Handelingen

Apeldoorn, Loolaan 16 - Grote Kerk

Uit Reliwiki


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam kerk: Grote Kerk
Genootschap: PKN Protestantse gemeente Apldoorn
Provincie: Gelderland
Gemeente: Apeldoorn
Plaats: Apeldoorn
Adres: Loolaan 16
Postcode: 7315AA
Inventarisatienummer: 00487
Jaar ingebruikname: 1892
Architect: Verheul, Dzn, J.
Huidige bestemming: protestantse kerk
Monument status: Rijksmonument 8162

Geschiedenis

Kerkgebouw

Op plaats voormalige afgebrande kerk uit 1842. Grote kerk met toren. Eén van de grootste en monumentaalste nog bestaande Hervormde kerkgebouwen uit de periode 1850 - 1950. Nu PKN.

Luidklokken

De luidklokken zijn gegoten door Petit en Fritsen in 1949. Hun namen zijn van groot naar klein Mattheus, Lucas, Johannes en Marcus. De slagtonen zijn f1, as1, bes1 en c2.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Hervormde of Grote Kerk. In de jaren 1891-1892 naar ontwerp van J. Verheul Dzn. gebouwde, op de vroeg 17de eeuwse kerken der Hollandse Renaissance geinspireerde kruisvormige kerk; opgetrokken uit geel-rode en oranje-rode baksteen met banden en decoratieve details in hard- en zandsteen en onder met leien gedekt zadel- en schilddaken (maasdekking).

De oostelijke en de westelijke kruisarm zijn twee traveeën lang, zijn driezijdig gesloten en hebben tegen de eindgevel een aangebouwde ingangspartij met lage verdieping, onder schilddak met iets verhoogd middendeel en met een middenrisaliet, waarin de ingang met hardstenen bordestrap, dubbele deuren, halfrond bovenlicht en omlijsting van pilasters afgedekt met fronton. De noordelijke en de zuidelijke kruisarm zijn een travee lang en rechtgesloten met een puntgevel. Tegen de eindgevel van de noordelijke kruisarm een aanbouw met verdieping onder lessenaardak en daartegen een smalle ingangspartij onder een wat lager lessenaardak. Tegen de zuider kruisarm de rijk gedetailleerde toren, waarop een bovenbouw bestaande uit een ingezwenkte achthoekige met leien gedekte spits met omgang om houten lantaarn. In de zuidgevel van de toren rijk gedecoreerde ingangspartij; tegen oost- en west-gevel van de toren een rechthoekig aanbouwtje met boven de waterlijst afgeschuinde hoeken en onder met leien gedekt schilddakje. Tussen de zuider kruisarm en de oostelijk en westelijke kruisarm een schuingeplaatst ingangsportaal zonder verdieping onder met leien gedekt tentdak. De gevels zijn afgesloten met een gemetselde kroonlijst en een goot op klossen, verticaal geleed door steunberen met twee versnijdingen en horizontaal door zandstenen banden en een uitkragende waterlijst; per travee doorgaans drie gekoppelde rondboogvensters onder de waterlijst en een groot rondboog-venster met renaissance tracering boven de waterlijst. In het interieur: gepleisterde wanden, verticaal geleed door pilasters; galerij rustend op twee kolommen in de oostelijke en de westelijke kruisarm; met uitzondering van het middelste gedeelte, oorspronkelijk bankenplan van eenvoudige geverfde banken; preekstoel en koninklijke bank in neo- renaissance vormen; in vierkante vakken verdeelde, driezijdig gesloten, houten overwelving rustend op met snijwerk gevulde en gesierde korbeelstellen, waaraan trekstangen, op stucwerk consoles.

Rijk gesneden, eikenhouten orgelkas. Orgel met Hoofdwerk, Bovenwerk en Pedaal, in 1896 door J.F. Witte gemaakt. In 1978 uitgebreid met een derde manuaal door de firma Gebr. Van Vulpen.

Mechanisch torenuurwerk op gietijzeren stoel gemaakt door J.H. Addicks & Zn. in het eerste kwart van de 20ste eeuw. Het uurwerk bezit een apart staand opwindmechanisme met gewichten.

In de media

  • Uit Het Nieuws van den Dag, 16 October 1895.

