Religieuze gebouwen
Uit Reliwiki
(Doorverwezen vanaf Definitie van een religieus gebouw)
Definitie religieus gebouw
Onder een religieus gebouw wordt verstaan een gebouw (bouwwerk dat een voor mensen toegankelijke overdekte, geheel of gedeeltelijk met wanden en dak omsloten ruimte vormt) dat als hoofdgebruiksfunctie een religieuze bestemming heeft (gehad) en alszulks (nog) zichtbaar in de primaire bouwvorm te herkennen is. Hierbij is het huidige gebruik of de bestemming van het gebouw niet van belang. Het gaat om gezamenlijke gebedshuizen en niet om studiezalen of winkeltjes met religieuze artikelen.
Met uitzondering van kloosters vallen ruimten voor wonen, zorg, verpleging of onderwijs die (hoofdzakelijk) voor mensen van een bepaalde geloofsgroep bestemd zijn of waren, dus niet onder de definitie. Kerkhoven (niet algemene begraafplaatsen) bij een religieus gebouw, en ander karakteristiek groen dat direct aan het gebouw grenst, word wel meegenomen in de definitie (de context van het gebouw draagt immers bij aan de beleving ervan). Dat geldt ook voor gebedshuizen op begraafplaatsen en dus niet voor wegkappelletjes en nissen.
Religieuze Rijksmonumenten
In het rijksmonumentenregister zijn 2607 kerken en 266 kloosters opgenomen. Voor het totaal aantal nog bestaande kerk- en kloostergebouwen zijn bij de start van het Jaar van het Religieus Erfgoed getallen tot 14.000 genoemd. Bij veel religieus erfgoed speelt het probleem van de functieverandering.
In Nederland zouden sinds het jaar 1200 zo’n 19.000 kerken zijn gebouwd. Daarvan resteren er vandaag de dag nog tussen de 7000 en 14.000. Andere bronnen hebben het over 8500 tot 9500 kerken, waarvan er meer dan 4000 werkelijk nog worden gebruikt. Volgens het register zijn 4181 kerkelijke gebouwen aangewezen als beschermd rijksmonument. Een onderzoek naar het werkelijk aantal kerken in het register leverde het getal 2607 op. 42 Daarvan bleek 51% een hervormde kerk en iets meer dan 35% een katholieke kerk of kapel. Bij 4,5% van de beschermde kerken is volgens het register sprake van een nieuwe functie.43 Het werkelijke aantal kerken en kloosters in Nederland is niet exact bekend. Ten aanzien van kloosters dient nog te worden opgemerkt dat in bijna 200 rijksmonumenten nog restanten van voormalige kloosters worden beschermd. Hoeveel kerken en kloosters van provincie- of gemeentewege zijn beschermd, is niet bekend.
Een klein deel van de beschermde kloosters is nog in functie: anno 2008 is dit 29%. Dat zijn er bij elkaar 76, waarvan 21 niet oorspronkelijk als klooster zijn gebouwd. Landhuizen, kastelen en villa’s zijn in de loop der tijd aangewend als klooster en worden nog steeds als zodanig gebruikt. Dat houdt in dat 55 kloosters die ook daadwerkelijk als zodanig zijn gebouwd en nog in gebruik zijn, de status van rijksmonument hebben. Daarvan zal in de komende tien jaar een groot aantal alsnog hun functie verliezen.
| Provincie | Aantal kerken | Aantal kloosters |
|---|---|---|
| Groningen | 198 | 3 |
| Friesland | 317 | 4 |
| Drenthe | 73 | 2 |
| Overijssel | 126 | 9 |
| Flevoland | 6 | 0 |
| Gelderland | 307 | 26 |
| Utrecht | 134 | 23 |
| Noord-Holland | 328 | 21 |
| Zuid-Holland | 299 | 13 |
| Zeeland | 111 | 6 |
| Noord-Brabant | 398 | 90 |
| Limburg | 310 | 69 |
| Totaal | 2.607 | 266 |
In hoeverre de ontwikkelingen rondom kerken en kloosters effect hebben op de voorraad, is nog niet duidelijk. Of kerken en kloosters nu in sneller tempo tot monument worden aangewezen of dat men juist afziet van aanwijzing vanwege herbestemming, is nog onvoldoende in kaart gebracht.
(Bron: Rijksdienst Cultureel Erfgoed)