Best, Hoofdstraat 33 - Sint-Odulphus

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Heilige Odulphus
Genootschap:	(RKK) Rooms-Katholieke Kerk in Nederland
Provincie:	Noord-Brabant
Gemeente:	Best
Plaats:	Best
Adres:	Hoofdstraat 33
Postcode:	5683AC
Jaar ingebruikname:	1882
Architect:	Carl_Weber (1820 - 1908)
Huidige bestemming:	kerk
Sonneveld-index:	07075
Monument status:	Rijksmonument 512321
Bouwjaar:	1880-1886
Type:	Kerk
Functie:	Religieus

Geschiedenis

Prachtige neogotische kerk met beeldbepalende toren en dakruiter. 1884 toren, spits door oorlogshandelingen verwoest in 1944, vernieuwd in 1959.

Midden vorig (welk?) jaar stond het uurwerk aan de spoorzijde in de toren van de R.K. St. Odulphuskerk stil. Versleten. Een restauratie zou ruim 7000 euro gaan kosten. Een goed opgezette actie leverde in korte tijd ruim 12.000 euro op. Najaar 2006 is het uurwerk gerestaureerd. En met het geld dat over was kon het luidklokje van de naast de kerk staande St. Odulphuskapel gerepareerd worden zodat het zijn stem weer kan laten horen.

Er is in Nederland maar één kerk die ook werkelijk is gebouwd op de plaats waar de naamheilige is geboren. Dat is de R.K. St. Odulphuskerk van Best. De H. Odulphus is rond 775 in Best geboren. Toen hij heilig werd verklaard en als heilige werd vereerd hebben de Bestenaren van zijn geboortehuis een kapel gemaakt. Die kapel is later uitgegroeid tot kerk. De huidige St. Odulphuskerk van Best is al de vierde op deze zelfde plaats. Op het kerkplein zijn in de straat de omtrekken van de middeleeuwse St. Odulphuskerk te vinden. De huidige St. Odulphuskerk dateert van 1880.

Ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van deze kerk kreeg de kerk zes glas-in-lood ramen. Tijdens de eucharistieviering van zondag 20 januari 2008 zijn de ramen gezegend. In de ramen zijn belangrijke gebeurtenissen uit het leven van Odulphus weergegeven. Ook zijn de vier plaatsen waar Odulphus heeft gewerkt terug te vinden: Best, Oirschot, Utrecht en Stavoren. Voor de eerdere St. Odulphuskerk bouwde J. J. Vollebregt in 1852 een nieuw orgel. De kerk werd in 1886 vervangen door de huidige neogotische kerk. Het orgel verhuisde mee.

opname JvN 15-03-2002

Ook in Assendelft staat een (uiterst monumentale) Sint Odulphuskerk, ontworpen door A.C. Bleijs. Details over deze heilige na te gaan.
2021 - Menig Bestenaar vroeg het zich de afgelopen tijd af: ‘Wat gaat er toch met de kapel bij de Sint-Odulphuskerk gebeuren?’ Sinds kort is het antwoord daarop duidelijk: het kenmerkende gebouw in het centrum heeft een nieuwe, glazen façade gekregen. Het gebouw - voluit de ‘Nazareth of Sint-Odulphuskapel’ - wordt verbouwd tot gezondheidscentrum.

Orgel

Op 15 augustus 1852 werd het orgel in gebruik genomen in de oude kerk van Best. Na de bouw van de nieuwe huidige kerk in 1882-1886 plaatste A. Vingerhoets uit Hilvarenbeek het orgel zonder wijzigingen over. In de jaren 1950/1951 werd het instrument gerestaureerd en omgebouwd door Vermeulen. De tractuur werd electro-pneumatisch, en ook de dispositie is gewijzigd. In januari 2009 startte een restauratie van het orgel door Pels & Van Leeuwen. Herstel van het oorspronkelijke instrument was niet haalbaar. Er is daarom gekozen voor restauratie van het orgel in de bestaande toestand. Adviseur bij de werkzaamheden was Jos Laus. De dispositie is wel deels teruggebracht naar de stijl van Vollebregt. Het pedaal werd uitgebreid met drie stemmen op een nieuwe kegellade. Het orgel kon eind 2009 weer in gebruik worden genomen.

(Bron:Orgeldatabase)

Monumentomschrijving Rijksdienst

R.K. H. Odulphus KERK met KERKTOREN, in Neo-Gotische stijl, gebouwd tussen 1880 en 1911, naar ontwerp van architect K. Weber.

