Handelingen

Breda, Kerkplein 2 - Grote of Onze Lieve Vrouwe Kerk

Uit Reliwiki


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam object: Grote of Onze Lieve Vrouwekerk
Genootschap: Protestantse gemeente Breda
Provincie: Noord-Brabant
Gemeente: Breda
Plaats: Breda
Adres: Kerkplein 2
Postcode: 4811XT
Sonneveld-index: 07139
Jaar ingebruikname: 15e eeuw
Architect: Jan II Keldermans
Huidige bestemming: buitenkerkelijke activiteiten
Monument status: Rijksmonument 10305



Geschiedenis

Plattegrond. Bron: Kerken in het Bisdom Breda, Auteur: Ton van Nijnatten. Uitgeverij: Buijten en Schipperheijn B.V. juni 2004.

Buitengewoon belangrijke, grote historische stadskerk met hoge toren (97 m), de hoogste kerktoren in Breda, en ook in de hele provincie Noord-Brabant; op 4 na de hoogste kerktoren in Nederland.

Aan de bouw van deze kerk is in 1410 begonnen. Rond 1540 was de kerk voltooid. Van de huidige kerk is het koor het oudste gedeelte. Dit gedeelte moet gebouwd zijn toen de voorgaande kerk er nog stond. De eerste steen voor de toren is gelegd in 1468. De laatste steen werd 38 jaar later aangebracht. De houten bekroning van de toren dateert uit 1509. In 1694 is na een blikseminslag het bovengedeelte van de toren verbrand. Daarna werd de opbouw bescheidener weer opgebouwd.

In deze kerk bevindt zich het mausoleum van de Nassaus, de voorouders van ons koningshuis. De grafkapel van de Nassaus werd in 1530-1534 vervaardigd in opdracht van Graaf Hendrik III van Nassau. In de grafkelder liggen begraven Hendrik III van Nassau, zijn zoon René van Chalon; Anna van Buren, de eerste vrouw van Willem de Zwijger en hun oudste dochtertje Maria. Ook voor Willem van Oranje was ruimte vrijgehouden. Maar toen deze in 1584 te Delft werd vermoord was Breda bezet door de Spanjaarden. Hij werd bijgezet in de Nieuwe Kerk in Delft.

De Grote Kerk wordt grotendeels voor buitenkerkelijke activiteiten gebruikt.

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Grote of Onze Lieve Vrouwe Kerk. Geheel met natuursteen beklede gotische transeptbasiliek met kooromgang en westtoren, als kapittelkerk gebouwd van plm 1400 tot 1548, sinds 1637 hervormde kerk. Rijke inventaris van gotische en renaissance grafmonumenten, eiken koorhek en koorbanken, koperen doopvont, gesneden eiken kansel, tochtportalen, wandschilderingen, geschilderde altaarretabel, talloze grafzerken, waaronder enige koperen, klokken enz. Toren van de Grote of Onze Lieve Vrouwe Kerk. Met natuursteen bekleed gotisch bouwwerk uit 1468-1509 met door leien gedekte bekroning en open lantaarn met koepel uit 1702. a. hoofdorgel: van dit orgel is de kas van het rugpositief oud (16e eeuw) alsmede enige registers. De hoofdkas dateert geheel uit 1966. Bij de restauratie/nieuwbouw van 1966-69 door Flentrop Orgelbouw, werd een borstwerk toegevoegd. Dit borstwerk is een oud 18de eeuws instrument uit Athis (Wallonië) b. kabinetorgel: een waardevol eenklaviers kabinetorgel, in 1778 gemaakt door J.S. Strümphler.

Orgel

Breda Grote Kerk hoofdorgel foto Wim van der Ros.jpg

Het oude orgel uit Breda, dat in aanleg nog uit 1534 dateerde, was vooral in 1893 flink gemoderniseerd door J. van den Bijlaardt. De firma D.A. Flentrop kreeg de opdracht een nieuw groot orgel te bouwen. Hierbij moest het waardevolle materiaal uit het oude orgel worden verwerkt. Voor de rugwerkkas gebruikte hij de oude rugwerkkas, eigenlijk de hoofdwerkkas uit 1534. Tevens werden de windladen van Johannes Schot uit 1789 gebruikt voor rugwerk en bovenwerk. Vooral in rugwerk en bovenwerk is nog veel oud pijpwerk te vinden. Op het bovenwerk is een Schalmei 8' geplaatst van J.B. le Picard uit ca. 1750. De Hobo 8' van het bovenwerk is afkomstig uit de Bredase kathedraal. Het was een geschenk van de bisschop, en de maker is Charles Anneessens, in 1883. Tot slot is het borstwerk nog het vermelden waard: het is van oorsprong een zelfstandig orgel, afkomstig uit Athis in België. Het dateert uit 1815. Op 16 mei 1969 werd het orgel in gebruik genomen. Na de voltooiing van het werk in 1969 was de versiering nog niet klaar. In 1975 werd het grootste gedeelte geplaatst, maar pas in 1983 werden de beelden op het rugwerk geplaatst en het wapen van Breda op de hoofdwerkkas. In 1983 is de kerk gesloten voor de eredienst. Enkel in de zomervakantie worden er nog wekelijkse diensten gehouden. Na de restauratie van het kerkgebouw bleek het orgel op verschillende punten in slechte staat te verkeren. Er was tevens schade ontstaan doordat een inbreker zich in juni 1997 in de kas van het orgel had verstopt. Hierbij was veel pijpwerk geknakt en gebroken. Een restauratie was noodzakelijk, en deze werd door Jan van den Heuvel uitgevoerd in 1999/2000. Naast schoonmaken en reviseren werd het orgel ook opnieuw geïntoneerd. De Vox Humana van het Borstwerk was zo slecht, dat een nieuw exemplaar werd gemaakt. Op verzoek van de organist Jaap Hillen, die ook als adviseur optrad, is achter het orgel tegen de muur een buisklokkenspel aangebracht, dat vanaf het vierde manuaal te bespelen is. Op 28 mei 2000 kon het orgel weer in gebruik worden genomen.

