Goes, Westwal 4 - Westerkerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Westerkerk
Genootschap:	nvt
Provincie:	Zeeland
Gemeente:	Goes
Plaats:	Goes
Adres:	Westwal 6
Postcode:	4461CM
Jaar ingebruikname:	1930
Architect:	Rothuizen, A.
Huidige bestemming:	Cultureel centrum
Sonneveld-index:	06460
Monument status:	Rijksmonument 507884
Bouwjaar:	1929-1930
Type:	Kerk
Functie:	Cultureel en maatschappelijk

Geschiedenis

Uiterst belangrijke interbellumkerk met toren. Buiten gebruik als Gereformeerde Kerk in 2000. Van 2000 tot 2008 tijdelijk in gebruik als Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt. Intussen diverse plannen, variërend van inbouw woningen tot en met sloop.

De kerk wordt niet gesloopt, maar is overgenomen door de Stichting Johannes Thielen.

In 1928-1929 is de Gereformeerde Westerkerk aan de Westwal 4 gebouwd. Het ontwerp was van Arend Rothuizen (1906-1960), architect te Middelburg. De kerk is zo bijzonder dat ze sinds 1997 een plekje op de Rijksmonumentenlijst heeft. De Gereformeerden hebben de kerk verlaten. Najaar 2005 stond de kerk te koop en januari 2006 is de kerk gekocht door een combinatie van bedrijven. Wat zij met het gebouw wilden gaan doen was op dat moment (nog) niet duidelijk. De Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt (GKV) hield er zondag 29 juni 2008 de laatste dienst en verhuisde tijdelijk naar het Calvijn College tot haar nieuwe kerk aan de Pykesweg in de wijk Aria gereed zou zijn. Er is nog sprake van geweest, dat de Vrijgemaakt-Gereformeerden de kerk zouden kopen. Dat is niet doorgegaan. Er is elders een nieuwe Vrijgemaakte kerk gebouwd. Er is sprake van geweest de gesloten kerk te verbouwen tot appartementen. Ook dat is niet doorgegaan. Tenslotte is de kerk gekocht door de Stichting Johannes Thielen. Zij houdt het gebouw in ere en maakt er een Klankbord voor Kerk en Samenleving van. De officiële ingebruikname vond plaats op Tweede Pinksterdag, maandag 24 mei 2010.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Forse protestantse kerk, in 1929 gebouwd. Het kerkgebouw weerspiegelt de rationalistische fase in de stijlontwikkeling van architect A. Rothuizen. In een lagere aanbouw, aan de achterzijde in de as van de kerk, zijn nevenruimten zoals consistorie en vergaderruimten ondergebracht. De tegen de rechter zijgevel van de consistorie geplaatste nieuwbouw valt buiten de bescherming.

Omschrijving

Sober vormgegeven, bakstenen kerk op rechthoekige plattegrond onder een met pannen gedekt zadeldak. De gevels zijn opgetrokken uit genuanceerde baksteen in vlaams verband op een hoge plint van bijbehorende, enigszins gesinterde klinkers. De entreepartij is ondergebracht in een smaller en lager bouwdeel aan de voorgevel onder een apart zadeldak, waartegen aan de rechterzijde een kerktoren is geplaatst. Het achterste gedeelte van het schip is breder en met een verlaagde gootlijn uitgevoerd en wordt extra gemarkeerd door hoger opgaande, dwars geplaatste gevelvlakken met ijzeren bekroningen op de overgangen van het smallere naar het bredere gedeelte. In deze dwarse gevelvlakken zijn enkelvoudige toegangsdeuren geplaats. De langsgevels worden afgesloten door sobere bakgoten op klossen. De zijgevels van het schip zijn voorzien van een reeks slanke glas-in-lood ramen met boven elke, iets uitgebouwde muurdam een decoratieve vertikale betonnen schijf.

In de kopgevel is de entree met dubbele deur aangebracht in een nis onder een betonnen lateibalk. Aan weerszijden van de entree een reeks kleine glas-in-lood ramen. Boven de entree een ijzeren decoratie met opschrift 'GEREFORMEERDE KERK'. Op verdiepinghoogte bevinden zich vier hoge, smalle glas-in-lood ramen ten behoeve van de daarachter gelegen galerij. Aan beide zijgevels een nevenuitgang. De zeer sobere kerktoren op vierkante plattegrond is voorbereid op, maar nooit voorzien van uurwerken. De toren wordt afgesloten door een dekplaat waarop een zeer slanke spits met koperbedekking is geplaatst.

De gevels van de aan de zuidwestzijde aangebouwde, verdiepingloze consistorie worden afgesloten door ver overstekende, door klossen gedragen dakgoten en zijn voorzien van drieruits houten vensters en een entreepartij tegenover de kosterswoning. In de kopgevel overheerst een breed, hoog 30-ruits raam in de top. Alle bouwdelen zijn voorzien van zadeldaken met de nokken in de as van het schip en gedekt met rode verbeterde hollandse pannen. De lager doorlopende dakvlakken van entree, consistorie en aansluitend gedeelte van het schip zijn voorzien van sobere houten dakkapellen.

