Eindhoven, Sint Antoniusstraat 7 - Antonius van Padua (Philipsdorp) (1919 - 1971)

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Provincie:	Noord Brabant
Gemeente:	Eindhoven
Plaats:	Eindhoven
Adres:	Sint Antoniusstraat 7
Postcode:	5616RT
Bouwja(a)r(en):	1919
Sonneveld-index:	07410
Architect:	Groenendael, J.H.H. van
Oorspronkelijke bestemming:	kerk
Huidige bestemming:	buiten gebruik
Monument status:	Rijksmonument 518710

Geschiedenis

Bijnaam "Steentjeskerk". Dit was één van de drie St. Antonius van Paduakerken in Eindhoven, en de enige die nog als gebouw bestaat. In 1973 is de Fellenoordkerk gesloopt, en in 1991 de St. Antonius Villapark.

Opgericht als nieuwe r.-k. parochiekerk voor het Philipsdorp, een toen nieuwe buurt voor de arbeiders van Philips. Belangrijk werk in het oeuvre van architect J.H.H. van Groenendael (1868-1942). De bijnaam luidt "Steentjeskerk", vanwege het uitwendige gebruik van zgn. Kunrader natuursteen. Buiten gebruik 1971, vervolgens in verval geraakt. Begin jaren 1970 enkele malen in gebruik als popmuziektempel (vgl. Paradiso in Amsterdam). Door (kleine) brand beschadigd eind jaren 1970. Begin jaren 1980 alsnog gerestaureerd, en ingericht tot Museum Kempenland. In 2012 buiten gebruik als Museum Kempenland, dat wegens bezuinigingen moest sluiten c.q. verhuizen naar de Boutenslaan. Hierna in gebruik als partycentrum, te huur voor 50 tot 950 mensen.

2018 Plannen voor vestiging van een hotel in dit gebouw gaan toch niet door. De toekomst van dit gebouw blijft onduidelijk.
Sinds 2019 is deze kerk aan het einde van het jaar in gebruik als Sinterklaashuis, voor kinderen, gezinnen en scholen.
Ook in 2020 en 2021 blijft bovengenoemde onduidelijkheid.
16-24 oktober 2021 één van de locaties van de "Dutch Design Week".
Voorjaar 2022 Een goed plan voor restauratie en herbestemming van dit unieke kerkgebouw blijft nog achterwege.
2023 Idee tot verbouwing als winkelruimte en horecagelegenheid. Gegeven de situering vlakbij het PSV-stadion lijkt dit een goed idee.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Voormalige Sint AntoniusKERK, bekend als "steentjeskerk", uitgevoerd naar ontwerp van J.H.H. van Groenendael in Neo-Romaanse stijl. Driebeukige basilicale kerk, uitgevoerd in Kunrader steen, in een grillig patroon. Rechte blokken steen zijn als doorlopende lijsten en ontlastingsbogen om de ramen heen aangebracht. De kerk heeft zadel- en lessenaarsdaken, gedekt met verbeterde Hollandse pannen. Het zadeldak is voorzien van een met dakruiter met klokje.

Het koor wordt afgesloten door een halfronde absis. Aan de straatzijde bevindt zich tegen het schip een voorportaal onder lessenaarsdak met vijf rondbogen, alle zijn later dichtgezet met glas, in de vijfde boog is een metalen deur aangebracht. Erboven zijn in rondboognissen twee heiligenbeelden geplaatst. Links van het portaal is een vierkante toren aanwezig die naar boven toe verjongend is uitgevoerd. Tegen de onderste geleding van de toren is een absidiale uitbouw geplaatst. Verder is dit deel van de toren blind. Erboven is een viertal geledingen zichtbaar. Hierin bevinden zich achtereenvolgens een drievoudig rondboograam, een wijzerplaat en tot slot een dubbele rondboogopening en sierrand. De toren wordt bekroond door een tentdak met kruis. Rechts van het voorportaal bevindt zich een blokvormige, tweelaagse doopkapel onder tentdak. De zijgevels van zijschepen en middenschip worden geleed door pilasters met natuurstenen kapitelen. Per travee is een rondboograam met gebrandschilderd glas-in-lood geplaatst (ramen gemaakt door M. Weiss). Het interieur is uitgevoerd in gele mergel. In het middenschip bevindt zich een cassettenplafond. De zijschepen zijn voorzien van kruisgewelven.

