Amsterdam, Linnaeushof 94 - Martelaren van Gorcum

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	H.H. Martelaren van Gorkumkerk
Genootschap:	Rooms-Katholieke Kerk in Nederland
Provincie:	2
Gemeente:	3
Plaats:	4
Adres:	5
Postcode:	6
Inventarisatienummer:	7
Jaar ingebruikname:	8
Architect:	9
Oorspronkelijke bestemming:	Kerk
Huidige bestemming:	11
Hoofdfunctie:	Religieus
Functie:	Onbekend
Monument status:	Rijksmonument
Rooms Katholieke Kerk	Provincie:
Noord-Holland	Gemeente:
Amsterdam	Adres:
Linnaeushof 93	Postcode:
1098KT	Sonneveld-index:
04970	Jaar ingebruikname:
1929	Architect:
Alexander Kropholler (1881 - 1973)	Huidige bestemming:
kerk	Monument status:
Monument nummer:	512944

Geschiedenis

Buitengewoon belangrijk, prachtig, robuust bakstenen kerkgebouw, met toren en vierkante kruisingstoren. Hoofdwerk van architect Kropholler. Vermoedelijk het mooiste, nu nog bestaande, kerkgebouw van architect Kropholler. (Zijn allermooiste kerk was volgens serieuze kenners de, in 1973 gesloopte, St. Antonius Abt in Rotterdam-Delfshaven).

Plaatselijk ook bekend als "Hofkerk", naar de Linnaeushof. In actief gebruik als kerk door de lokale R.K. gemeenschap. Prachtig, sfeervol interieur.

In de jaren 1970 is het rechter transept, op architectonisch verdienstelijke wijze, afgescheiden van de grote kerkzaal, en in gebruik als koffie- en ontmoetingsruimte. In het linker transept hebben in december jarenlang tentoonstellingen van kerststallen plaatsgevonden (ook nog in 2019).

Plattegrond Bron: Het Vaderland, 26 Februari 1927

Monumentomschrijving Rijksdienst

De kerk van de H.H. Martelaren van Gorcum (Linnaeushof 93) met bijbehorende pastorie (Linnaeushof 94) werd in 1928-1929 gebouwd naar ontwerp van A.J. Kropholler. De pastorie sluit qua ligging en hoogte aan bij de omringende bebouwing in de Linnaeushof eveneens naar ontwerp van Kropholler. De kerk is namelijk in verband met de oriëntatie van het koor op het oosten een kwartslag gedraaid ten opzichte van de huizen in het hofje en dus ook de pastorie.

Omschrijving

De vrijwel geheel uit baksteen opgetrokken kruiskerk bestaat uit een breed basikaal middenschip met vijf steunberen, smalle lage zijbeuken, een met een toren verhoogde viering, een laag transept, een polygonaal gesloten abside en ondiepe zijarmen met nevenabsides. Met uitzondering van de zijbeuken, -armen en absides die overwelfd zijn met segmentbooggewelven wordt de kerk geheel gedekt door een houten bekapping. De vensterloze en vrijwel onversierde voorgevel heeft twee spitsboogvormige toegangsportalen en wordt geflankeerd door twee torens: aan de noordzijde een forse klokkentoren met galmgaten en aan de zuidzijde een veel smallere en lagere toren met een wijzerplaat. De afzonderlijke ruimtes hebben verschillende, met rode pannen bedekte daken; de vieringtoren heeft een helmdak, de andere torens een ingesnoerd tentdak, het middenschip en de transeptarmen een zadeldak en de zijbeuken een lessenaarsdak. Inwendig hebben het middenschip en de viering een gordingenkap die in het zicht is gelaten. De kapjukken worden ondersteund door natuurstenen consoles. De vijf spits toelopende gemetselde scheibogen in het middenschip, waarboven zich telkens vier eveneens spitsboogvormige gekoppelde ramen bevinden, steunen op korte zuilen met natuurstenen kapitelen. Het liturgisch centrum wordt van de kerkruimte gescheiden door koorbogen, heeft een hogere vloer dan de rest van de kerk en wordt uitwendig geaccentueerd door de vieringtoren. Het altaar staat onder een ciborium, dat bestaat uit vier marmeren zuilen en een houten dak dat wordt bekroond door een kroon. Hierachter bevindt zich de gesloten polygonale aanbouw voor het zangkoor. Het vrijwel geheel door Kropholler ontworpen meubilair vormt een eenheid met het gebouw. Voorts herbergt het interieur veel door anderen ontworpen decoratieve elementen, zoals het Mariabeeld in de westwand van Lambertus Zijl, de kruiswegstaties van A. Stockhof de Jong, de beelden van Christus in de mandorla en de twaalf apostelen boven het hoogaltaar en de beelden van Maria en Jozef bij de triomfboog van Dom J.H.M. van der Meij. De beglazing van de kerk bestaat uit originele gebrandschilderde spitsboog glas-in-lood ramen eveneens naar ontwerp van Van der Meij. De christelijke iconografie met de heilsgeschiedenis in het middenschip wordt begeleid door Nederlandse teksten. De ramen in de zijbeuken beelden de martelaren van Gorcum uit en de ramen in de vieringtoren verbeelden de acht zaligsprekenden. Opvallend is de situering van deze spitsboogramen in de kruising; de langwerpige spitsboogramen zijn in een halve boogvorm geplaatst, waarbij het centrum tussen de ramen leeg is en wordt benadrukt door een klein rond raam bovenin. De eveneens originele niet-beschilderde glas-in-lood ramen aan de zijkanten van de absis zorgen voor een geelgekleurde lichtinval in het presbyterium. De pastorie staat als een zelfstandig rechthoekig bouwvolume ten zuidwesten van de kerk en is met de kerk op begane grond niveau verbonden. De pastorie telt, afgezien van een kleine tweelaagse uitbouw aan de voorzijde, drie lagen en heeft een ingesnoerd schilddak met aan weerszijden op de nok een schoorsteen. De ingang bevindt zich in de lage uitbouw aan de voorzijde, aan de achter- en tuinzijde is op de eerste verdieping een gemetseld balkon met zware natuurstenen consoles aangebracht.

