 1738, diam. 134 cm. en een moderne klok. Mechanisch torenuurwerk B. Eijsbouts, Asten, nr. 200. Later voorzien van elektrische opwinding. Op de toren van de kerk is een stenen zuidwijzer iets schuin ten opzichte van de muur geplaatst. Tevens klok uit 1970. In 1943 hebben de Duitsers de twee oudste klokken meegenomen, maar na de bevrijding werden ze teruggevonden in de provincie Groningen, en daarna de restauratie van 1955 werden de klokken weer teruggehangen, en toren werd gerestaureerd in 1970.

Orgels

Hoofdorgel

Van het orgel dat A.A. Hinsz in 1754 bouwde voor de Grote Kerk in Almelo is alleen de orgelkas bewaard gebleven. Het oorspronkelijke bouwjaar 1754 is volgens opgave van Hess. Er zijn echter geen archiefstukken die dit bewijzen. In 1873 werd het binnenwerk volledig vervangen door een nieuw orgel van Richard Ibach uit Barmen (Duitsland), opus 143 van deze firma. Op 22 december 1873 werd dit instrument in gebruik genomen. Gerrit van Leeuwen restaureerde het orgel in 1934. In 1954 vond een restauratie van de kerk plaats, en het binnenwerk van het orgel, dat in slechte staat verkeerde, werd verwijderd. De fa. Van Leeuwen bouwde een nieuw binnenwerk, waarbij de bouwer deels rekening hield met de oorspronkelijke dispositie maar hij liet zich nog sterker inspireren door het orgel dat de Deense bouwer Marcussen in 1957 in de Nicolaikerk in Utrecht had gebouwd. Het orgel is in 1963 voltooid. Omdat Van Leeuwen VEKA-slepen had gebruikt, en de kerk met heteluchtverwarming werd verwarmd, traden er na enkele tientallen jaren grote problemen op. Enkele slepen braken zelfs, waardoor registers onbruikbaar werden. Een restauratie volgde door B.A.G. Orgelmakers, waarbij nieuwe slepen werden geplaatst. Ook werd de intonatie van het instrument aangepast, en milder gemaakt. Op 27 november 1990 is het gerestaureerde orgel weer in gebruik genomen met een bespeling door organist H.J. Brilman

Transeptorgel

In de Hervormde Kerk 'Het Nieuwland', Hoornbladstraat 31 in Almelo plaatste Willem van Leeuwen in 1959 een orgel, dat op 31 oktober 1959 in gebruik is genomen. Het orgel bevat voor een deel historisch pijpwerk, afkomstig uit het voormalige binnenwerk van het orgel van de Grote Kerk in Almelo. Hieronder is materiaal van Hinsz uit 1754 en van Ibach uit 1873 aanwezig. De windlade, blaasbalg en klavier zijn van Ibach (1873). Alle manuaalregisters zijn gedeeld in bas en discant. Het pedaal heeft een zelfstandige Subbas, maar is ook permanent gekoppeld aan het manuaal. Na sluiting van de kerk 'Het Nieuwland' is het orgel in 2009 door Ide Boogaard gerestaureerd en overgeplaatst naar de Grote Kerk in Almelo, waar het een plaats kreeg in het transept van de kerk. In maart 2013 is het orgel door Ide Boogaard overgeplaatst naar het kerkgebouw "De Ontmoeting" aan de Bornerbroeksestraat.

Externe links


Afbeeldingen

Exterieur

Interieur

Hoofdorgel

Koororgel

Transeptorgel