Gouda, Stationsplein 17 - Gereformeerde Gemeente in Nederland
Uit Reliwiki
| Algemene gegevens | |
|---|---|
| Naam kerk: | Oranjekerk (Stationspleinkerk) |
| Genootschap: | Geref. Gemeenten in Nederland |
| Provincie: | Zuid-Holland |
| Gemeente: | Gouda |
| Plaats: | Gouda |
| Adres: | Stationsplein 17 |
| Postcode: | 2801AK |
| Sonneveld-index: | 01882 |
| Jaar ingebruikname: | 1936 |
| Architect: | Wijnhoven, C.M. |
| Huidige bestemming: | kerk |
| Monument status: | geen |
Geschiedenis
Belangrijke en goed bewaarde protestantse interbellumkerk met dakruiter op de kruising. Gebouwd als kerk van de Gereformeerde Gemeente.
Wie aan reformatorische kerkgangers in Gouda vraagt waar de Oranjekerk staat, krijgt hoogstwaarschijnlijk geen bevredigend antwoord. Vraag je echter naar de Stationspleinkerk, dan zullen de meeste kerkgangers een handje kunnen helpen. De officiële naam heeft de kerk waarschijnlijk te danken aan de zaal Oranje-Nederland aan de Turfmarkt, waar de gereformeerde gemeente vanaf 1908 samenkwam. Eigenaar van deze zaal was B. H. Maaskant, uitgever van prekenboekjes en andere stichtelijke lectuur. Vanwege de gestage groei van de gemeente zoekt de kerkenraad vanaf 1932 een geschikte locatie om een kerk te bouwen. De keus valt op een perceel grond bij het stationsgebouw. In 1935 komen de plannen in een stroomversnelling. Gebroeders W. en P. van Boven uit Rotterdam-Hillegersberg ontwerpen een kerkgebouw met invloeden van het zakelijk expressionisme. Het gebouw heeft een Grieks kruis als plattegrond en is opgetrokken uit bruine baksteen in kettingverband. Met het gehele complex, bestaande uit kerkgebouw, vergaderzaal en kosterswoning, de inventaris en het orgel is een bedrag gemoeid van 88.655 gulden. Ds. A. de Blois legt op 20 juni 1936 de eerste steen. Installatiebedrijf N. W. Schreuder uit Amersfoort legt in de Oranjekerk centrale verwarming aan; een luxe die in die tijd nogal wat kerkgebouwen moesten ontberen. In het kerkelijk weekblad De Saambinder adverteerde hij ermee: „Daar gingen zelfs de mensen uit de Gereformeerde Kerk ter kerke omdat het daar zoo lekker warm was!” Een jaar later wordt de pastorie met de opvallende ronde erker aan de Vredebest 32 gebouwd, naar een ontwerp van Marinus Valk. Hij is geen architect, maar leraar op de Ambachtsschool in Gouda, waar hij bouwkunde doceert. Deze pastorie is zijn eerste en ook zijn enige project. Aannemingsbedrijf Gebr. Kok voert de bouw uit voor bijna 12.000 gulden. Na de scheuring van 1953 blijft het gebouw eigendom van de Gereformeerde Gemeenten (synodaal verband). Ds. A. Verhagen was er predikant. De ontstane gereformeerde gemeente in Nederland –met dr. C. Steenblok als herder en leraar– kerkt in die eerste periode elders in Gouda.
De Oranjekerk wordt in 1959 door de Gereformeerde Gemeente overgedragen aan de Gereformeerde Gemeenten in Nederland (GgiN).
De bouw
De Oranjekerk is in een recordtempo gebouwd. Op 21 april 1936 wordt de bouw aanbesteed voor het bedrag van 44.887 gulden aan de plaatselijke aannemer C. J. Smit, ouderling van de gemeente. Al op 8 december 1936 van datzelfde jaar wordt de eerste dienst gehouden. Ook enkele onderaannemers behoren tot de kerkelijke gemeente: F. K. van Wingerden doet het metselwerk, firma N. Verdouw het machinale timmerwerk en B. van der Valk zorgt voor het loodgieterswerk en de koperen torenspits.