Deze gewelven steunen aan de kant van het middenschip op marmeren zuilen met een natuurstenen basement en kapiteel. Tussen de zuilen zijn rondbogen aangebracht. Tegen de wand van het zijschip zijn pilasters aangebracht met een marmeren schacht op natuurstenen basement en met een natuurstenen kapiteel. Deze kapitelen zijn bewerkt en voorzien van diverse symbolische voorstellingen. Boven de zuilen bevinden zich lisenen welke uitlopen in een bewerkte console. De consoles ondersteunen de balken die het middenschip overspannen.

Voor het koor is een triomfboog aangebracht. Het koor zelf ligt verhoogd, de zuilen worden bekroond door kapitelen met bladmotieven. De absis is van een halfronde koepel voorzien.

Waardering

De kerk is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het katholicisme in het zuiden en is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de basiliek. Het heeft architectuurhistorisch belang door de stijl, het bijzondere materiaalgebruik en de detaillering en is tevens van belang als voorbeeld van het oeuvre van de architect Van Groenendael. Het heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere situering, verbonden met de ontwikkeling/uitbreiding van Eindhoven en de ligging ten opzichte van Philipsdorp. Het is van belang vanwege de architectuurhistorische, bouwtechnische, typologische en functionele zeldzaamheid.

In de media

Uit Eindhovens Dagblad, 13 september 2019. Michel Theeuwen

Eindhoven en beheerder ruziën over beheer Steentjeskerk

EINDHOVEN - Eindhoven wil het beheer van de Steentjeskerk naar zich toe trekken. Maar Kolen Holding BV weigert het contract in te leveren. De gemeente is niet tevreden over de manier waarop Kolen Holding BV het gemeentelijk monument aan de Sint-Antoniusstraat in Eindhoven exploiteert, zo blijkt uit een concept-brief aan de gemeenteraad die vroegtijdig is gepubliceerd op de website raadsinformatie.eindhoven.nl. Toen deze krant vragen ging stellen over het schrijven, bleek dat het om een voorsteltekst ging die nog niet definitief is. Daarin stonden twee scenario's beschreven: Kolen levert de beheersovereenkomst uit 2013 vrijwillig in of Kolen werkt daar niet aan mee. Volgens woordvoerder Robert van Boxtel is het bedrijf niet van plan om het contract in te leveren. Dat leidt dan waarschijnlijk tot een rechtszaak als Eindhoven er toch vanaf probeert te komen.

In 2013 sloten Eindhoven en Kolen een koopovereenkomst. De handelaar in exclusieve tegels wordt pas echt eigenaar van de Steentjeskerk als er een overeenstemming is over het (verbouwings)plan voor de toekomst. In de tussentijd kon Kolen het beheer op zich nemen, om er allerlei activiteiten te organiseren.

Lekkend dak

De gemeente vindt echter dat er te weinig maatschappelijke evenementen worden gehouden. Activiteiten die er wel terechtkunnen, zoals GLOW in november en het Sinterklaashuis, betalen te hoge gebruikskosten, oordeelt het college van B en W in het harde scenario van de gepubliceerde brief. Daarnaast zijn partijen het er niet over eens wie verantwoordelijk is voor het dak dat lekt.

Daarom wil de gemeente het beheer onderbrengen bij VPS, de leegstandsbeheerder die ook de verhuur van ander vastgoed van de gemeente regelt. GLOW en het Sinterklaashuis kunnen dan gewoon doorgaan in de Steentjeskerk. De gemeente gaat op zoek naar een nieuwe tijdelijke invulling. Kolen is het daar niet mee eens maar wil hier nu niet verder op ingaan.

Ondertussen kunnen de partijen het ook niet eens worden over het toekomstplan voor de Steentjeskerk. Vorig jaar stuitte een plan voor een luxe short stay-hotel voor bijvoorbeeld PSV-gasten op weerstand bij de gemeente. Ook een laatste plan met woningbouw leidde nog niet tot overeenstemming. Maar de koop is niet zomaar ongedaan te maken. Dus blijven de gemeente en het bedrijf in overleg over de definitieve invulling, zeggen beide partijen.

Voorzitter Peter van den Baar van de Henri van Abbestichting betreurt het dat er geen overeenstemming is tussen gemeente en Kolen. ,,Dit betekent opnieuw uitstel van de noodzakelijke restauratie van de kerk. We gaan kijken of we de gemeente als eigenaar juridisch kunnen verplichten om het dak te repareren.”

Per 31 maart 2024 is in de kerk een café-restaurant gevestigd.