Waardering

Kerk met pastorie uit 1928-1929 van algemeen nationaal belang vanwege de architectuur- en cultuurhistorische en typologische waarde als gaaf bewaard voorbeeld van een van de belangrijkste werken van A.J. Kropholler in traditionalistische stijl met bijzondere detaillering van zowel ex- als interieur en vanwege haar liturgie-historische betekenis en inrichting, in het bijzonder de beglazing, en vanwege haar stedenbouwkundige situering in het brandpunt van de door dezelfde architect ontworpen Linnaeushof.

In de media

Uit Het Vaderland, 7 April 1927.

Naar de Tijd verneemt, heeft de schoonheidscommissie de bouwplannen (ontwerp-Kropholler) voor de nieuwe kerk van de Parochie der H.H. Martelaren van Gorcum (oud-Watergraafsmeer), welke eerlang in den Linnaeushof zal verrijzen, afgekeurd.

Bij nadere informatie is ons dit bericht juist gebleken. Tot onze niet geringe verbazing. Onze lezers kennen het project uit ons Bouwblad. Ook het „Bouwbedrijf" gaf een uitgebreid en prijzend artikel over dit ontwerp, maar het Bouwk. Wkbl. en Architectura weigerden het op te nemen. Er zijn — het gebeurde met het paviljoen te Parijs kan een les zijn — meer bezwaren tegen de exclusiviteit van de Amterdamsche Schoonheidscommissie gerezen en wij voor ons zouden het betreuren indien deze schepping van Kropholler in portefeuille moest blijven.

Vermoedelijk laat het betrokken Kerkbestuur het niet bij deze beslissing zitten en zal het van B. en W. vernietiging van het besluit zien te verkrijgen. Het behoeft in deze niet geheel zonder hoop te zijn, aangezien de huizen, welke de kerk omringen, eveneens ontwerp van Kropholler, ook eerst door de Schoonheidscommissie afgekeurd, echter ten slotte door B en W. toegelaten zijn. Te meer bestaat daarvoor ook nu kans, waar het niet alleen een o.i. mooi ontwerp betreft, maar het tevens gaat om het plan van een man, die als kerkbouwer zich een bijzonder gunstige reputatie in Nederland vestigde.

Uit Het Centrum, 16 Maart 1929.

Z.D.H. de Bisschop van Haarlem, Mgr. J.D.J. Aengenent, zal Donderdag 21 Maart, 's morgens te half 10, de plechtige wijding verrichten van de nieuwe parochiekerk der H.H. Martelaren van Gorcum aan den Linnaeushof in Oud-Watergraafsmeer.