Eibergen, Grotestraat 50 - De Oude Mattheüs

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	De Oude Mattheüs
Genootschap:	PKN Ned. Hervormd
Provincie:	Gelderland
Gemeente:	Berkelland
Plaats:	Eibergen
Adres:	Grotestraat 50
Postcode:	7151BC
Sonneveld-index:	11388
Jaar ingebruikname:	15e
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 14606; (kerk); 14607 (toren)

Geschiedenis

Historische kerk met toren.

De oudste vermelding van de parochie te Eibergen stamt uit 1246. De parochie was een dochterparochie van Groenlo. De oude Mattheüskerk te Eibergen (thans behorend tot de Protestante Kerk Nederland) dateert grotendeels uit de tweede helft van de vijftiende en het begin van de zestiende eeuw met enige veertiende-eeuwse fragmenten (onderste gedeelte toren). De parochie Eibergen behoorde van oudsher tot het Bisdom Münster. In 1561, bij de oprichting der nieuwe Bisdommen in de Nederlanden, kwam Eibergen tot het Bisdom Deventer te behoren; in werkelijkheid echter is de bisschop van Münster er tot 19 maart 1823 zijn jurisdictie over Eibergen blijven uitvoeren. Tegen het einde van de zestiende eeuw en in het begin van de zeventiende eeuw vond het protestantisme ingang. In 1616 werd de oude Mattheüskerk overgedragen aan de protestanten. De parochie Eibergen ging bijna in zijn geheel over naar de nieuwe leer. De overgebleven Katholieken gingen toen ter kerke in Groenlo. In 1627 werd de stad echter veroverd door Frederik Hendrik en werd dit onmogelijk. In de periode daarna werden zij voor hun zielzorg afhankelijk van de Paters Minderbroeders Conventuelen, die vanuit Bocholt werkten. Toen ook dit praktisch onmogelijk werd gingen de Eibergse katholieken naar Münsters gebied, waar bovengenoemde paters zich in 1651 hadden gevestigd te Zwillbrock (1651). Slechts een korte periode (1672-1674) was de Mattheüskerk weer in gebruik bij de katholieken toen Bernhard van Galen, bisschop van Münster, de streek bezet hield. Jarenlang zijn de katholieken in Zwillbrock ter kerke gegaan. Toen de idealen van de Franse revolutie gemeengoed werden kregen de katholieken meer vrijheid.

In 2007 is de naam van het kerkgebouw gewijzigd in "De Oude Mattheüs".

Monumentomschrijving Rijksdienst

Kerk

Rijksmonument 14606

Protestantse Kerk (Protestantse Gemeente Eibergen-Rekken). Mooie dorpskerk met driebeukig, pseudo-basilicaal schip van drie traveeën (ca. 1500), eenbeukig koor van een rechte travee en een driezijdige sluiting (midden XV?). Restauratie 1952-'53. Alle venstertraceringen hebben nog hun oorspronkelijke tekening. Fraaie kraag- en sluitstenen. Inventaris: preekstoel en doophek (XVII), zerk 1647.

Toren

Rijksmonument 14607

Toren Protestantse Kerk. Slanke toren XIV ca. 1500, met in de bovengeleding rijk getraceerde nissen. Klokkenstoel met gelui van drie klokken waarvan één van een anonieme gieter, 1415, diam. 74,5 cm. en twee moderne klokken. Het mechanisch torenuurwerk met dubbelslagwerk, Gebr. van Bergen, Midwolda, 1915, is in 1993 uit de toren verwijderd en opgesteld in de hal van het Gemeentehuis van Eibergen. Aan de toren is een zonnewijzer ingemetseld.

Orgel

In de Hervormde Kerk van Eibergen werd in 1708 voor het eerst een orgel geplaatst. Dit instrument is in 1930 gerestaureerd door de firma Van Leeuwen. Rond 1950 besloot men het orgel te verkopen en naar een ander instrument uit te kijken. Uiteindelijk is het in Westervoort geplaatst. Het nieuwe orgel is gebouwd in een bestaande oude kas, die uit de zestiende eeuw stamt. De kas is afkomstig uit een Brabants klooster en werd gerestaureerd door Ferre Jacobs uit Leeuwarden. Op 16 oktober 1957 werd het in gebruik genomen. Het orgel was al eerder gebouwd: in 1955 plaatste Van Leeuwen het in het stiltecentrum van de tentoonstelling E-55 in Rotterdam. In september 2011 is een restauratie van het orgel gestart door de firma Kaat & Tijhuis. Op 30 juni 2013 werd het orgel weer in gebruik genomen. Bij deze gelegenheid is het bespeeld door Wim Ruessink en Janieke Mollenhorst.

(Bron:Orgelbase)

In de media

Uit Reformatorisch Dagblad, 23 november 2010.

In de komende maanden komt de juiste haan weer terug op de toren van de protestantse dorpskerk in Eibergen. Tijdens de restauratie van de kerktorens in Haaksbergen en Eibergen in 1998 en 1999 verwisselde het leidekkersbedrijf dat het werk uitvoerde, per ongeluk de hanen van de torens. Dat werd dit jaar ontdekt tijdens de voorbereiding van een expositie in de Oude Mattheüs. Toen bleek dat de haan op de kerktoren niet overeenkwam met de afbeelding uit het historisch archief. Opvallend was het dat de hanen niet op elkaar leken en dat niemand het eerder had opgemerkt. De terugplaatsing maakt onderdeel uit van een groter project in Berkelland, waarbij drie kerktorens een opknapbeurt krijgen. Het gaat behalve om de kerk in Eibergen om de kerk in Geesteren en de Antoniuskerk in Rekken. Het werk aan de Oude Mattheüs in Eibergen betreft vooral het restaureren van de spits en het terugplaatsen van de haan. Omdat de kerktoren in de steigers staat, worden ook de gevels onder handen genomen. In Geesteren ligt de nadruk op het opknappen van het metsel- en voegwerk. Van de toren van de Antoniuskerk in Rekken wordt het metsel- en voegwerk onderhanden genomen. Voor het werk is door de provincie subsidie toegekend. Als alles meezit, zijn de werkzaamheden voor de kerst afgerond.