Hoek, Langestraat 6 - Ned. Herv. Kerk (1900 - 2015)

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Hervormde Kerk
Genootschap:	PKN Ned. Hervormd
Provincie:	Zeeland
Gemeente:	Terneuzen
Plaats:	Hoek
Adres:	Langestraat 6
Postcode:	4542AE
Sonneveld-index:	06521
Jaar ingebruikname:	1906
Architect:	Bruijne, L. de
Huidige bestemming:	door brand verwoest
Monument status:	Rijksmonument 508127

Geschiedenis

Neorenaissance kerk met toren.

De toren dateert uit 1900. In de kerk bevindt zich een uit 1760 daterende preekstoel, afkomstig uit de oude kerk. Op 1 januari 2015 heeft een grote brand gewoed in deze kerk. Na deze brand is, in overleg met o.a. de RCE, de kerk "herbouwd". Deze herbouw hield in feite een vrijwel volledige nieuwbouw in.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Bakstenen zaalkerk met fronttoren, naar ontwerp van bouwkundige L. de Bruijne gebouwd door aannemer J. de Feijter in een, naar de waterstaatsstijl verwijzende bouwtrant. Kerk en toren zijn vervangingen van een oude kerk op dezelfde plaats.

Als eerste werd in 1900 de toren vervangen, de kerk volgde in 1905. De verschillende bouwfasen zijn te onderscheiden in het iets verschillende uiterlijk van de toegepaste baksteen. Stilistisch vormen de twee bouwfasen echter één geheel. De glas-in-lood ramen aan weerszijden van de preekstoel, van de hand van H.C. v.d. Valk, dateren uit 1959 en vallen buiten de bescherming. Noordwestelijk achter de kerk bevindt zich een relatief recente aanbouw met nevenruimten welke eveneens buiten de bescherming valt.

Omschrijving

Het bouwwerk is geheel opgetrokken uit roodbruine machinale baksteen in kruisverband. De vierkante fronttoren is uitgevoerd in drie geledingen. De hoeken van de twee bovenste geledingen zijn afgeschuind. In zowel de toren als de kerk-voorgevel zijn de gevelopeningen omlijst door dagkanten uit profielstenen. In de frontgevel van de toren is de entree met dubbele houten deur met sierlijke gehengen opgenomen. Aan weerszijden van de entree een klein glas-in-lood raampje. Boven de entree en op dezelfde hoogte aan weerszijden van de toren in de kerkgevel, bevinden zich rondboogvormige vensters met glas-in-lood met bakstenen traceringen. De toegang tot de opgang van de toren bevindt zich aan de rechter zijgevel van de toren. De gevels ter hoogte van de eerste geleding zijn gedecoreerd met diverse profielbakstenen lijsten. Onder beide vensters van de kerkzaal bevinden zich hardstenen tableaus ter ere van de stichting van het gebouw; aan weerszijden van het torenraam kleine tableaus met jaartal. De tweede geleding van de toren met helder rode bakstenen accenten op de schuine hoeken en rond de gevelopeningen, is aan de drie gevels voorzien van twee gekoppelde rondboogvormige glas-in-loodramen met natuurstenen aanzet- en sluitstenen in de bogen. De derde geleding bezit boven de drievoudige galmgaten de wijzerplaten van het uurwerk. De overgangen van toren-verjongingen zijn op de schuine hoeken uitgevoerd in natuursteen. De afgeschuinde hoeken van de derde geleding bezitten rondboogvormige nissen. De torengevels worden afgesloten door uitkragend metselwerk met profiel-bakstenen klosjes en een met lood omklede gootlijst.