  • (Bron:Orgeldatabase)
  • 2022 - De Bredase Grote Kerk krijgt een tweede orgel. Het gaat om het circa zes meter hoge Vierdag-orgel van de Open Hofkerk uit de Rotterdamse wijk Pendrecht.
  • 2023 - Het orgel in de Grote Kerk van Breda is 'lek'. Als organist Aart Bergwerff meerdere toetsen van het immense instrument indrukt, is het goed te horen. De stroom lucht die door een van de ruim 3600 pijpen hoort te blazen, sist klankloos weg. Om het kerkorgel uit 1534 weer in goede staat te krijgen is een kapitale opknapbeurt nodig, van in totaal zo'n 1,2 miljoen euro. En dat geld is nog niet bij elkaar.

In de media

  • Uit Ommelander Courant, 17 Maart 1793.

's HERTOGENBOSCH den 9 Maart. Heden kwam alhier een Heer uit Breda, welke verhaalde, dat de Franschen in die stad zeer slegt huis hielden, hebbende hy zelf zyn huis voor hun moeten verlaten. In de groote kerk hadden zy alles geruïneert, de bybels aan stukken gescheurd en alles kort en klein geslagen: de fraaye graftombe en de wapenschilden in die kerk verwoest; het orgel grootendeels bedorven en de pylaren van het zelve afgebroken.

  • Uit Reformatorisch Dagblad, 4 december 2007.

Het bestuur van de Grote Kerk in Breda vreest grote financiële problemen en verder oplopende tekorten na 2010. Dat stelde directeur Willem van der Vis van het kerkgebouw in dagblad BN de Stem van 29 november. De kerk komt nu jaarlijks al zo’n 80.000 euro te kort, maar dat bedrag kan in de toekomst oplopen tot ten minste 180.000 euro per jaar. Oorzaak is een veranderde verdeling van subsidies voor het onderhoud aan rijksmonumenten. „Na 2010 verandert de manier waarop rijksmonumenten subsidie krijgen”, verklaarde Van der Vis zijn vrees. „Het ziet er nu naar uit dat we als Grote Kerk in de regeling van kleine monumenten zitten. Het budget voor de periode 2012 tot en met 2018 bedraagt dan 15.000 euro, terwijl we op dit moment voor zeker 140.000 euro per jaar verspijkeren.” De directeur zet momenteel alles op alles om samen met andere grote kerken de landelijke politiek ervan te overtuigen dat de stichting Grote Kerk en de gemeente Breda niet in staat zullen zijn om het gat dat dan ontstaat, zelf te vullen. Vooruitlopend op het verwachte tekort zou de Grote Kerk daarom nu eigenlijk al moeten gaan sparen. De bezoekersaantallen van het monumentale gebouw liggen dit jaar hoger dan vorig jaar. Verder heeft de kerk inkomsten uit de verhuur van het gebouw voor evenementen.

  • Uit Reformatorisch Dagblad, 8 januari 2008.

De Grote Kerk in Breda is waarschijnlijk ouder dan tot nu toe werd aangenomen. Nieuw onderzoek naar graven onder de oudste funderingen van de kerk heeft dat uitgewezen, meldde de gemeente Breda verleden week. Op basis van historische bronnen was een eerste vermelding van de kerk in 1267 bekend. Bij opgravingen zijn tien jaar geleden botresten verzameld die er nu op wijzen dat de eerste Bredanaars al in de twaalfde eeuw hun laatste rustplaats vonden op de plaats van het huidige kerkgebouw. Het staat daarmee vast dat er op deze locatie ongeveer honderd jaar eerder al een kerk moet hebben gestaan, aldus de gemeente. Resten van het toenmalige kerkgebouw zijn er nog niet gevonden. Het archeologisch onderzoek duurt nog tot volgend jaar.

  • Uit BN De Stem, d.d. 6 april 2016

De Grote Kerk in Breda gaat zich nadrukkelijk op de kaart zetten als Nassaukerk. Dat meldt kerkdirecteur Willem van der Vis. Er zijn plannen in de maak die van de Grote Kerk een toeristische trekpleister van topformaat maken.

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

Vervolg foto's Fotoalbum:07139

Interieur

Vervolg foto's Fotoalbum:07139

Wandschilderingen

Hoofdorgel

Koororgel

Vervolg foto's Fotoalbum:07139