In het interieur van het schip overheerst geel schoon metselwerk. Het koorachtige gedeelte is door een parabolische boog van de rest van het schip gescheiden. De daar tegenover gelegen galerij met daaronder de entree en verkeersruimten bevinden zich eveneens achter een parabolische boog. De galerij kraagt buiten de boog uit in het schip. Het schip is voorzien van een vast bankenplan op een houten vloer. De omtimmerde dakspanten lopen tot tussen de ramen door en vormen zo traveeën van drie vensters elk. De geknikte spanten rusten op dubbele houten kraagstukken. Onder de galerij twee stel houten deuren naar de grotendeels oorpronkelijke entree waarin zich een gedenktableau met datum 29 november 1929 bevindt. Via de consistorie is de stookkelder te bereiken. In het interieur van de consistorie zijn geen monumentale waarden aanwezig.

De kap van het schip is voorzien van vier geklonken stalen vakwerkspanten welke in het kerkinterieur door omtimmering aan het zicht zijn onttrokken.

Waardering

Kerk van algemeen belang vanwege architectuurhistorische waarde en van belang als essentieel onderdeel van het complex; van ensemblewaarden vanwege het belang voor het beeld van dit stadsdeel door de opvallende lokatie.

In de media

Uit Provinciale Zeeuwse Courant, 30 december 2009.

De Stichting Johannes Thielen is de nieuwe eigenaar van de Westerkerk te Goes. Dat heeft de stichting woensdag bekendgemaakt.

Mevrouw Thielen-Smit, oprichtster van de stichting, wilde een deel van haar vermogen beschikbaar stellen om de Westerkerk te behouden. De stichting is vernoemd naar haar kerkelijk zeer betrokken man Johannes Thielen, die in 2008 is overleden.

Thielen-Smit wilde voorkomen dat de kerk omgebouwd zou worden tot appartementen. Zij heeft samen met haar man vele jaren in de Westerkerk gekerkt en haar man was toentertijd lid van de kerkenraad. Lange tijd bespeelde mevrouw Thielen doordeweeks het orgel van de Westerkerk, omdat ze een opleiding tot kerkorganist heeft gevolgd. De aangrenzende consistorie is gekocht door de familie Lukasse uit Goes. Het dakdekkerbedrijf Lukasse Dakbedekkingen Goes zal de zorg voor het gebouw op zich nemen. Voor het beheer van het kerkgebouw is een bestuur gevormd wat bestaat uit vijf personen. Zij hechten aan het voortbestaan van de kerk in de huidige staat vanwege de markante architectuur en historische achtergrond. De stichting heeft als doel de kerk ter beschikking te stellen voor religieuze, culturele en maatschappelijke activiteiten. Het gebouw is Rijksmonument en is recent ingestroomd in de BRIM-regeling. Dit houdt in dat er voor de Westerkerk een subsidie aangevraagd kan worden voor restauratie op basis van een zesjarenplan.

Uit Reformatorisch Dagblad, 18 mei 2010.

De voormalige Westerkerk in Goes wordt op tweede pinksterdag met een lezing feestelijk in gebruik genomen, aldus de eigenaar van de kerk, Stichting Johannes Thielen. Die redde de kerk van een verbouwing tot appartementencomplex. De stichting wil het gebouw laten fungeren als een „klankbord voor kerk en samenleving.” Dr. M.A. van Willigen van de Stichting Bijbeluitleg Vroege Kerk (SBVK) verzorgt de lezing, over Pinksteren in de Vroege Kerk.

Uit Reformatorisch Dagblad, 6 juli 2010.

De Westerkerk in Goes, gebouwd in de jaren dertig, is opgekocht door de stichting Johannes Thielen. De kerk zou worden omgebouwd tot appartementencomplex. De stichting wil de kerk echter een herbestemming geven die dichter bij de oorspronkelijke functie ligt. „De kerk moet voor Goes en heel Zeeland een klankbord zijn”, aldus de stichting, die er lezingen en bijzondere kerkdiensten belegt. Onlangs was er een lezing- en zangdienst van de Stichting Bijbeluitleg Vroege Kerk (SBVK).

