Haarlo, Wolinkweg 19 - Oude Kerk
Uit Reliwiki
| Algemene gegevens | |
|---|---|
| Naam kerk: | Oude Kerk |
| Genootschap: | PKN Protestantse gemeente De Wijngaard-Haarlo-Waterhoek |
| Provincie: | Gelderland |
| Gemeente: | Berkelland |
| Plaats: | Haarlo |
| Adres: | Wolinkweg 19 |
| Postcode: | 7273SL |
| Sonneveld-Index: | 11548 |
| Jaar ingebruikname: | 1858 |
| Architect: | |
| Huidige bestemming: | buiten gebruik |
| Monument status: | Rijksmonument 516436 |
Geschiedenis
De in 1858 gebouwde achtkantige kerk is een Rijksmonument en wordt in de volksmond Kluntjespot (suikerpot) genoemd. De kerk verving een oude kapel.
Monumentomschrijving Rijksdienst
KERKGEBOUW (hervormd) als centraalbouw gebouwd in 1858, gelegen op een terp. Het kerkgebouw is opgetrokken in een met neogotische en neoclassicistische kenmerken uitgevoerde Waterstaatsstijl. De toepassing van spitsboogramen met vorktraceringen verwijst naar de neogotiek, terwijl de als centraalbouw gekozen achthoekige vorm en het gebruik van hoekpilasters zijn afgeleid van het Neo-classicisme. Het gebouw bezit een monumentaal kabinetORGEL en een monumentale KLOK. De kerk is sinds 1983 in gebruik bij de Hervormde Gemeente van Haarlo en Waterhoek.
De kerk, omringd door oude bomen, is gelegen nabij een begraafplaats ten zuiden van de dorpskern van Haarlo langs de weg die naar Beltrum leidt.
- 2023 - Op 1 oktober sloten in Haarlo de Kluntjespot en de hervormde kerk in Gelselaar hun kerkdeuren voor goed. Het ging om vier kerken in Berkelland in een maand tijd.
Omschrijving
De kerk vertoont een achthoekige plattegrond, is opgetrokken in baksteen (kruisverband) en bezit een overeenkomstig achthoekig, met gesmoorde oud Hollandse pan belegd tentdak, dat bekroond wordt door een zinken dakruiter waarop een kruis en een haan. Van de met hoekpilasters gemarkeerde acht gevels bezitten er vier spitsboogvensters met grote gietijzeren kerkramen, bestaande uit een onderraam met 5x7 ruits verdeling en de boog met in elkaar grijpende vorktraceringen. Drie gevels, twee aan de voorzijde waarin de deuren (vleugel paneeldeuren) zijn opgenomen en de gevel achter het achter het liturgisch centrum, zijn blind uitgevoerd. De gevel tussen beide genoemde toegangsdeuren is voorzien van twee laag geplaatste ramen en één in het midden er boven. Deze drie gevels bevatten ook als enige een gecementeerde plint. De vensters hebben hardstenen lekdorpels en een 11/2 steens omlijsting. Het tentdak is voorzien van een bakgoot en bevat aan de voorzijde een schoorsteen. Op de top een lantaarn met KLOK van G.T. van Heuvel, 1857.
Het interieur bezit enkele waardevolle onderdelen en de ruimtelijke indeling is ongewijzigd. Op de twee toegangsdeuren sluit een klein halletje aan dat leidt naar de kerkruimte en tevens (linker entree) toegang geeft tot de consistoriekamer (met balkenplafond en schotwerk) en rechts de trap naar de orgeltribune die zich erboven bevindt. Opmerkelijk is dat genoemde ruimten zijn gevat binnen de achthoekige plattegrond van het kerkgebouw. De kerkruimte wordt grotendeels in beslag genomen door een in drie rijen, radiaal op de preekstoel gericht bankenplan met een uit planken bestaande oplopende vloer. De rijen zijn met de letters a-c aangeduid en iedere bank is genummerd. Zij hebben de vorm van een cirkelsegment en benadrukken daarmee het centraliserende effekt van de vorm van het kerkgebouw. De middelste rij telt zes banken (de zevende rij is ca. twintig jaar geleden verdwenen); de flanken die tegen de muren eindigen, bevatten er tien. De banken met open en gesloten rugleuningen (een comfort, maar ook uiting van status, dat rijke boeren zich aanmaten) zijn voorzien van afsluitbare deurtjes. Ter plaatse van de zijmuren worden deze deurtjes door schilderingen gesuggereerd. In het liturgisch centrum de oorspronkelijke preekstoel met klankbord, de avondmaalstafel en een kabinetORGEL, gemaakt ca 1775 door H.H. Hess (Gouda), gerestaureerd in 1972 door Verschueren Orgelbouw te Heythuysen.
Waardering
KERKGEBOUW 1858 in een verschijningsvorm waarin invloeden van de neo-gotische en neo-classicistische stijl zijn gevat.
- Van architectuurhistorische waarde vanwege de bijzondere achthoekige vorm, waarbinnen de consistoriekamer is opgenomen, met een in belangrijke mate gaaf interieur. - Van stedenbouwkundige waarde vanwege de ligging op een terp even buiten de dorpskern, nabij het kerkhof en temidden van begroeiing van oude bomen. - Van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een geestelijke ontwikkeling.
In de media
- Uit Erfgoedstem.nl, d.d. 30 september 2015
Op zaterdag 10 oktober 2015 wordt De Kluntjespot van Haarlo overgedragen aan de Stichting Oude Gelderse Kerken (SOGK). In de kerk die behoort tot de Hervormde Gemeente Haarlo en Waterhoek zullen kerkdiensten blijven plaatsvinden. Daarnaast krijgt de kerk een eigen plaatselijke commissie (PC) die aan het werk gaat om andere activiteiten te ontwikkelen waarmee de reguliere lopende kosten gedekt kunnen worden. De SOGK zal zorgdragen voor het duurzaam beheer en behoud van de kerk. Tijdens een speciale bijeenkomst in de kerk zal de kerk overgedragen worden.
Kluntjespot in Haarlo
De Hervormde kerk, bijgenaamd De Kluntjespot, staat op een terp, waar eerder een kapel stond. De kerk is in 1858 gebouwd als centraalbouw op een symmetrisch achthoekige plattegrond (in met neogotische en neoclassicistische kenmerken uitgevoerde Waterstaatsstijl). De bijnaam ‘De Kluntjespot’ herinnert aan een ouderwetse achtkantige klontjesbus. Het gebouw heeft een tentdak, dat bekroond wordt door een zinken dakruiter waarop een kruis en een haan staan. Op de top een lantaarn met monumentale klok van G.T. van Heuvel uit 1857. Uniek is de nog aanwezige ronde opstelling van de banken, waarbij vanaf de preekstoel de vloer oploopt. In het geheel van de achtkant is ook de consistoriekamer verwerkt, twee halletjes en de trap naar een galerij. In het liturgisch centrum bevinden zich de oorspronkelijke preekstoel met klankbord, de avondmaalstafel en een monumentaal kabinetorgel, gemaakt in ca. 1765 door H.H. Hess. De Kluntjespot is in 2001 aangewezen als rijksmonument 516436.
Externe links
Afbeeldingen
Exterieur
ansichtkaart
ansichtkaart 1982
Interieur
foto website Stieltjen - WG
Kabinetorgel van Hess (ca. 1775)
Kabinetorgel van Hess (ca. 1775), klavier.
