Amsterdam, Kalverstraat 58 - Petrus en Paulus
Uit Reliwiki
Algemene gegevens | |
---|---|
Naam kerk: | Jozef (De Papegaai) |
Genootschap: | Rooms Katholieke Kerk |
Provincie: | Noord-Holland |
Gemeente: | Amsterdam |
Plaats: | Amsterdam (Centrum) |
Adres: | Kalverstraat 58 |
Postcode: | 1012PC |
Sonneveld-index: | 04990 |
Jaar ingebruikname: | 1848 |
Architect: | Moele, G. |
Huidige bestemming: | kerk |
Monument status: | Rijksmonument 2147 |
Geschiedenis
Prachtige vroege neogotische kerk met dakruiter. Rijke neogotische inventaris. Gebouwd op de plaats van een schuilkerk. Bijnaam van de vroegere schuilkerk en de huidige kerk: De Papegaai. Deze sfeervolle kerk is dagelijks geopend onder het motto "een kwartier voor God". Uitgebreid gerestaureerd ongeveer midden jaren 2000. Daarbij bleef de oorspronkelijke inrichting geheel intact.
Monumentomschrijving Rijksdienst
Parochiekerk van de H.H. Petrus en Paulus ("De Papegaai"). In 1848 door G. Moele ter plaatse van een uit 1650 daterend schuilkerkje gebouwde driebeukige hallenkerk in de voor die tijd karakteristieke, op Schinkel geinspireerde stucadoorsgotiek. Galerijen in de zijbeuken. Neogotische inventaris uit de bouwtijd en kort daarna, o.a. hoogaltaar en preekstoel door L.Veneman uit Den Bosch (1850), en lambrizering, waarboven kruiswegstaties in de zijbeuken. Klokkenstoel met klok van Petit en Fritsen, diam. 50 cm.
Gebouwomschrijving SKKN
Historisch overzicht
Nadat met de Alteratie in 1578 de protestanten het bestuur van de stad hadden overgenomen was het de katholieken niet meer toegestaan om hun godsdienst in het openbaar te belijden. Alle kerkgebouwen kwamen in handen van de Calvinisten en de katholieken moesten zich terugtrekken in de woningen van geloofsgenoten. Na de Vrede van Münster in 1648 werd het stadsbestuur toleranter en bestond de mogelijk om onopvallende en verscholen liggende kerkgebouwen in te richten, zgn. schuilkerken. De doopregisters van de statie de Papegaai gaan terug tot 1672. De statie moet dus omstreeks die tijd opgericht zijn. Wanneer de naam de Papegaai in zwang kwam is niet geheel duidelijk. Zeker is echter dat er in 1681 in de Kalverstraat een schuilkerk stond, genaamd De Papegaai. De eerste pastoor van de Papegaai was Willem Willemart. Hij verhuisde in 1681 naar de Kalverstraat. Tot dat jaar was hij pastoor van het Duifje maar mogelijk bediende hij voor die tijd ook al de Papegaai. De opvolger van Willemart, Guiljelmus Fox (priester van 1685-1712), kocht het huis in 1698 "daer tegenwoordig de Papegaaitjes uithangt". Was de 'Papegaai' eerst gevestigd in een woning, omstreeks 1710 werd de Papegaai als nieuwgebouwde schuilkerk opgetrokken op een binnenterrein aan de Kalverstraat; patroonheilige was St. Jozef. Dit was een hoog gebouw met twee galerijen waarvan de onderste rustte op vier ronde kolommen. Voor deze kerk schilderde Jacob de Wit het altaarstuk 'Kroning van Maria in de hemel'. Deze kerk functioneerde bijna anderhalve eeuw. Onder pastoor J.J. ten Dam (pastoor van 1846-1861) werden plannen gemaakt om de schuilkerk te slopen en op dezelfde plek een nieuwe kerk te bouwen. Plannen werden ontworpen door bouwmeester G. Moele. Na goedkeuring van de koning werden kerk en pastorie op 25 april 1846 aanbesteed; aannemer werd H. Romijn. De eerste steenlegging vond plaats op 26 mei van dat jaar. Inwijding vond plaats op 18 december 1848 door mgr. C.L. van Wijckersloot. Deze kerk staat bekend als de eerste neogotische kerk in Amsterdam, een kerk in de zgn. stukadoorsgotiek met een basilicale opbouw; boven de zijbeuken galerijen. De zijmuren onder de galerijen hebben geen ramen waardoor het kerkinterieur vrij donker is. Voor de