Arum, Kerksingel 1 - Lambertuskerk
Uit Reliwiki
Algemene gegevens | |
---|---|
Naam kerk: | Lambertuskerk |
Genootschap: | PKN Protestantse gemeente Arum - Kimswert |
Provincie: | Friesland |
Gemeente: | Súdwest Fryslân |
Plaats: | Arum |
Adres: | Kerksingel 1 |
Postcode: | 8822VH |
Sonneveld-index: | 08689 |
Jaar ingebruikname: | 1839 |
Architect: | Romein, Th. |
Huidige bestemming: | kerk |
Monument status: | Rijksmonument 39321 |
Omschrijving
Nederland Hervormde Kerk met toren. Op een ruim kerkhof in het midden van het dorp gelegen kerk, bestaande uit een gotiserend schip met half ingebouwde toren, bekroond door open koepeltje, naar plannen van Th. Romein, het geheel uit 1837. Inwendig 3 overhuifde banken, een niet overhuifde, preekstoel, 3 kronen. Orgel in 1885 gemaakt door E. Leichel.
Geschiedenis
De kerk is gebouwd in 1664 en is op 12 februari 1836 afgebrand en in het zelfde jaar herbouwd. Op een ruim kerkhof in het midden van het dorp gelegen kerk, bestaande uit een gotiserend schip met half ingebouwde toren, bekroond door open koepeltje, naar plannen van Th. Romein, het geheel uit 1837. Verving kerk door brand verwoest, 1836. De kerk is in 2008 gerestaureerd. De ingang bevindt zich niet in de voorgevel van de toren; daar zitten heel merkwaardig boven elkaar een radvenster en een rondboogvenster. De toegang is aangebracht in de eerste travee in de noordgevel. De ver ingebouwde torenromp reikt onversneden tot ver boven het kerkdak uit. In het hoogste gedeelte zitten aan elke zijde twee rondbogige openingen tussen dunne pilasters. Dit alles is het werk van de neoclassicistische architect Thomas Romein.
Interieur
In de kerk ligt een dubbelgraf van Ds. Henricus Perizonius, in leven predikant te Arum. Ook ligt er een grafmonument (grafkelder) van de fam. Cammingha. Deze familie heeft ook een familiebank, tegenover de preekstoel en hadden een speciale ingang in de kerk; deze is inmiddels “provisorisch” dichtgemetseld. Inwendig 3 overhuifde banken, een niet overhuifde, preekstoel, 3 kronen.
Orgel
Het orgel van Leichel in de Lambertuskerk te Arum werd in 1885 gebouwd in plaats van het door Dirk Ypma geleverde instrument uit 1840. Het orgel werd gekeurd door Johannes Worp, organist in Groningen. Op 29 november 1885 is het in gebruik genomen. In 1939 was een restauratie noodzakelijk, omdat het regeerwerk deels vermolmd was. De firma Spanjaard voerde deze restauratie uit. Bij deze restauratie is de dispositie gewijzigd. Spanjaard verving de Viool di Gamba van het bovenwerk door een Nazard 3' en de Prestant 4' door een Octaaf 2'. Op het pedaal is de Violoncelle vervangen door een Koraalbas 4'. Er werd ook een nieuw pedaalklavier geplaatst met een omvang van 30 toetsen in plaats van 27. Hiertoe is ook het pijpwerk aangevuld. Op 20 juni 1940 nam men het orgel weer in gebruik. Het werd hierbij bespeeld door Lucie Bruinsma en Willem Zonderland. A.H. de Graaf voerde in 1966 een nieuwe restauratie uit. Tijdens een restauratie van de kerk is het orgel ernstig beschadigd geraakt. In 2020 is het gerestaureerd door Bakker & Timmenga. De registers Nazard en Octaaf 2' van het bovenklavier zijn vervangen door de oorspronkelijke registers Viola di Gamba 8' en Prestant 4'. De Koraalbas op het pedaal is niet vervangen. Sinds mei 2021 is het orgel weer in gebruik na vele jaren gezwegen te hebben.
- (Bron:Orgeldatabase)
- 2021 - - In oktober 2021 is de restauratie van het Leichel – orgel uit 1885 in de Lambertuskerk te Arum afgerond. Orgelmakerij Bakker & Timmenga voerde de werkzaamheden uit onder advies van Theo Jellema. Het orgel van de protestantse gemeente Arum/ Kimswerd is het grootste van de vier Leichel-orgels in de provincie Friesland. In 1885 vervangt het een Ypma-orgel dat bijna een halve eeuw daarvoor na een kerkbrand is gebouwd, maar nooit heeft voldaan. Leichel neemt de kas van dit orgel wel over, maar besluit deze dieper te maken en aan de onderkant – gecamoufleerd door snijwerk – te verbreden. Het Leichel-orgel ondergaat in 1940 een restauratie door fa. Spanjaard. In dat kader worden twee registers op het Bovenwerk en op het Pedaal gewijzigd. Delen van de klaviatuur worden vernieuwd en de winddruk verlaagd. Als gevolg van uitdroging raakte het instrument in de afgelopen jaren onbespeelbaar. Bij de recente restauratie is het orgel geheel gerehabiliteerd. De Bovenwerk dispositie is hersteld. De Prestant 4’is teruggewonnen door de opschuiving tot Octaaf 2’ uit 1940 ongedaan te maken. Op de plaats van de Nasard uit 1940 staat nu weer een Viola di Gamba 8’. Het pijpwerk daarvoor kon worden betrokken uit de voorraad van de restaurateur. Van een reconstructie van de Violoncello 8’( In 1940 vervangen door een Koraalbas 4’) is afgezien. Waar in het oevre van Leichel een Octaafbas 8’en Violoncello 8’ (b.v. Heino) naast elkaar zijn gedisponeerd, zijn de verschillen te klein om een reconstructie in Arum uit financieel en praktisch oogpunt te rechtvaardigen. Tenslotte is de winddruk verhoogd naar 78 mm en de intonatie gecorrigeerd. De klank van het orgel is moderner dan die van de Friese orgels uit die tijd. Opmerkelijk is ook dat Leichel afzag van hogere geluiden op het Bovenwerk (alleen 8’en 4’registers) en op het Pedaal. (oorspronkelijk 3 keer een 16’en tweemaal een 8’).
- 2022 - 19 juni 2022 wordt het orgel van de Lambertuskerk in Arum, na restauratie, weer overgedragen aan de kerkelijke gemeente. Omdat het slechts een van de vier Leichel-orgels is in Fryslân, is het een belangrijke restauratie.