Berkel-Enschot, Sint Willibrordstraat 1 - Willibrordus

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam object:
Genootschap:
Provincie:	Noord-Brabant
Gemeente:	Tilburg
Plaats:	Berkel-Enschot
Adres:	Sint Willibrordstraat 1
Postcode:	5056HS
Sonneveld-index:	07059
Jaar ingebruikname:
Architect:	Jan Stuyt
Huidige bestemming:	Rooms-Katholieke kerk
Monument status:	Rijksmonument 527173

Geschiedenis

Berkel-Enschot, gemeente Tilburg - Sint Willibrordus; jk 01-10-2012

Reeds in 1214 werd er een kerk te Berkel vermeld. Bekend is dat in 1440 het gebouw werd vernieuwd. In 1983 werden grote fundamenten van die kerk blootgelegd in o.a. de garage van de pastorie.

In 1852, als Berkel een zelfstandige parochie wordt, herstelt men de oude kapel. In 1857 wordt een nieuwe westelijke toren tegen de kerk geplaatst. Het ontwerp is van H.J. van Tulder. Zie verder Willibrordus/Maria.

In 1910 wordt het schip van de middeleeuwse kapel gesloopt om plaats te maken voor deze nieuwe kerk van J. Stuyt. Deze architect laat ook de 19e eeuwse toren ommetselen.

Omschrijving RCE

Inleiding

R.K. SINT WILLIBRORDUSKERK met ORGEL en LUIDKLOKKEN. Het kerkgebouw dateert uit 1910 en is ontworpen door architect J. Stuyt met neoromaanse en neogotische invloeden. Sinds 1214 stond op deze locatie al een kapel. In 1857 is een toren tegen de kapel gebouwd naar ontwerp van architect H. van Tulder. In 1910 werd de spits verwijderd en is de toren ommetseld. In het kerkgebouw bevinden zich een orgel door C. Loret uit 1880 en twee luidklokken uit 1501 en 1524 die gegoten zijn door de gebroeders Moer uit 's-Hertogenbosch.

De kerk is gelegen aan een plein en aan een kruispunt in het westen van Berkel. Tegen het kerkgebouw is in 1938 een pastorie gebouwd naar ontwerp van architect Steph. S. Dings. Achter de kerk en pastorie bevindt zich de pastorietuin uit het laatste kwart van de negentiende eeuw met een cementen Heilig Hartbeeld uit 1921 door de firma Lamberts v/h Fielrede te Tilburg. Onder en rondom de kerk bevinden zich archeologische resten van voorgangers van het huidige gebouw.

Omschrijving

De KERK kent een basilicale opzet en is op het oosten georiënteerd. Het gebouw is samengesteld uit een hoog middenschip van drie traveeën, lagere zijbeuken, een lager koortravee en een halfrond gesloten apsis. De toren is aan de westzijde gesitueerd. In de oksel tussen de noordelijke zijbeuk en toren bevindt zich een ronde dagkapel. Ten zuiden van de apsis is een sacristie opgetrokken, ten noorden van de apsis staan enkele aanbouwen.

De samengestelde zadeldaken zijn gedekt met verbeterde Hollandse pannen, met uitzondering van het middenschip en absis die zijn gedekt met leien. Het middenschip is voorzien van dakkapellen en een kleine gemetselde klokkenstoel. De sacristie en bijgebouwen zijn voorzien van een schilddak. De zeskantige, ingesnoerde torenspits is gedekt met leien.

De gevels zijn opgetrokken in baksteen en worden afgesloten door geprofileerde gootlijsten op dito klossen. De gevels worden gekenmerkt door lisenen, tandlijsten en op de meest opvallende plaatsen een fries van zwart-wittegels. De rondboogvormige lancetvensters zijn voorzien van glas-in-loodramen en wenkbrauwbogen.

De toren is opgebouwd uit drie geledingen, die worden gemarkeerd door rond- en keperboogfriezen. Tegen de onderste geleding is het ingangsportaal geplaatst. De rondboogvormige hoofdingang bestaat uit een dubbele deur met erboven een mozaïek, voorstellende de Alpha en Omega, onder een wenkbrauwboog. In de wimberg daarboven is een natuurstenen beeld van de H. Willibrordus geplaatst. De bovenste geleding is aan elke zijde voorzien van rondboogvormige blindnissen, een dito galmgat en een wijzerplaat.