kerk ontving men in 1850 twee nieuwe neogotische vergulde gaskronen en vier vergulde wandarmen van J.C. Bouman (in 1909 niet meer aanwezig). Het hoofdaltaar werd vervaardigd door Louis Veeneman te 's Hertogenbosch. Ook werd een nieuw orgel op St. Caeciliadag ingewijd. In 1851 werd de preekstoel geschonken door een anonieme schenker, eveneens vervaardigd door Veeneman. De preekstoel uit het oude gebouw werd gekocht door pastoor Poppen te Nieuwkoop, de latere deken Poppen te Amsterdam. In 1898 en opnieuw in 1908 werd het kerkgebouw vergroot tot het huidige kerkgebouw met verdiept schip en een ingang aan de Kalverstraat, transepten en priesterkoor. In 1911 vond de benoeming plaats van pastoor G. van Leeuwen die in 1914-1915 aan de N.Z. Voorburgwal een nieuwe pastorie liet bouwen. Het raam in het trappenhuis herinnert hieraan. Een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis van de Papegaai is het Herstel van de Bisschoppelijke Hiërarchie in 1853, waarna in 1856 in Amsterdam de parochies ingedeeld werden. De toenmalige pastoor Van Dam kwam aan het hoofd te staan van de parochie St. Petrus en Paulus met als parochiekerk de St. Petrus en Pauluskerk, beter bekend als de Franse kerk, waaraan de St. Jozefkerk (Papegaai) als bijkerk werd toegevoegd. Deze parochie telde dus twee kerkgebouwen. De Franse kerk was in 1662 gesticht door Franse Paters Carmelieten t.b.v de vele Franstalige katholieken in Amsterdam. Omstreeks 1664 betrok men een kerkgebouw aan de Boommarkt. Deze kerk werd omstreeks 1733 verbouwd en gedecoreerd met een aantal schilderijen van o.a. Jacob de Wit. Vanwege de uitbreiding van de gemeente was een grotere parochiekerk gewenst. De Franse Kerk was moeilijk te verbouwen. Om die reden werd de Papegaai vergroot. Dit gebeurde echter pas in 1898 en in 1908, onder Antonius Franciscus Joannes de Bouter. In 1909 inwijding van de vergrote kerk. De Franse kerk werd in 1911 gesloten en later gesloopt. Diverse voorwerpen uit deze kerk zijn overgebracht naar de Papegaai die voortaan parochiekerk was en de patroonheiligen Petrus en Paulus overnam. Een groot aantal objecten is echter geveild bij Frederik Muller, Amsterdam op 26 november 1912. De Papegaai is ook de zetel van de Geestelijke Bedevaart naar Lourdes, gesticht in 1885 en tot 1933 gevestigd in de St. Catharinakerk, die dat jaar gesloten werd. De leden van de deze broederschap stellen o.a. zieken in de gelegenheid om deel te nemen aan een bedevaart naar Lourdes. Diverse voorwerpen in de kerk herinneren aan dit genootschap. Vanaf 1936 gaf het bestuur jaarlijks een kunstenaar opdracht tot het vervaardigen van een afbeelding voor een betalingsbewijs. Deze zijn verzameld in een map en bevinden zich in de Papegaai. Voor een overzicht zie fotonr. 5124.573 en 574. Thans valt de Papegaai onder de parochie H. Nicolaas, samen met de St. Nicolaaskerk aan de Prins Hendrikkade.
- Sinds eind 2021 heet dit kerkgebouw officieel niet meer H.H. Petrus en Paulus, maar St. Jozef (de oorspronkelijke kerknaam), onder handhaving van de bijnaam "De Papegaai".
N.B.: een volledige lijst van pastoors tot 1949 is te vinden in de catalogus bij de tentoonstelling t.g.v. het priesterjubileum van pastoor Nolet.
Biotoop
De Petrus en Pauluskerk, beter bekend als de Papegaai, ligt verscholen tussen de bebouwing aan de Kalverstraat en de Nieuwezijds Voorburgwal. Een smalle neogotische gevel aan de Kalverstraat geeft toegang tot de veel bredere kerk erachter. De kerk is ook toegankelijk via een smalle gang naast de pastorie aan de Nieuwezijds Voorburgwal, maar deze is niet dagelijks in gebruik. In de hoek tussen transept en schip aan de zuidzijde ligt de voormalige kosterswoning.