Berltsum, Tsjerkestrjitte 2 - Koepelkerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Koepelkerk
Genootschap:	PKN Protestantse gemeente Berltsum (Berlikum)
Provincie:	Friesland
Gemeente:	Waadhoeke
Plaats:	Berltsum
Adres:	Tsjerkestrjitte 2
Postcode:	9041AV
Sonneveld-index:	08734
Jaar ingebruikname:	1779
Architect:	Douwes, W.
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 28576

Inhoud

1 Geschiedenis
2 Monumentomschrijving Rijksdienst
3 Exterieur
4 Interieur
5 Orgel
6 In de media
7 Externe links
8 Afbeeldingen
- 8.1 Exterieur
- 8.2 Interieur

Geschiedenis

Historische, monumentale koepelkerk. In 1776 bleek de oude, oorspronkelijk aan St. Michaël gewijde kruiskerk zodanig in verval dat restauratie onmogelijk was.

2021 - Tijdens een geplande schilderbeurt van de Koepelkerk in Berlikum (Friesland) is een flinke lekkage in het bovenste koepeldak van het torentje aan het licht gebracht, meldde het Friesch Dagblad. Het topje van de Koepelkerk, de lantaarn, is in 1998 van de kerk naar beneden gehaald voor een grondige restauratiebeurt, maar dat is niet optimaal gebeurd. Er is lekkage veroorzaakt door loodwerk dat omgekruld is geraakt. Bij de kerk sijpelde regenwater naar binnen waardoor dakhout is gaan rotten en schimmelen. Dat wordt nu vervangen. Daarna worden de leien teruggeplaatst en wordt het loodwerk op een andere manier gezet. Naar verwachting is de restauratie voor de Kerst afgerond.

(Bron:Contactbrief 146/2022)

Monumentomschrijving Rijksdienst

Ter plaatse ener oudere, op ruim kerkhof, in 1777-'79 gebouwde kerk op centraal grondplan naar ontwerp van stadsbouwmeester van Harlingen Willem Douwes. Hoofdingang omlijst en bekroond door fronton met 1778. In de kerk preekstoel met achterschot en klankbord door J.G. Hempel met bijpassend doophek versierd door z.g. vlampotten op de hoeken. Twee familiebanken, tochtportaal, alles eind 18e eeuw. Eénklaviers orgel van J. Mitterreither uit 1780. Geschilderd gedenkbord inzake de oudere en tegenwoordige kerk. Onder de vloer een zerk door Vincent Lucas, 1547. Op het kerkhof talrijke 17e eeuwse zerken. Klokkestoel met klok van W. Wegewaert, 1593, diam. 113 cm. Mechanisch torenuurwerk Gebr. van Bergen, Midwolda, 1924, nr. 7985.

Exterieur

Architect Willem Douwes, bouwmeester van Harlingen, maakte de tekening van de Koepelkerk, naar een plattegrond uit het leerboek van Simon Bosboom (Amsterdam, 1682). Op 22 aug. 1779 werd de Koepelkerk ingewijd en een jaar later het orgel, gebouwd door Johannes Mittenreyter. Van de oude kruiskerk zijn de funderingen, grafkelders, gevelsteen en de kleinste luidklok (1593) bewaard gebleven, benevens een aantal grafzerken, waaronder die van de moeder van Peter Stuyvesant.

Hoofdingang omlijst en bekroond door fronton met 1778. Op het kerkhof talrijke 17e eeuwse zerken. Klokkenstoel met klok van W. Wegewaert, 1593, diam. 113 cm. Mechanisch torenuurwerk Gebr. van Bergen, Midwolda, 1924, nr. 7985.

opname 1986, André van Dijk, Veenendaal

Interieur

In de kerk preekstoel met achterschot en klankbord door J.G. Hempel met bijpassend doophek versierd door z.g. vlampotten op de hoeken. Twee familiebanken, tochtportaal, alles eind 18e eeuw. De Koepelkerk heeft een fraai besneden preekstoel en op de herenbanken staan siervazen en uitgesneden vossen, die naar de eigenaren verwijzen. Geschilderd gedenkbord inzake de oudere en tegenwoordige kerk. Onder de vloer een zerk door Vincent Lucas, 1547. De koepel van de kerk wordt ‘bewoond’ door een kolonie vleermuizen.

Orgel

In 1780 bouwde Mitterreither een orgel met één klavier en aangehangen pedaal in Berlikum. Het had 14 stemmen. Het werd in gebruik genomen op 16 juli 1780. Hardorff restaureerde het instrument in 1854, en breidde het uit met een nieuw Bovenwerk. Men nam het orgel weer in gebruik op 20 augustus 1854 met een bespeling door J. Kamminga, organist te Franeker. Het werd door Adema gewijzigd in 1894 en door Van Dam in 1929. Een laatste restauratie was in 1949 door Reil. Op de lade van het hoofdwerk was nog één open plaats. Onder advies van Klaas Bolt startte de firma Reil in 1979 met een nieuwe restauratie. Hierbij was het uitgangspunt een reconstructie van het oorspronkelijke werk. Op 14 december 1980 kon het instrument weer feestelijk in gebruik worden genomen. Klaas Bolt verzorgde de bespeling van het orgel. In 2015 is het orgel gerestaureerd door de firma Reil onder advies van Theo Jellema. Bij de restauratie is het orgel technisch geheel hersteld. Verder werd de temperatuur gewijzigd en is een transpositieklavier toegevoegd. Op 22 januari 2016 werd het orgel weer in gebruik genomen met een bespeling door Theo Jellema.

(Bron:Orgeldatabase)

In de media

Uit Het Vaderland, 31 Juli 1937.

Tijdens werkzaamheden, welke momenteel ten behoeve van den aanleg van centrale verwarming in de Ned. Herv. kerk te Berlikum nabij Leeuwarden verricht worden, heeft men gisteren een oudheidkundige vondst gedaan. Onder de manszitplaatsen onder het orgel is n.l. een steen ontdekt welke dient als afsluiting van een grafkelder. De steen dateert van 1547 en is door een Frieschen steenhouwer vervaardigd. Op den steen staan o.a. het origineele wapen van de gemeente Menaldumadeel en verscheidene prachtige figuren welke alle nog intact zijn. De steen heeft een afmeting van 2.88 bij 1.60 m en is 22 cm dik. In den grafkelder zijn omstreeks 1610 bijgezet een vroegere grietman van Menaldumadeel, Heerema en zijn echtgenoote.