Tweede Wereldoorlog
Station Gouda ligt op een spoorknooppunt tussen Den Haag, Rotterdam en Utrecht. Vanwege het strategisch belang proberen de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog dit knooppunt te verwoesten door middel van bombardementen. Bij het bombardement van 6 november 1944 raakt de Oranjekerk zwaar beschadigd. Het grootste gedeelte van de dakpannen wordt van het dak geblazen. Bijna alle glas-in-loodramen sneuvelen. Ook het interieur moet het gedeeltelijk ontgelden. herstelkosten worden geraamd op zo’n tienduizend gulden. Gouda heeft deze dag tien doden te betreuren, zeventien mensen raken zwaargewond.
Tijdlijn
- 1936 - Gebouwd in opdracht van de Gereformeerde Gemeente (GG)
- 1944 - Raakt de Oranjekerk zwaar beschadigd
- 1953 - Scheuring. Na de scheuring van 1953 blijft het gebouw eigendom van de Gereformeerde Gemeenten (synodaal verband) .(GG)
- 1959 - De kerk wordt overgedragen aan de Gereformeerde Gemeenten in Nederland (GGiN).
- 1980 - Kerk van de Gereformeerde Gemeente in Ned. Buiten Verband (GGiNBV).
- 1992 - Het uit 1922 daterende orgel van de firma Pels is aan vervanging toe. Het heeft van 1976 tot 1991 dienstgedaan in Gouda. Voor 1976 stond er een orgel van de firma Valckx & Van Kouteren in de Oranjekerk. Het derde orgel vindt de orgelcommissie in de gereformeerde Bloemcampkerk in Wassenaar. Het is in 1962 gebouwd door de firma Van Vulpen. De Bloemcampkerk verliest in 1992 haar functie als kerkgebouw. W. N. de Jongh uit Lisse verplaatst het Van Vulpenorgel naar Gouda. Hij verandert niets aan de dispositie en intoneert het orgel deels opnieuw.
- 2009 - In febr. 2009 gaat de gemeente weer binnen verband Gereformeerde Gemeente in Nederland (GGiN. )
- 2015 - In 2015 begint een grootscheepse renovatie. Het dak van kerk en kosterswoning blijkt er slecht aan toe te zijn en moet worden vernieuwd. Bouwvakkers pakken ook de voormalige pastorie aan die naast de kerk staat. De woning verandert in een vergaderlocatie met diverse multifunctionele ruimten. Door het samenvoegen van kamers ontstaan er zalen voor catechisaties. Kerk en pastorie worden met elkaar verbonden door een nieuwe ontvangsthal. Ds. A. van den Berg (overleden in 2004) is de laatste predikant die in deze pastorie woonde. Bij de komst van ds. A. Schultink, in 2010, wordt er elders een nieuwe pastorie aangekocht.
Orgel
- Orgel (I)
Het eerste orgel aan het Stationsplein is gebouwd door de firma Valkx en Van Kouteren uit Amsterdam in 1937. De dispositie is niet meer bekend. Het type orgel valt onder het zgn. unitsysteem. In gebruik genomen ten tijde van ds. De Blois. Dienst gedaan ten tijde van dr. C. Steenblok en ds. F. Mallan.
- Orgel (II)
Het tweede orgel (1976) dat aan het Stationsplein is geplaatst, was een Electro pneumatisch orgel, d.w.z. de speeltafel stond op een zijgalerij, dus het orgel werd vanaf “afstand bediend”. Dit orgel is in 1930 gebouwd voor de Chr. leefgemeenschap s-Heeren-Loo te Ermelo en in 1931 in gebruik genomen. Het was gebouwd door de firma Pels en Van Leeuwen. In 1976 werd het orgel aangekocht door de Ger. Gem. in Ned. te Gouda, waar het tot 1991 dienst heeft gedaan. Toen werd er een ander orgel aangekocht van de firma de Jongh te Lisse Het oude orgel werd toen overgedaan naar een organist van de Gereformeerde Gemeente te Waardenburg, waar dit orgel later ook in de kerk is geplaatst.
