Koudekerke, Dorpsplein 1 - Michaëlskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Michaëlskerk
Genootschap:	PKN - Protestantse gemeente Koudekerke
Provincie:	Zeeland
Gemeente:	Veere
Plaats:	Koudekerke
Adres:	Dorpsplein 1
Postcode:	4371AA
Sonneveld-index:	06568
Jaar ingebruikname:	17e eeuw
Architect:
Huidige bestemming:	protestantse kerk
Monument status:	Rijksmonument 36861

Geschiedenis

Historische kerk met dakruiter. Gebouwd als Ned. Hervormde kerk. Verving een oudere kerk, die oorspronkelijk gewijd was aan Sint Michaël. In 2006 zijn de Gereformeerde en de Hervormde Kerk in Koudekerke formeel samengegaan en een, zoals dat heet, PKN gemeente geworden.

Tevens kliederkerk.

Michaëlskerk te Koudekerke

kerkgebouw

De oorspronkelijke kerk is waarschijnlijk een houten kerk geweest. Deze kerk staat op de lijst van eigendommen van de abdij van Echternach, opgemaakt tussen 1181 en 1210 en wordt daarna “Coldekirca” genoemd. Na de oorspronkelijke kerk is er een grote gotische kerk gebouwd. Dat verklaart dat deze kerkring vrij ruim is. In Antwerpen wordt van deze kerk een afbeelding bewaard. Deze kerk had een laag middenschip met aanbouwen en een verhoogd koor. Aan de westzijde stond een forse toren met een hoge spits. De kerk was gewijd aan de aartsengel Michaël, de twee zijaltaren resp. aan St. Jacob en aan de apostelen Petrus en Paulus. Zoals zovele kerken op Walcheren is ook deze kerk tijdens het beleg van Middelburg (1572-1574) in de Tachtigjarige Oorlog zwaar beschadigd. In de huidige kerk is de oudste leesbare grafsteen die van Neeltje Symbens, weduwe van Willem Gillise Bogaert, gestorven in 1603. Helaas is dit niet meer te zien omdat bij de renovatie in 1952 de kerkvloer glad gestreken is, naar de inzichten van die tijd. Verondersteld wordt dat de huidige kerk in de 17e eeuw gebouwd is. De kerk heeft vijf traveeën en wordt gesierd door een torentje, een ‘dakruiter’ van 28 m. hoog. Hierin hangen twee klokken en het uurwerk. De kleine klok is in 1570 door Peter van der Ghyn gegoten. Deze slaat kwart over en de halve uren. De grote klok werd in 1775 door Michaël Everhard gegoten; deze slaat om kwart vóór en op het hele uur. Alleen de grote klok kan geluid worden. De beide klokken werden in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gevorderd maar kwamen terug. Vóór de interieurverbouwing van 1952 zaten de vrouwen en de kinderen in het middenschip en de mannen daar als een wacht omheen. Dat gebruik stamt uit de tijd van de hagepreken. Nu zitten de mannen en vrouwen, zoals vrijwel overal, door elkaar. Het oude interieur is te zien op een tekening in de consistorie. De huidige preekstoel is in het begin van de eeuw geplaatst en is afkomstig uit een rooms-katholieke kerk in Drenthe. In 1963 werd de kerk aan de buitenkant gerestaureerd. Het lekkende dak werd gerepareerd en van nieuwe leien voorzien. De uiteinden van de zware steunbalken bleken in de muur vergaan te zijn en hiervoor werd ook een oplossing gevonden. De lelijke pleisterlaag aan de buitenkant werd verwijderd, zodat de prachtige oude moppen weer tevoorschijn kwamen. Het inmiddels verweerde ijzeren hek rondom de kerk werd verwijderd, maar om financiële redenen kon dat niet worden vervangen door de oorspronkelijke muur, zodat het hof rond de kerk vele jaren open is geweest. Pas in 1992 werd de muur door de burgerlijke gemeente herbouwd. Op het voormalige kerkhof rond de kerk bevinden zich zeven Engelse graven uit de Franse tijd. Eén van de opschriften luidt: “Treur niet om mij, mijn dierbare verwanten, ik ben niet dood maar slaap hier. Mijn schuld is betaald. U ziet mijn graf. Bereid uzelf om mij te volgen.”