De voorgevel van de kerk wordt afgesloten door een bakstenen lijst met boogdecoratie. De linker en rechter zijgevel van de kerk zijn in hoofdzaak gelijk uitgevoerd, zes traveeën breed en voorzien van steunberen met natuurstenen afdekplaten en een gepleisterde plint. De kerkhoeken zijn voorzien van overhoeks geplaatste steunberen. Per travee een rondboogvormig glas-in-lood venster met stalen raamverdeling, de eerste travee vanaf de voorgevel is echter een rondboogvormige blindnis. De gevels worden afgesloten door een houten gootlijst op uitkragend metselwerk. Tegen de linker zijgevel (zuid) is ter plaatse van de laatste travee een, mogelijk iets jongere, kleine bakstenen uitbouw met venster een toegangsdeur, onder een pannen gedekt lessenaarsdakje, geplaatst. De achtergevel is als sobere, afgeknotte topgevel uitgevoerd, voorzien van twee rondboogvormige vensters met gebrandschilderd glas. Tegen de achtergevel bevindt zich een aanbouw van de consistorie, met bakstenen gevels, afgesloten door een houten gootlijst. In de linker zijgevel bevindt zich een toegangsdeur met bovenlicht, een toiletraampje en een houten schuifraam. In de achtergevel bevinden zich twee gerenoveerde ramen. Tegen de rechter zijgevel een recent bijgebouw dat niet voor bescherming in aanmerking komt. De consistorie is voorzien van een zelfstandig schilddak, gedekt met gesmoorde groefpannen. Het kerkdak is als afgewolfd zadeldak uitgevoerd, de oorspronkelijke gesmoorde groefpannen zijn recent door grijze holle pannen vervangen. De acht-vlaks torenspits is met leien gedekt en bekroond door een vergulde haan. Het kerkinterieur verkeert in vrijwel originele toestand uit de bouwtijd. Tegen de achtergevel is de, uit ca. 1760 daterende eikenhouten preekstoel uit de oude kerk geplaatst. Aan weerszijden van de preekstoel een houten paneeldeur welke toegang tot de consistorie geeft, met daarboven gebrandschilderde ramen. Tegen de zijgevels aan weerszijden een houten kerkeraadsbank met luifel en pilaster-rugschot. De gevels zijn voorzien van lambris met kraalbeschot waarboven gepleisterd muurwerk. Rond de ramen is een getrapt uitgevoerde pleisterwerk decoratie aangebracht. In de eerste, blinde zijgeveltraveeën bevinden zich nissen met naamlijsten van de predikanten sinds 1600. Tegen de torengevel bevindt zich een fraai bewerkt oksaal boven de entree. Het schip is voorzien van een opstelling van vaste houten banken. De vloer bij de banken is in hout uitgevoerd, de looppaden zijn betegeld met rode en gele plavuisjes. Het drie-vlaks plafond van kraalbeschot wordt onderverdeeld door de geprofileerde houten spantbenen met trekstangen en muurstijlen op zandstenen kraagstenen. Het vlakke middenveld van het plafond is voorzien van twee ventilatierozetten. Met uitzondering van de gebrandschilderde ramen is het glas-in-loodwerk eenvoudig van uitvoering. Direct achter de kerkzaal loopt een dwarse gang voorlangs de consistorie, de voormalige keuken en het voormalige toilet. De gang is voorzien van een diagonaal betegelde vloer met gele en rode plavuisjes, gepleisterde wanden en een kraalbeschoten plafond. De diverse opgeklampte paneeldeuren zijn aan de gangzijde voorzien van een framewerk met snijwerk. De nevenruimten bezitten geen bijzonderewaarden. In de voormalige keuken is de toegang tot de stookkelder. Deze stookkelder steekt achter de consistorie licht boven het maaiveld uit en is duidelijk herkenbaar door de hoge, ronde, uit gele baksteen opgetrokken schoorsteen. Het kelderdak is uitgevoerd in stalen balkjes met gepleisterde troggewelfjes en betonnen afdekking.

Waardering

Kerk van algemeen belang vanwege cultuurhistorische en architectuurhistorische waarden als bijzonder gaaf voorbeeld van een protestantse dorpskerk met enige allure. Het geheel is van ensemblewaarde voor het aanzien van de kern.