In de Hervormde Kerk te Apeldoorn is men thans bezig met het nemen van maatregelen tot het plaatsen van de kast voor het nieuwe orgel, dat vervaardigd wordt in de fabriek der firma Bätz & Co., te Utrecht, onder beheer van den Heer J.F. Witte. Het orgel zal ruim ƒ 18.000 kosten en moet in September 1896 opgeleverd worden.

Uit Reformatorisch Dagblad, 26 april 2005.

De Grote Kerk aan de Loolaan in Apeldoorn krijgt een jubileumraam ter gelegenheid van het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Beatrix. Om voor dit initiatief geld in te zamelen, is enige tijd geleden de Stichting Jubileumgeschenk opgericht. De voorzitter van deze stichting, A. van den Bos, is sinds 1994 voorzitter van de Stichting Vrienden van de Grote Kerk van Apeldoorn, die als doel heeft de Grote Kerk in stand te houden en waar nodig te verbeteren.

Volgens Van den Bos is de ver doorgevoerde symmetrie in de kerk op één punt verminderd toen in 1938 een gebrandschilderd raam werd geplaatst ter gelegenheid van het veertigjarige regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Vanaf zijn aantreden nam hij zich voor een goede gelegenheid af te wachten om de symmetrie te herstellen door het realiseren van een tweede raam. Die aanleiding meende hij nu gevonden te hebben in het zilveren regeringsjubileum van koningin Beatrix op 30 april. De eeuwenoude band tussen vorstenhuis en de Grote Kerk van Apeldoorn zou daarmee opnieuw zichtbaar kunnen worden gemaakt, zo stelt hij.

De koningin heeft reeds laten weten graag in te stemmen met het voorstel. Huub Kurvers heeft een ontwerp voor het raam gemaakt. De basis van het raam wordt gevormd door een Veluws landschap waarin het kasteel Het Oude Loo en Paleis Het Loo zijn gepositioneerd. Ook bevindt zich hier de herinneringstekst. Daarboven is het wapen van de koningin weergegeven. De sympathie van Apeldoorn voor prins Claus blijkt uit het feit dat zijn wapen tussen van de wapens van Nassau en Oranje is weergegeven. De verbondenheid tussen de kerkelijke en de burgerlijke gemeente Apeldoorn wordt tot uitdrukking gebracht in twee cirkels bovenin. Zichtbaar is gemaakt het kerkelijk zegel: de Herder met het verloren schaap op Zijn schouders (Lukas 15:5) en het wapen van de gemeente Apeldoorn. De totale kosten van het project zijn 75.000 euro.

  • Uit Reformatorisch Dagblad, 21 juni 2005.

De Loolaankerk dateert uit 1892. Hij verving een waterstaatskerk die twee jaar eerder in vlammen opging. De Loolaankerk kwam in korte tijd tot stand dankzij steun van het vorstenhuis. Koning Willem I, die vaak verbleef op Paleis Het Loo, besloot de bouw van de kerk te financieren. Onder een voorwaarde: het godshuis moest halverwege Het Loo en het dorp Apeldoorn gebouwd worden. Zowel de eerstesteenlegging als de officiële ingebruikname van de kerk werd verricht door de jonge koningin Wilhelmina. Tot op hoge leeftijd kerkte Wilhelmina vaak in de Grote Kerk. Buiten de kerk staat, sinds 1998, een bronzen beeld van de voormalige koningin.

In 1959 werd de kerk aangepast aan de eisen van die tijd. Oftewel: alles wat het interieur sier gaf, werd verwijderd: het klankbord boven de kansel, het doophek, de baldakijnen boven de kerkenraadsbanken, de kronen en de sierstukken op de zijkanten van de banken. Tien jaar later ontstonden reeds plannen om de kerk terug te brengen in zijn oorspronkelijke staat. In 1992 werd de kerk aan de buitenkant gerestaureerd en vijf jaar later werden in het interieur de moderniseringen uit 1959 ongedaan gemaakt. Het aantal van 1800 zitplaatsen in de kerk werd toen teruggebracht tot 1500. Alle versieringen kwamen weer terug.

De kerk is ongeveer 50 meter lang, 20 meter breed en 20 meter hoog. Dankzij een voor die tijd vernuftige constructie met trekstangen, wordt het uitzicht in de kerk nergens belemmerd door pilaren. Pronkstukken in de kerk zijn de ruim 10 meter hoge kansel, het koninklijk toegangsportaal en de zogenaamde koninginnebank.

Externe link

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur