Den Dungen, Heilig Hartplein 1 - Jacobus de Meerdere
Uit Reliwiki
Algemene gegevens | |
---|---|
Naam kerk: | Sint Jacobus de Meerdere |
Genootschap: | Rooms Katholieke Kerk |
Provincie: | Noord-Brabant |
Gemeente: | Sint-Michielsgestel |
Plaats: | Den Dungen |
Adres: | Heilig Hartplein 1 |
Postcode: | 5275BM |
Sonneveld-index: | 07268 |
Jaar ingebruikname: | 1452 |
Architect: | Cuypers, J.Th.J. (uitbreiding) |
Huidige bestemming: | kerk met begraafplaats |
Monument status: | Rijksmonument 14191 |
Geschiedenis
Historische kerk met hoge neogotische toren. Voor het eerst genoemd: circa 1380. Stenen gevel in de kapel: 1452. Kerkschip: 1533. Toren: 1899, door C. Franssen. 2 zijkapellen: 1926 door J.Th.J. Cuypers.
Monumentomschrijving Rijksdienst
R.-k. kerk van St. Jacobus de Meerdere. Bakstenen gebouw uit het begin van de 16e eeuw, in 1821 gewijzigd en in 1899 van een nieuwe toren voorzien. Schip met achtkante pijlers; zijbeuken aan de west-zijde afgeschuind; dwarspand met lage zij-armen; schip, dwarspand en koor door netgewelven overkluisd, zijbeuken door kruisribgewelven; onder de gewelfribben, classicistische consoles uit 1821; segementbogen boven de scheibogen uit dezelfde tijd. Inventaris: vroeg 16e eeuws eiken Barbarabeeld; vroeg 19e eeuwse houten beelden van Maria, Jozef met Kind, Jacobus, Gregorius, Ambrosius, Anna en Augustinus; biechtstoelen in Waterstaatsstijl; eiken preekstoel met dragend Johannesbeeld uit omstreeks 1800; een drietal 18e eeuwse schilderijen; koperwerk. Neogotische gebrandschilderde glazen. Een klok, door Alexius en Henricus Petit vervaardigd in 1773, verdween met de klokkenvordering tijdens WO II. Op pijlers van het hek twee classicistische siervazen. Orgel met hoofdwerk en onderpositief, in 1867 door F.C. Smits gemaakt voor het groot-seminarie Haerendaal te Haaren. In 1982 gerestaureerd en geplaatst in Den Dungen.
Van kapel naar kerk
De oudste vermelding van een kapel is gevonden in een register van de hertog van Brabant te Brussel uit ca 1380. In deze acte komt de kapel ter sprake als een aangrenzend perceel. Den Dungen behoorde toen tot de parochie van St.-Jan in Den Bosch. In 1569 werd Den Dungen een zelfstandige parochie met de H. Jacobus de Meerdere als patroonheilige. Door de eeuwen heen is er voortdurend aan de Dungense kerk verbouwd. De bouwgeschiedenis is nu nog goed herkenbaar. Omstreeks 1452 werd de voorgevel van de kapel opnieuw met stenen opgetrokken: de toenmalige kapel is het huidige priesterkoor. Een belangrijke uitbreiding vond in 1533 plaats, toen het huidige kerkschip werd aangebouwd. De toren werd in 1899 aangebouwd. In 1926 werd de kerk uitgebreid met twee zijkapellen. Het kerkgebouw is aangewezen als Rijksmonument.
Pastorie
Op 29 juli 1821 werd door pastoor Van Baer de eerste steen gelegd voor een nieuwe pastorie, als vervanging van de oude pastorie aan de Litserstraat. Een jaar later was het klaar. Zeker naar de tijd van toen was het een groots en deftig gebouw. Later werd er aan de linkerkant ook nog een koetshuis bij gebouwd. De pastorie vervulde jarenlang ook de functie van vergader- en ontmoetingsruimte voor verschillende godsdienstige verenigingen en kerkelijke activiteiten. Met de groei van het Rijke Roomse Leven was er meer en meer behoefte aan ruimte. Om hieraan te kunnen voldoen werd in 1855 aan de achterkant van de kerk de congregatiekapel gebouwd. In de jaren zestig van de vorige eeuw was de pastorie nog de woning van vijf bewoners: de pastoor, twee kapelaans en twee pastoorsmeiden. Anno 2008 bewoont pastor Chr. van Beurden in zijn eentje dit rijksmonument. De vrijgekomen ruimten in het gebouw worden weer gebruikt voor allerlei parochiële doeleinden.
