Brontekst bekijken van Doorn, Kerkplein 2 - Maartenskerk

[[Categorie:Object]]
[[Categorie:MetKaart]]
[[Categorie:Rijksmonument]]
[[Categorie:PKN]]
[[Categorie:Doorn]]
[[Categorie:Gemeente Utrechtse Heuvelrug]]
[[Categorie:Provincie Utrecht]]


{{#display_map:52.03316,5.34492|type=hybrid}}

{| 
! colspan="2" style="background-color:Deepskyblue; color:white;" | Algemene gegevens
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Naam kerk:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Maartenskerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | PKN Protestantse gemeente Doorn
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Utrecht
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | Gemeente:
| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | Utrechtse Heuvelrug
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Plaats:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Doorn
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | Adres:
| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | Kerkplein 2
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Postcode:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 3941HV
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | Inventarisatienummer:
| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | 03999
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Jaar ingebruikname:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 1200
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | Architect:
| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | Wentink, J.C. (uitbreiding 1924)
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Huidige bestemming:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | protestantse kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | Monument status:
| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | Rijksmonument {{Rijksmonument|13271}}
|}

== Geschiedenis ==

Historische dorpskerk met toren.

De Maartenskerk van Doorn behoort tot de oudste kerken van de provincie Utrecht. De kerk werd rond 1180 als Romaans zaalkerkje gebouwd, als vervanging van een hout kerkje. De kerk behoorde bij het kapittel van de Utrechtse Domkerk. Het kerkje werd daarom waarschijnlijk gewijd aan Sint Maarten. Het zaalkerkje had een recht gesloten koor waar nog delen van in het huidige koor is terug te vinden. De Romaanse kerk had aanvankelijk nog geen toren. De bakstenen toren werd rond 1250 aan de kerk toegevoegd, in een vrij sobere stijl. In de 15de eeuw werd het huidige Gotische koor gebouwd met een sacristie aan de zuidgevel. In die tijd zijn ook de vensters van het schip gewijzigd in Gotische spitsboogvensters.

[[Afbeelding:03999 Doorn PKN. vm.NHK. Maartenskerk 1200 toren 1853 Utr. (13).jpg|thumb|250px|Maartenskerk vanuit het noordoosten.]]
[[Afbeelding:Doorn Maartenskerk20.jpg|thumb|250px|Het schip met spitsboogvensters.]]

Van het Romaanse zaalkerkje is de noordmuur van het schip het best bewaard gebleven. De noordmuur is opgedeeld in 6 traveeën die door middel van lisenen van elkaar worden afgescheiden. De spaarvelden worden afgewerkt met rondboogfriezen. In de noordmuur is ook nog een fraai portaaltje te herkennen, dat het Noormannenpoortje wordt genoemd. Oorspronkelijk had het Romaanse schip kleine rondboogvensters in elk travee, deze zijn in de 15de eeuw vervangen door Gotische spitsboogvensters. Deze zijn bij een later restauratie gewijzigd in de huidige tweeling vensters. Aan de noordzijde van het koor is naast het koor nog een hagioscoop te ontdekken. Door een hagioscoop kan licht toetreden, maar het venster kan ook bedoeld zijn om de kerkbezoekers zicht te geven op voorwerpen, handelingen of het Allerheiligste binnen de kerk.
In de oostelijke zijde van het schip, aan de noordkant, bevindt zich een dichtgemaakt rondvenster.
In de 19de eeuw werd de hoofdingang gesitueerd aan de oostzijde van kerk, in de vorm van een ingang in het koor. Tijdens een restauratie in 1887-1888 werden de wanden van het schip versterkt t.b.v. het nieuwe dak en houten tongewelf. 
In 1924 werd aan de zuidzijde van het schip een tweede beuk gebouwd naar een ontwerp van architect J.C. Wentink. Deze beuk is in de zelfde stijl gebouwd als het oude Romaanse schip. 
De kerk heeft een Tweeklaviers orgel, dat in 1873 gemaakt is door C.G.F. Witte. Klokkenstoel met klok van D. Fremy, 1780, diam. 106,7 cm.

==Monumentomschrijving Rijksdienst==
NED.HERV.KERK: sobere bakstenen TOREN, romaans tufstenen schip waartegen aan de zuidzijde een nieuwe zijbeuk in 1924 is opgetrokken. Laatgotisch koor waarvan aan de noordzijde nog delen van het Romaans tufstenen koor bewaard gebleven zijn. Inwendig houten gewelven. Tweeklaviers orgel, in 1873 gemaakt door C.G.F. Witte. Klokkenstoel met klok van D. Fremy, 1780, diam. 106,7 cm.

== Bezienswaardigheden ==
*Kansel (1666)
*Koperwerk, zoals kroonluchters (1748-1749)
*Bätzorgel (1873)
*Delen van een altaar in de consistorie, teruggevonden tijdens een restauratie in 1996 in de torenhal.
*Drie gebrandschilderde ramen in de westgevel van de zuidelijke beuk. Deze heeft Jonkheer van Loon laten maken ter gedachtenis aan zijn kleinzoon die in de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s is omgebracht in het concentratiekamp Bergen-Belsen.