Het interieur is na de Tweede Wereldoorlog gewijzigd. De vlakke houten zoldering is voorzien van een cassettenplafond. Boven de entree aan de westzijde is een LORETORGEL opgesteld. Het orgel heeft twee klavieren met aangehangen pedaal. Loret maakte voor het middendeel van het front gebruik van een klein 18de-eeuws front. Het orgel is geplaatst in een orgelmeubel uit 1868. De dagkapel is voorzien van muurschilderingen. In de toren hangen twee originele LUIDKLOKKEN uit 1501 en 1524.

Waardering

De KERK, het ORGEL en de LUIDKLOKKEN zijn van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische, architectuurhistorische en stedenbouwkundige waarden.

De cultuurhistorische waarden zijn gelegen in het kerkgebouw - als uitdrukking van een culturele en geestelijke ontwikkeling. Het gebouw is een voorbeeld van een Noordbrabantse basilicale parochiekerk uit 1910. De kerk en het orgel zijn van architectuurhistorische waarde - als voorbeeld van een betekenisvolle kerk binnen het oeuvre van architect J. Stuyt; - vanwege het materiaalgebruik en de zorgvuldig gedetailleerde vormgeving van het exterieur. De kerk is een voorbeeld van de door de neoromaanse en neogotische stijlen beïnvloede kerken in Noord-Brabant. Kenmerkend voor Stuyt is de toepassing van zwart-wittegel - als voorbeeld van een orgel binnen het oeuvre van de orgelmakersfamilie Loret. Het werk van deze familie is van groot belang geweest voor de orgelcultuur in het zuiden van Nederland - vanwege het hoogwaardige materiaalgebruik en de technische aanleg die het werk van de familie Loret onderscheiden van dat van andere orgelbouwers. De stedenbouwkundige waarden zijn gelegen in - de beeldbepalende ligging aan een plein en een kruispunt, naast de pastorie en de pastorietuin met Heilig Hartbeeld. Het kerkgebouw, orgel en luidklokken zijn van waarde vanwege hun relatieve gaafheid en herkenbaarheid. Het orgel is in tegenstelling tot vele andere orgels, sedert de bouwtijd niet wezenlijk gewijzigd.

Gebouwomschrijving

Naam monument: H. Willibrordus
Bouwstijl: Neo-Gotiek
Bouwperiode: 1910
Gevels en materialen: Baksteen. Rond- en keperboogfries, tandlijsten. Geprofileerde houten afdeklijst, tegeltableau. Alfa et Omega boven westelijke ingang.
Vensters en deuren: Eenvoudige rondbogige lancetvensters met glas-in-loodvulling, in de zijbeuken per drie gekoppeld. Opgeklampte deuren.
Dak en bedekking: Zadeldaken, verbeterde Hollandse pannen. Westelijke kapel met koper gedicht, dak schip, koor en zeskantige spits met lei in maasdekking. Dwarsgeplaatste zadeldaken op zijbeuken.
Bijgebouwen: Sacristie onder schilddak tegen zuidzijde, in pastorietuin.
Interieur: Driebeukig, vlakke houten zoldering in schip, Loretorgel (ca. 1875). Rijksmonument.
Kerkhof: Van 1882 tot begin 20e eeuw lag er een kerkhof rondom de kerk.
Omschrijving: Reeds in 1214 werd er een kerk te Berkel vermeld. Bekend is dat in 1440 het gebouw werd vernieuwd. In 1983 werden grote fundamenten van deze kerk blootgelegd in o.a. de garage van de pastorie.

In 1852, als Berkel een zelfstandige parochie wordt, herstelt men de oude kapel. In 1857 wordt een nieuwe westelijke toren tegen de kerk geplaatst. Het ontwerp is van H.J. van Tulder. In 1910 wordt het schip van de middeleeuwse kapel gesloopt om plaats te maken voor een nieuwe kerk van J. Stuyt. Deze architect ommetselt ook de 19e eeuwse toren. Basilicale kerk met schip van drie traveeen, koortravee en halfrond gesloten absis. Zijbeuken. Westelijke toren van drie geledingen met zeskantige,ingesnoerde spits. Tegen de onderste geleding is het portaal geplaatst. In de wimberg een beeld van de H.e H. Willibrordus. De bovenste geleding is gesierd met aan elke zijde drie blinden waarin een galmgat. Uurwerk.