- Orgel (III)
In 1992 kocht de gemeente het pijporgel van de Gereformeerde Bloemcampkerk in Wassenaar. Dit is een orgel dat gebouwd werd door de firma Van Vulpen uit Utrecht volgens het aloude mechanische sleeplade-systeem. (Wanneer het orgel in die plaats is gebouwd is niet bekend, maar het zal ongetwijfeld in de zestiger jaren zijn. Afgaand op zijn vrij scherpe intonatie, die in die jaren gebruikelijk was en door Van Vulpen werd gepraktiseerd.)
In de media
- Uit Reformatorisch Dagblad, 17 oktober 2008.
De gereformeerde gemeente in Nederland (buiten verband) te Gouda heeft donderdag op haar ledenvergadering te kennen gegeven voor het grootste deel weer terug te willen keren naar de Gereformeerde Gemeenten in Nederland (GGiN). Het voorstel om op termijn weer aan te willen sluiten bij de kerk waarvan de gemeente zich in 1980 losmaakte, werd gedaan door de kerkenraad. Een peiling onder de leden toonde donderdagavond aan dat driekwart met het voorstel instemt. De kerkenraad geeft aan dat donderdag geen officieel besluit genomen is, maar dat slechts een peiling onder de leden is gehouden.
De hoofdoorzaak van de wens terug te willen keren naar de GGiN is het feit dat door de ziekte van ds. A. Wink (de enige predikant in het kerkverband) al langere tijd geen sacramenten meer kunnen worden bediend. De gereformeerde gemeente in Nederland (bv) te Gouda telt ongeveer 800 leden en doopleden en is daarmee, na Veenendaal, de grootste van de zeven gemeenten van het kerkverband. Eerder deze maand gaf de gemeente Nieuwerkerk (Zeeland) te kennen terug te willen keren naar de Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Ds. A. van Voorden, predikant van de gereformeerde gemeente in Nederland te De Beek-Uddel, zegt desgevraagd dat de predikanten van zijn kerkverband zich inmiddels op de situatie beraden hebben. „Wij hopen dat de terugkeer van twee (of meer) gemeenten in goede harmonie mag verlopen. Wij zijn overigens ook van mening dat het wenselijk is dat terugkerende gemeenten erkennen dat de gebeurtenissen uit 1980 hen tot droefheid stemmen.”
Externe links
Afbeeldingen
Exterieur
Ansichtkaart - WG
Ansichtkaart - WG
opname Augustus 1993 © Jan Sonneveld Leidschendam.
Opname 1996 © H.J. Douwes Amsterdam
Foto:Rob den Boer (2015)
Foto:Rob den Boer (2015)
Foto:Rob den Boer (2015)
Foto:Rob den Boer (2015)
Foto:Rob den Boer (2015)
Foto:Rob den Boer (2015)
Foto:Rob den Boer (2015)
Foto:Rob den Boer (2015)
Foto:Rob den Boer (2015)
Foto:Rob den Boer (2015)
Foto:Rob den Boer (2015)
.jpg)
.JPG)
Interieur
oude front gehandhaafd met zijdelingse uitbreiding, dit wat betreft het orgelfront. Maar het orgel op zichzelf, speeltafel, electropneumatiek etc., is van Pels en van Leeuwen 1976
Pels orgel uit 1922
Van Vulpen orgel uit 1961
Bron:Wikimedia/RCE (1994)
kerkenraadskamer
Valkx en van Kouteren met eerste originele front.(1936)
Kopie van Orgeldatabase. Van Vulpen-orgel 1992.
Kopie van Orgeldatabase. Van Vulpen-orgel.
Kopie van Orgeldatabase. Van Vulpen-orgel.
Kopie van Orgelsite. Van Vulpen-orgel.
Kopie van Orgelsite. Van Vulpen-orgel.
.jpg)