Orgel

In de Hervormde Kerk in Hoek stond een orgel van de gebroeders Van der Kley, gebouwd in 1912. Het is in 1986 gerestaureerd door Kaat & Tijhuis. De dispositie is daarbij gewijzigd. Op 1 januari 2015 brak een grote brand uit in de kerk, waardoor het orgel verloren is gegaan.

(Bron:Orgeldatabase)

In de media

Uit Provinciale Zeeuwsche Courant, 1 januari 2015:

HOEK - De Protestantse kerk van Hoek is donderdagmiddag volledig door brand verwoest. De kerk stond in korte tijd in lichterlaaie. Het gebouw staat aan de Langestraat in het centrum van het dorp. Er werd GRIP 1 afgegeven voor de coördinatie van het bluswerk. De brand ging gepaard met veel rookontwikkeling. De veiligheidsregio riep omwonenden dan ook op om ramen en deuren gesloten te houden en het massaal toegestroomde publiek om niet in de rook te gaan staan. De Molendijk is in verband met de rookontwikkeling afgesloten voor het verkeer. Ook voetgangers worden daar tegengehouden. Het gebouw dateert uit 1906 maar bevat enkele waardevolle elementen, waaronder een 18e eeuwse preekstoel. Woensdagavond was de kerk voor het laatst gebruikt, tijdens de oudjaarsdienst.

Uit Monnikenwerk.nl , 2 januari 2015

De Protestantse gemeente in Hoek is haar kerk kwijt. En dat doet pijn, veel pijn. Gevoelens van boosheid en machteloosheid strijden bij het aanzien van de brand op nieuwjaarsdag om voorrang. „Hadden ze begin vorig jaar maar doorgepakt”, zegt voormalig ouderling Frans Tollenaar, „en het zelf afsteken van vuurwerk verboden. Mogelijk was dit dan niet gebeurd.” De stelling van Tollenaar dat vuurwerk de oorzaak van de brand zou zijn, wordt vrij breed gesteund. Kerkrentmeester Ko Dieleman houdt wel nadrukkelijk een slag om de arm. Hij vertelt zonder verder commentaar dat een collega-kerkrentmeester vlak voor de eerste brandmelding heeft gezien dat een gaatje in één van de ruiten zat. „En dat gaatje zat er voordien niet in.” Dieleman sluit niet uit dat er een vuurpijl door naar binnen is gevlogen en is blijven smeulen. Jan Lonink, burgemeester van Terneuzen, staat donderdagmiddag in een tuin grenzend aan de kerk tussen kerkleden. Hij weet dat in Hoek in de nacht van oud op nieuw veel en vooral zwaar vuurwerk wordt afgestoken. „Maar”, stelt hij, „het is te gemakkelijk om nu al te concluderen dat vuurwerk de oorzaak is. Dat moet worden onderzocht.” De Protestantse gemeente is verzekerd. Dat is het probleem niet, aldus kerkrentmeester Dieleman. Herbouw is mogelijk, maar daarmee is de voor Hoek beeldbepalende kerk (gebouwd in 1905) nog niet terug. De historische preekstoel, de Statenbijbels, de oude glas-in-loodramen, ze moeten zo goed als zeker onherstelbaar beschadigd zijn. Dieleman trekt het verlies van het kerkgebouw breder dan alleen de Protestantse gemeente. De kerkdiensten trekken elke zondag een honderd mensen. Hoek telt bijna drieduizend inwoners. „Het aangezicht van ons dorp is aangetast. Als je vanuit Breskens kwam aanrijden, herkende je Hoek direct aan de kerk en de molen. Nu is de kerk weg.” Vanochtend vergadert het kerkbestuur over hoe het verder moet met het kerkgebouw dat een rijksmonument is. Op de laatste dag van 2014, oudejaarsavond, was er nog een dienst. Frans Tollenaar vertelt dat zijn vrouw Elly als ouderling de preek heeft voorgelezen. „Zij heeft als laatste op de preekstoel gestaan.”