Omschrijving van Jan Stuyt

De Bouwmeester; in Van Onzen Tijd, Jaargang XI (1910-1911), Nieuwe reeks deel I)

Een Dorpskerk

".........De op bijgaande photo's afgebeelde St. Willibrorduskerk te Berkel bij Tilburg is wat men kan noemen een kleine dorpskerk; zij biedt ruimte voor 325 zitplaatsen. Er is slechts één altaar, doch aan het einde der beide zijbeuken zijn halfronde nissen aan¬gebracht waarin op twee tronen de eerbiedwaardige beeltenissen zijn geplaatst, die de kerk als een kostbaren schat bewaart. Het eene is een klein beeldje slechts vijf en dertig centimeter hoog van O.L. Vrouw waarop aan de achterzijde geschilderd staat: dit is de merkwaardige beeltenis van O.L. Vrouw van Terborg...........

In de andere nis staat een oude beeltenis van St. Willibrord. De kerk is gebouwd op de plaats van de oude bestaande waarvan het koor en gedeeltelijk het schip uit de 15e eeuw stamden, doch tamelijk veranderd en omgewerkt was. De toren van de kerk was betrekkelijk nieuw en is dan bij dezen bouw alleen ommanteld, één der redenen waarom voor zoo betrekkelijk weinig geld zooveel is tot stand gebracht kunnen worden..........

Het is de vlak gedekte basilika waarvan alleen het Priesterkoor met steen overwelfd is. Daar de zoldering uit asbestplaten is saam-gesteld heeft men ook hier voor brandgevaar niet zoozeer te duchten. Deze zoldering is tamelijk rijk gepolychromeerd, de ribben donkerrood met goudgele biezen, de vakken witte sterren op blauwen grond, terwijl in het midden en boven pijlers en het hart van de bogen een bordure is aangebracht waartusschen in medaillons, op rooden grond, de vijf en twintig woorden zijn geschilderd waaruit de "Sanctus" bestaat..........

In de vier nissen van het middenschip is plaats voor de beelden der vier Evangelisten, de voorloopers van dien anderen Evangelieverkondiger Willibrordus aan wien de kerk is toegewijd. Het leven van den H. Willibrordus kan dan ook voorgesteld worden in de zes groepen elk van drie vensters die de zijbeuken verlichten..........

In het sanctuarium in de zeven vensters worden voorgesteld de zeven Sacramenten met in het midden het H. Altaar-sacrament. Boven deze voorstelling der groote middelen ter zaligheid wordt ons die Hemelsche heerlijkheid voorgesteld door de beschildering van het gewelf, waar in de concha de H. Drievuldigheid en in de beide helften van het tongewelf ten noorden de verheerlijking van Maria en ten zuiden de verheerlijking van St. Willibrord worden afgebeeld..........

Overigens heeft de architectuur van buiten niet de minste pretentie. Naar eenvoud, kalmte en rust is gestreefd".

Orgel

Orgel (Loret, 1880) is Rijksmonument.

In de media

Uit Nieuwe Tilburgsche Courant, 30 December 1909.

Men meldt uit Berkel: Van geachte zijde kunnen wij thans met zekerheid melden dat hier een nieuwe kerk zal gebouwd worden. Onze oude kerk, die van ouden datum dagteekent, bleek den laatsten tijd veel te klein wegens het toenemen van het zielental in onze parochie. In het a.s. voorjaar zullen de werkzaamheden al beginnen.

Uit Brabants Dagblad , 9 september 2013

BERKEL-ENSCHOT - De gelovigen van de Sint Willibrorduskerk in Berkel vieren zondag in de mis van 11 uur de komst van het nieuwe altaar. De 3800 kilo wegende zandstenen tafel stond eerst in de kerk van de Martelaren van Gorcum in Stampersgat. Toen deze kerk gesloten werd, heeft pastoor Pieter Scheepers kunnen regelen dat het altaar in Berkel geplaatst werd, in de plaats van het oude houten altaar, dat er tot voor kort stond.

Het natuurstenen altaar is van de hand van een onbekende kunstenaar. Het is net na de oorlog door suikerfabriek CSM geschonken aan de kerk van Stampersgat. Er staan drie afbeeldingen op: Abraham die het offer van zijn zoon wil volbrengen, Melchisedek en Abraham, en op de voorkant de Emmausgangers.