Omschrijving

De kerk is een driebeukige kruiskerk in Neo-Gotische stijl met toren en dakruiter van architect K. Weber, 1880-82, toren 1884-85.

opname JvN 15-03-2002

De kerk is een baksteenbouw met natuurstenen sierdelen. Het schip telt zes traveeën, het uitspringende transept heeft een driezijdige sluiting, het koor telt vier traveeën van wisselende breedte en een 3/8 sluiting. Naast de toren een zijkapel. Het koor is voorzien van een omgang, zijkapellen en sacristie. De toren heeft overhoekse steunberen en vier geledingen. De eerste geleding is vlak, de tweede smalle, deels gekoppelde spitsboognissen. In de hoek tussen toren en linker zijbeuk bevindt zich een achthoekige traptoren op vierkante voet. De hoofdingang bestaat uit een rijzig portaal met ingang en een vierlichts raam dat de eerste en tweede geleding doorbreekt. De derde geleding heeft spitsboognissen, de vierde bevat de galmopeningen onder een wimberg met wijzerplaat. De steunberen hebben evenals de toren smalle, met natuursteen versierde gekoppelde nissen en eindigen ter hoogte van de balustrade rondom de achthoekige spits in hoekpinakels. In details toont de toren ontleningen aan de Kempense gotiek. Het kerkgebouw is beduidend eenvoudiger gedetailleerd met spaarzame toepassing van natuursteen. Afdekkingen en versnijdingen van de steunberen,de lijsten en traceringen zijn van hardsteen. Alle ramen tonen tweedelige traceringen. De luchtbeuk wordt geschraagd door luchtbogen. De dakruiter op de viering is een achtkant met lood beklede pinakels en luchtbogen.

opname JvN 15-03-2002

Inwendig toont de kerk baksteenpolychromie met natuursteen en verguldsel, terwijl de muurvlakken gepleisterd en gewit zijn. De opstand is driedelig. Ronde pijlers met kolonetten dragen de eenvoudig geprofileerde scheibogen. Het triforium bestaat uit een reeks van spitsboognissen waarboven delichtbeukramen. Schip, transept en zijbeuken hebben kruisribgewelven met ribben in baksteen. Het koor, dat overigens dezelfde driedeling vertoontheeft netgewelven met natuursteenribben. De schiptravee voor de bogen iswat smaller en bevat het natuurstenen oksaal (1886) met drie spitsbogen met ajourtraceringen en twee engelen, Cecilia en David. In de koorsluiting onder de rijzige ramen een omgang met galerij, waarbij kleine ramen licht werpen in het koor en de omgang. De pilaren in de kapellen links en rechts van het koor tonen portretten van bouwpastoor Van de Velde en de architect door J. van der Mark te Eindhoven (1882). De inventaris van de kerk is Neo-Gotiek. Het Vollebregt-orgel (1852) met een front van drie pijpentorens en vlakke velden met ornamentaal snijwerk, de kruisweg (1850) de restanten van de preekstoel en de biechtstoelen zijn afkomstig uit de vorige kerk. Orgelkas, gemaakt door J. Vollenbregt in 1852, en delen van het pijpwerk zijn van waarde uit het oogpunt van monumentenzorg. Het hoogaltaar heeft een tombe met het H. Graf uit 1882 door Van der Mark, hetretabel bevat voorstellingen van geboorte, avondmaal, verrijzenis en Pinksteren en op de luiken schilderingen van J. Oosterman met Zacharias en Malachias en dateert uit 1917. De altaren van Maria en Odulphus (metannunciatie en visitatie) zijn in 1889 en 1890 vervaardigd door H. van der Geld. In transepten schilderingen van P. van den Boer uit 1896 met de offers van Abraham en Melchisedech. De doopvont, Neo-Gotiek (1887), de banken zijn van circa 1820. De ramen zijn in 1948-49 vervaardigd door Luc. van Hoek. Tenslotte is er een grote reeks beelden uit de 19e eeuw en jonger, waaronder werk van H. van der Geld en J. Custers.

Waardering

De kerk is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het katholicisme in het zuiden. Het gebouw heeft architectuurhistorisch belang door de stijl en de detaillering en is van kunsthistorisch belang door de rijke oorspronkelijek inventaris. Het gebouw is tevens van belang als voorbeeld van het oeuvre van de architect Weber, die hier motieven uit de Brabantse streekeigen gotiek vermengt met motieven van elders. Het heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere situering, verbonden met de ontwikkeling/uitbreiding van het kerkdorp. Het is van belang vanwege de architectuurhistorische, bouwtechnische, typologische en functionele zeldzaamheid.