Geldermalsen, Kerkstraat 38 - Centrum- of Suitbertuskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Centrum- of Suitbertuskerk
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Geldermalsen
Provincie:	Gelderland
Gemeente:	West Betuwe
Plaats:	Geldermalsen
Adres:	Kerkstraat 38
Postcode:	4191AB
Inventarisatienummer:
Jaar ingebruikname:	13e
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 16455 (kerk); 16456 (toren)

Geschiedenis

Historische dorpskerk met toren.

De kerk in het centrum van Geldermalsen werd in de loop van de 15e eeuw uit bakstenen gebouwd op de plaats waar eerder een tufstenen kapel stond. De toren dateert nog uit de tijd van de kapel, welke omstreeks 1200 werd gesticht. De kapel werd vernoemd naar Suitbertus. Vandaar dat ook de kerk Suitbertuskerk werd genoemd. De kerktoren werd in een later stadium opgetrokken ten behoeve van de vergroting van de hoofdbeuk met de noordelijke zijbeuk en doopkapel. In 1460 werd de toren verhoogd met een klokkenverdieping. In dat jaar werd ook de luidklok St. Martinus opgehangen. Deze werd gegoten door de gebr. Hoerke. De eenvoudig gesneden preekstoel, alsmede de daaran bevestigde koperen lezenaar, doopbekken en lichtarm zijn omstreeks 1700 vervaardigd. In de hoofdbeuk hangen prachtige kaarsenkronen. In 1720 geschonken door Margarita en Jannetje van Malsen en Aert van Malsen. De kaarsenkroon in het koor werd in 1973 geschonken door mevrouw M. van der Pols. In 1857 werd het eerste orgel geplaatst. In de jaren 1927 tot 1931 had er een grote renovatie plaats waarbij de kerk zoveel mogelijk in oorspronkelijke staat werd teruggebracht. Daarbij werd de consistorie verplaatst. Gietijzeren raamkozijnen werden vervangen door tufstenen kozijnen. In 1981 werd de buitenzijde van de kerk opnieuw gerestaureerd. In 1968 werd het interieur onder handen genomen. De wanden werden van een nieuwe kalklaag voorzien.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Kerk

Hervormde kerk. Laatgotische dorpskerk uit de 15de eeuw, bestaande uit een schip met noorderzijbeuk en een eenbeukig koor met driezijdige sluiting. De kruisribgewelven zijn opnieuw aangebracht bij de restauratie in 1931.

Tot de inventaris behoren: preekstoel, Lod. XIV, op moderne voet; rijk gesneden herenbank; omstreeks 1720, tekstbord in gesneden omlijsting, ca. 1600, overgeschilderd in 1710; twee kaarsenkronen, 1720; doophek en voorschotten van banken, eerste kwart 18de eeuw; een gebeeldhouwde witmarmeren zerk voor Jacobus van Borssele en Maria van Varick 1684, door een onbekende kunstenaar, wellicht Johannes Blommendael. Van Borssele heette eigenlijk Jacob van der Hooghe maar pretendeerde af te stammen van de adelijke familie Van Borselen. De mannenkop rechtsonder op de zerk is te verklaren door de vier "leeftijdskoppen" die op zerken voorkomen: de vier leeftijden van een mens. Meestal zijn dat vier koppen op de hoeken: als jongeling, als volwassene, als grijsaard en een doodshoofd. Hier zijn alleen het doodshoofd en de grijsaard aanwezig. Een aantal zerken, 17de en 18de eeuw; een 15de eeuwse doopvont; predikantslezenaar, doopbekkenhouder met bekken, zandloperhouder en lichtarm, alles 17e eeuws koperwerk. Kabinetorgel ca. 1860 gebouwd door P.J. Adema.

Toren

Toren der hervormde kerk. Sober bouwwerk uit de tweede helft der 13de eeuw; verhoogd in de 15de eeuw met een door spitsboognissen versierde klokkenverdieping. Klokkenstoel met klok van W. en J. Hoerken, 1460, diam. 127,2 cm. Mechanisch torenuurwerk, later voorzien van elektrische opwinding.

Orgel

Het orgel is in 1969 gebouwd door de firma J. de Koff & Zoon (Utrecht). In 2011 wordt het gerestaureerd door de firma Flentrop Orgelbouw te Zaandam.

Dispositie

Hoofdwerk (manuaal 1): Prestant 8' - Roerfluit 8' - Octaaf 4' - Gemshoorn 2' - Mixtuur 1⅓' 3-4 sterk.
Borstwerk (manuaal 2): Gedekt 8' - Roerfluit 4' - Prestant 2' - Cymbel ⅓' 1 sterk - Regaal 16'.
Pedaal: Subbas 16' - Octaaf 8' (C-e transm.) - Octaaf 4' - Fagot 16'.
Koppelingen: Hoofdwerk aan Pedaal - Borstwerk aan Pedaal - Borstwerk aan Hoofdwerk.

Mechanische sleepladen. Manuaalomvang: C-f3. Pedaalomvang: C-f1.

In de media

Uit Reformatorisch Dagblad, 31 december 2007.

De hervormde gemeente te Geldermalsen heeft plannen om de verenigingsactiviteiten in een gebouw dichter bij de Centrumkerk te laten plaatsvinden. Nu komt men daarvoor samen in verenigingsgebouw Ons Huis, dat verder van de kerk afstaat. Het is de bedoeling dat de verhuizing van de verenigingsactiviteiten leidt tot een versteviging van de band tussen kerk en verenigingsleven.

Om de plannen te realiseren, is wel eens overwogen de Centrumkerk te verbouwen. Voorstellen daartoe van de kerkelijke gemeente zijn door de plaatselijke monumentencommissie verworpen, omdat dit volgens de commissie de status van de Centrumkerk als monument aantast.

De plannen van de hervormde gemeente zijn opgenomen in de zogenaamde Centrumvisie Geldermalsen. Het uitvoeren van de plannen kan nog enkele jaren belopen.