== Afbeeldingen ==
=== Exterieur ===
<gallery>
Bestand:De kerk en omgeving vanuit het oosten gezien - Doorn - 20059540 - RCE.jpg|Bron:Wikimedia/RCE (1920)
Bestand:De kerk vanuit het zuidoosten, met de consistoriekamer op de voorgrond - Doorn - 20059541 - RCE.jpg|Bron:Wikimedia/RCE (1920)
Afbeelding:Doorn.Ned.Herv.Kerk.jpg|kopie oude ansichtkaart
Kerkdoorn4306.jpg | Ansichtkaart 1941 - WG
Kerkdoorn4304.jpg | Ansichtkaart 1941 - WG
Kerkdoorn8412.jpg | Ansichtkaart 1957 - WG
Afbeelding:Doorn.N.H.Kerk.jpg|kopie ansichtkaart
Afbeelding:Doorn NH kerk 1959.jpg|ansichtkaart 1959
Afbeelding:Doorn NH kerk.jpg|ansichtkaart
Afbeelding:2008 09 15 vacantie Zeist 009.jpg
Afbeelding:03999 Doorn PKN. vm.NHK. Maartenskerk 1200 toren 1853 Utr..jpg
Afbeelding:03999 Doorn PKN. vm.NHK. Maartenskerk 1200 toren 1853 Utr. (2).jpg
Afbeelding:03999 Doorn PKN. vm.NHK. Maartenskerk 1200 toren 1853 Utr. (8).jpg
Bestand:Doorn Maartenskerk1.jpg
Bestand:Doorn Maartenskerk2.jpg
Bestand:Doorn Maartenskerk3.jpg
Bestand:Doorn Maartenskerk4.jpg
Bestand:Doorn Maartenskerk5.jpg
Bestand:Doorn Maartenskerk6.jpg
Bestand:Doorn Maartenskerk7.jpg

Bestand:Doorn Maartenskerk9.jpg
Bestand:Doorn Maartenskerk10.jpg
Bestand:Doorn Maartenskerk11.jpg
Bestand:Doorn Maartenskerk12.jpg
Bestand:Doorn Maartenskerk13.jpg
Bestand:Doorn Maartenskerk14.jpg
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (33).JPG|Toren gezien vanuit het westen. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (32).JPG|Westgevel zuider zijbuek. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (35).JPG|Westzijde toren. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (4).JPG|De toren vanuit het noordwesten. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (4).JPG|Toren vanuit het noorden. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (5).JPG|Het Romaanse schip vanuit het noordwesten. 01-10-2010 AR
Bestand:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (6).JPG
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (9).JPG|Het Noormannenpoortje. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (10).JPG|Schip en toren vanuit het noordoosten. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (11).JPG|Detail van een travee van het schip. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (2).JPG|Het koor vanuit het noorden. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (12).JPG|Restant van het oude Romaanse koor. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (15).JPG|Restant van een oud Romaanse venster van het koor. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (13).JPG|Stukje van de oostzijde van het schip. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (14).JPG|Dicht gemaakt rond venster in de oostwand van het schip. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (3).JPG|Restant van een hagioscoop in de noordwand van het koor. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (16).JPG|Koor, schip en toren vanuit het oosten. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (17).JPG|Koor vanuit het noordoosten. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (20).JPG|Koor vanuit het oosten. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (21).JPG|Oostportaal. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (22).JPG|Koor vanuit het zuidoosten. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (24).JPG|Koor en sacristie vanuit het zuiden. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (25).JPG|Zuidbeuk (1924) vanuit het zuidoosten. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (26).JPG|Zuidbeuk vanuit het zuidoosten. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (27).JPG|Zuidingang. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (27).JPG|Zuidbeuk vanuit het zuidwesten. 01-10-2010 AR
Bestand:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (30).JPG
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (31).JPG|Zuidzijde van de toren. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (29).JPG|Detail spits. 01-10-2010 AR
Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (36).JPG|Maartenskerk vanuit het westen. 01-10-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (37).JPG|Het 12de eeuwse schip vanuit het noorden. 01-10-2010 AR

</gallery>

=== Interieur ===
<gallery>
Kerkdoorn4307.jpg | Ansichtkaart 1941 - WG
<!Afbeelding:Doorn.N.H.Kerk.interieur.jpg|kopie ansichtkaart
<!Afbeelding:Doorn NH kerk 2.jpg|ansichtkaart
Bestand:Doorn Maartenskerk17.jpg
Bestand:Doorn Maartenskerk19.jpg
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 01-10-2010 (39).JPG|Het schip vanuit het oosten. 11-09-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 11-09-2010 (41).JPG|Het koor vanuit het westen. 11-09-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 11-09-2010 (42).JPG|Het schip en koor vanuit het westen. 11-09-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 11-09-2010 (46).jpg|Westzijde schip. 11-09-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 11-09-2010 (44).jpg|Zuidbeuk vanuit het westen. 11-09-2010 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 11-09-2010 (45).JPG|Fraaie kerkbanken in de zuidbeuk. 11-09-2010 AR
Afbeelding:Doorn Maartenskerk15.jpg|Interieur schip vanuit de zuidbeuk. 10-09-2005 AR
Afbeelding:Doorn Maartenskerk16.jpg|Gebrandschilderde ramen. 10-09-2005 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 11-09-2010 (43).JPG|Het schip vanuit de zuidbeuk. 11-09-2010 AR
Afbeelding:Doorn Maartenskerk18.jpg|Kansel (1666). 10-09-2005 AR
Afbeelding:Doorn Sint Maartenskerk A. Roks 11-09-2010 (40).JPG||Bätzorgel uit 1873. 11-09-2010 AR
</gallery>