Uit Reformatorisch Dagblad, 6 februari 2025

Kerk & religie, Kerk dichtbij

Mirjam Lukasse: We wilden de Westerkerk behouden voor Goes. Als beheerder van de Goese Westerkerk organiseert Mirjam Lukasse (50) bijeenkomsten over kerkmuren heen. Daarbij is veel ruimte voor ontmoeting. „Ik denk dat het er in de Vroege Kerk ook zo aan toeging.” Dat Lukasse ooit beheerder van de Westerkerk zou worden, had ze nooit kunnen bedenken. Het gebouw was bijna een eeuw lang eigendom van de gereformeerde kerk. Zelf is ze al haar hele leven lid van de Gereformeerde Gemeenten. Vijftien jaar geleden was de plaatselijke gereformeerde kerk zo geslonken dat het pand overbodig werd. Een projectontwikkelaar had plannen om er een moskee of appartementengebouw te maken. Dat was tegen het zere been van H.W. Thielen-Smit, een bejaarde dame die daar jarenlang gekerkt had en er organiste was geweest. De vrouw kocht de kerk en de familie Lukasse de aanpalende consistorie. De aankoop van het bijzondere gebouw ging niet zonder gedenkwaardige momenten. Een afspraak met de betrokken makelaar in het midden des lands bleek, toen ze daar eenmaal aankwamen, niet door te gaan. Mirjam, haar man Bram, mevrouw Thielen en een bevriende makelaar keerden onverrichter zake naar huis. „Halverwege de terugreis wees de makelaar naar buiten: „Dit is het hoofdkantoor van de projectontwikkelaar die de Westerkerk in beheer heeft.” Ik zei: „We draaien nu om en rijden daarheen.” „Dat heeft geen zin”, zei de makelaar. „Je hebt toch geen afspraak?” Maar ik was ervan overtuigd dat we dit moesten proberen. Eenmaal bij het hoofdkantoor raakten we in gesprek met de directeur. Aan het einde van de middag was de kerk van ons.” Er volgde een enorm restauratieproject, waarvan de laatste werkzaamheden pas vorig jaar zijn afgerond. „De voorgevel was bijvoorbeeld verzakt; alleen dat al kostte een halfjaar om te herstellen. Ook de koperen toren vergde veel werk. Het kostte al met al veel gebed, tijd, geld en energie om de restauratie te voltooien.” Samen met Mirjam Lukasse zette mevrouw Thielen een stichting op. Lukasse werd beheerder. „Wij hadden de sterke overtuiging dat de kerk moest blijven bestaan. Al lag dat hier en daar best gevoelig. Want wat moeten twee vrouwen nu met een kerk? We hadden er in het begin ook niet echt een plan mee. Het doel was vooral om dit godshuis te bewaren voor de stad Goes.” Nu woont Lukasse al vijftien jaar in de consistorie achter de kerk. Eerst met man en kinderen, maar sinds het overlijden van haar man alleen. Ze is behoorlijk druk met het werk voor de kerk. Zo zit op kerstavond, tweede kerstdag en tweede paasdag het gebouw vol. „Ook het maandelijkse zanguurtje trekt veel publiek. Rond Kerst en Pasen maken scholen voor hun vieringen ook graag gebruik van de kerk.” Omdat de Westerkerk niet aan een kerkgenootschap is verbonden, komt er een breed publiek naar de bijeenkomsten die Lukasse organiseert. Daar probeert ze zo veel mogelijk rekening mee te houden. „Zingen op hele of halve noten maakt niet uit. De meditatie duurt vijf minuten en de

bijeenkomst maar een klein uurtje. Dat is lang zat voor mensen die misschien helemaal niet gewend zijn om naar de kerk te gaan.”

Een aantal jaren geleden kwam Lukasse op het idee om op Koningsdag een aubade bij de kerk te houden. Die werd namelijk nergens anders meer georganiseerd in Goes. „Vanaf het begin was dat een succes. Maar het was de eerste keer wel spannend. Want je zult maar op het bordes staan met alleen de burgemeester.” „De eerste aubade was best spannend. Want je zult daar maar staan met alleen de burgemeester”Mirjam Lukasse, beheerder Westerkerk Als gezin maken ze ook gebruik van de Westerkerk. Bijvoorbeeld toen Lukasses dochter haar 21-diner hield. Ook zijn twee dochters vanuit de kerk getrouwd. „De begrafenisdienst van mijn man Bram hebben we er eveneens gehouden. Dat was, ondanks het verdriet, toch heel fijn.” Het kan haar nog steeds verwonderen hoe de kerk een plek heeft gekregen in haar eigen leven en in de gemeente Goes. „In de tijd dat we het gebouw kochten, las ik in Haggaï de tekst: „Bouwt dit huis, en Ik zal een welgevallen daaraan hebben, en verheerlijkt worden, zegt de Heere.” Dat is uitgekomen. We hebben in de afgelopen jaren de zegen van de Heere ervaren.”

Monumentaal pand

De Westerkerk werd in 1929 gebouwd in opdracht van de plaatselijke gereformeerde kerk. Het is het eerste ontwerp van de Zeeuwse architect Arend Rothuizen (1906-1990).

In 1997 werd de kerk een rijksmonument vanwege de architectonisch historische waarde en de opvallende locatie aan de rand van het centrum van de Zeeuwse stad Goes.

Toen de gereformeerde kerk het gebouw niet langer nodig had, werd het in 2010 gekocht door H.W. Thielen-Smit, oprichtster van Stichting Johannes Thielen, die het pand in beheer heeft. De huidige voorzitster en medeoprichtster van de stichting is Mirjam Lukasse. Zij is ook eigenaresse van de voormalige consistorie achter de kerk en draagt mede zorg voor het beheer en de exploitatie.

Vanaf 2010 is de kerk grondig gerestaureerd, waarbij zo veel mogelijk originele elementen zijn behouden.

Het gebouw wordt nu gebruikt voor allerlei doeleinden, zoals bijeenkomsten rond christelijke feestdagen, samenzang, lezingen en zo nu en dan begrafenissen.