Markante pastores door de jaren heen

De laatste pastoor van Koudekerke, Johannes van Strijen, is nog benoemd tot bisschop van Middelburg, maar heeft als gevolg van de Reformatie zijn latere zetel niet meer ingenomen. In 1583 kwam Pieter van den Broucke als eerste predikant in vaste dienst. De tweede predikant was de bekende Antonius Walaeus (1602-1604), één van de vertalers, die werkten aan de Statenvertaling. Aan deze vertaling werkte ook de vierde predikant, ds. Joost van Laren (1617-1619). Ds. Henricus Schortinghuis ontwierp als zeer verdienstelijk sterrenkundige een lunarium, een toestel om de beweging van de maan aanschouwelijk voor te stellen. Onder één van de stenen van de kerk ligt zijn 17-jarige dochter begraven. Uit de 19e eeuw willen we nog ds. Leendert Schouten noemen (1854-1857). In die tijd besloten de zes predikanten van Middelburg op een bepaalde zondag in toga te gaan preken. Dit gaf grote consternatie en degenen die bezwaar hadden, gingen naar ds. Schouten, die deze ‘dekmantel der ongerechtigheden’ niet droeg, maar gekleed bleef gaan in korte broek, rok en steek. Ds. Schouten werd vooral bekend om zijn levenswerk, een model van de tabernakel. Dit kunstwerk is nu te zien in het Bijbels Museum te Amsterdam. In de consistorie hangt een volledige naamlijst van de pastores vanaf 1583 die de gemeente van Koudekerke gediend hebben.

(Bron: pknkoudekerke.nl )

Monumentomschrijving Rijksdienst

De Hervormde Kerk is een 17de eeuwse bakstenen zaalkerkje, verbouwd in 1836. Spitsboogvensters tussen de steunberen en vierkant houten torentje op het dak. Lodewijk XVI preekstoel. Eenklaviers orgel ca 1750 gemaakt voor de Jezuïetenkerk te Maastricht. De bouwtrant is gelijk aan die van de orgelmakers Weidtman. In 1778 door L. Houtappel afgebroken en overgeplaatst naar de Herv. Kerk te Neerijnen. In 1868 aangekocht door Koudekerke. In 1953 door de firma Van Vulpen gerestaureerd. Klokkenstoel met gelui bestaande uit een klok van M. Everard, 1775, diam. 66,5 cm en een klok van P. van den Ghein, 1570, diam. 39 cm. Mechanisch torenuurwerk van B. Eijsbouts.

Orgel

Het orgel in de dorpskerk te Koudekerke is gebouwd door Peter Weidtman jr. voor de Jezuïetenkerk in Maastricht. Het bouwjaar is niet bekend, maar het orgel wordt gedateerd rond 1750. In 1787 verhuisde het instrument naar de Hervormde Kerk van Neerijnen, behorende bij de Nederlands Hervormde Gemeente van Waardenburg. Hier liet men in 1868 een nieuw orgel bouwen door Van Puffelen, en het oude werd verkocht aan de kerk in Koudekerke. Al in augustus 1866 werd het te koop aangeboden. Bij de overplaatsing naar Koudekerke door de orgelmaker P.M. van Sprang is het orgel gewijzigd. Hij verwijderde de Quint 1 1/3', draaide de windlade een halve slag en plaatste een nieuwe Prestant 8'. In 1953 voerde Van Vulpen een restauratie uit, waarbij het orgel in oude staat is gereconstueerd. Adviseur bij de restauratie was Lambert Erné. Dankzij oude registeropschriften achter de aanwezige naamplaatjes kon de oorspronkelijke dispositie worden hersteld. De Prestant 8', Viola di Gamba, Cornet en Trompet werden vervangen door een Cimbel, Sesquialter en Regaal. De Spitsquint schoof Van Vulpen op naar een Gemshoorn, en uit oud pijpwerk werd een Quint 1 1/3' samengesteld. Tenslotte is het groot octaaf van de Holpijp vernieuwd. Vanaf 2006 is het kerkgebouw in gebruik bij de Protestantse Kerk Nederland.