Zie ook de bijbehorende Congregatiekapel
glas-in-loodramen
De kerk heeft 31 figuratieve glas-in-loodramen vervaardigd door het atelier Frans Nicolas en Zonen, Roermond met de volgende afbeeldingen :
- de oproep aan Jacobus
- de marteldood van Jacobus
- de Jacobusschrijn
- de apostel Paulus
- de apostel Barnabas
- de apostel Mattias
- de apostel Matteüs
- de apostel Simon
- de apostel Jacobus de jongere
- de apostel Judas
- de apostel Andreas
- de apostel Bartholomeüs
- de apostel Philippus
- de apostel Thomas
- de apostel Johannes
- de apostel Jacobus de oudere
- uiteengaan van de 12 apostelen
- Willibrordus en Lambertus
- Willibrordus tot bisschop gewijd
- Bisschop Sonnius
- Kanunniken
- Lodewijk Napoleon
- Bisschop Goldschalks
- eucharistische symbolen verdeeld over 6 ramen
Orgel
Smits-orgel
Smits jr. bouwde in 1911 een nieuw orgel, gebruikmakend van onderdelen en pijpwerk uit het orgel dat zijn vader in 1836 had voltooid. Het oude orgel was het eerste in de nieuwgebouwde kerk geweest. Dit instrument was opgesteld op het oxaal. Het had een fraaie orgelkas, gemaakt door Buijssen, en met beelden van Peters uit Antwerpen. Omdat het oxaal moest verdwijnen, werd het orgel afgebroken. In 1910 werd de oude orgelkas aan een opkoper verkocht. Het nieuwe orgel kwam aan de torenwand en werd op 11 januari 1911 in gebruik genomen. De firma Smits bouwde het met Weigle-pneumatiek. De oude klavieren werden verkocht aan de kerk in Cuijk. In 1985 werd het orgel afgebroken en vervangen door een instrument van Smits, afkomstig uit het Groot-Seminarie te Haaren.
Het door Smits in 1867 gebouwde instrument stond oorspronkelijk in de kapel van het Groot-Seminarie Haerendaal te Haaren. De kas van het orgel werd gemaakt door Jacobus Beuijssen uit Boxmeer. Twee zonen van Frans Smits studeerden aan het Seminarie. Het orgel is dan ook met veel toewijding gemaakt. Het eerste ontwerp ging uit van twee manualen en een vrij pedaal. Bij de oplevering met pasen 1867 was het pedaal echter aangehangen. Het orgel werd in 1885 verplaatst wegens een vergroting van de kapel. In 1888 had het al een electrische windmachine. In 1938 werd de oude kapel afgebroken en vervangen door nieuwbouw. In 1939 bouwde Pels een nieuw electro-pneumatisch orgel in deze kapel, opus 134 van de firma. In feite was dit een herbouw van het Smits-orgel met een nieuwe tractuur, want de bovenkast, de oude windladen en het grootste deel van het pijpwerk werd opnieuw gebruikt. Het oude rugpositief werd gesloopt. Het orgel werd in juli 1939 in gebruik genomen. Na sluiting van het Seminarie in 1967 kreeg het pand de naam Huize Haerendaal. Het orgel bleef nog geruime tijd aanwezig, maar werd in 1982 gedemonteerd voor overplaatsing naar de Sint Jacobuskerk in Den Dungen. In Den Dungen was men al geruime tijd op zoek naar een nieuw orgel. In 1977 kreeg men het oude instrument van het seminarie Beekvliet uit Sint Michielsgestel aangeboden, maar vlak daarna werd het Haarense orgel gratis ter beschikking gesteld. Het is gerestaureerd door de firma Gebroeders Vermeulen uit Weert. Aan de hand van de bouwtekeningen uit het Smitsarchief is het orgel gereconstrueerd. Alleen het nieuwe balkon is niet in stijl gemaakt. Op 10 oktober 1986 werd het orgel op de nieuwe plaats in gebruik genomen. Het orgel is in 2005 door Nico van Duren gereviseerd.
- 2021 - Het volledig gerenoveerde Smitsorgel in de Jacobus de Meerderekerk in Den Dungen wordt zondag 23 mei tijdens de hoogmis van 9.30 officieel ingezegend en in gebruik genomen. De restaurateur Pels & Van Leeuwen is erbij om na de mis uitleg te geven aan de parochianen over wat er allemaal is hersteld aan het oude orgel.
- (Bron:Orgeldatabase)
Externe links