Middelburg, Lange Delft 94 - Gasthuiskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam object:	Gasthuiskerk
Genootschap:	Christelijke Gereformeerde Kerk
Provincie:	Zeeland
Gemeente:	Middelburg
Plaats:	Middelburg
Adres:	Lange Delft 94
Postcode:	4331AS
Sonneveld-index:	06635 06616 17369
Jaar ingebruikname:	1494
Architect:
Huidige bestemming:	Christelijk Gereformeerde Kerk (1936)
Monument status:	Rijksmonument 29171

Geschiedenis

Voormalige gasthuiskapel Sint Barbara

Voormalige Rooms Katholieke Gasthuiskapel Sint Barbara uit 1494, in 1846 in gebruik genomen door de Gereformeerde Kerk en in 1936 door de Christelijke Gereformeerde Kerk.

Beschrijving Gasthuiskerk

De Gasthuiskerk gebouwd in de jaren 1493-1494 als kapel van het toenmalige Gasthuis (ziekenhuis) en gewijd aan de heilige Barbara; vandaar de oorspronkelijke naam "St. Barbarakapel", later gewijzigd in "Gasthuiskapel" en weer later in "Gasthuiskerk".

Van oorsprong is dit gebouw dus een R.K. ziekenhuiskapel; van 1568-1571 was het in gebruik bij de bewoners van de Abdij; van 1579-1589 verhuurd aan Engelse kooplieden; in 1589 toegewezen aan de Hervormden; in 1789 werd het een R.K. kerk; in 1845 werd het gebouw verkocht aan de Afgescheiden gemeente en in 1936 gekocht door de in dat jaar geïnstitueerde gemeente van de Christelijke Gereformeerde Kerk.

In 1954-1955 werd de kerk inwendig geheel gerestaureerd; in 1961 zijn de gebouwen rond de kerk weggebroken. De huidige consistorie, eigenlijk het koor van de kerk, was tot dat jaar kosterswoning.

Het vorige interieur is in 1981 tot stand gekomen; het bijgebouw werd in 1982-1983 gerealiseerd. In het voorjaar van 2002 heeft een herinrichting plaatsgevonden van de kerkzaal. De grootste veranderingen zijn het aanbrengen van vloerverwarming, het vervangen van de houten vloer door een hard stenen, het creëren van een middenpad en het verhogen van het liturgisch centrum. Om een zelfde aantal zitplaatsen te behouden als voorheen is de gaanderij vergroot. Zaterdag 22 juni 2002 is de CGK Gasthuiskerk aan de Lange Delft officieel heropend. De kerk is maanden dicht geweest in verband met een grote restauratie. De houten vloer is vervangen door een natuurstenen vloer. Het balkon is veranderd en telt nu twee maal zoveel zitplaatsen. Er is een nieuwe verwarming aangebracht en het middenpad is verbreed nu de banken iets zijn ingekort. De binnenkant is opnieuw geschilderd. Kortom: een ingrijpende en indrukwekkende renovatie.

Van de geschiedenis van het orgel, evenals het kerkgebouw een Rijksmonument, is weinig met zekerheid te vermelden. Vermoedelijk is het in de jaren 1760-1780 gebouwd in Rotterdam, mogelijk voor een schuilkerk. In 1874 is het orgel vanuit Sprang (N.-Br.) in de Gasthuiskerk geplaatst. In de loop van de tijd is het orgel uitgebreid en veranderd. In 2009-2010 is het instrument geheel gerestaureerd door de firma Gebr. Van Vulpen (Utrecht), die het tevens met een vrij pedaal heeft uitgebreid. Adviseur bij deze werkzaamheden was Aart Bergwerff.

Het al uit ongeveer 1780 daterende orgel kreeg in 1832 een plekje in de Hervormde Kerk van Sprang. J. van den Haspel plaatste het in 1874 in de Gasthuiskerk van Middelburg. Het is nu gerestaureerd door de firma Van Vulpen. Heringebruikname vond plaats op 24 juni 2010.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Gasthuiskerk. Gotisch gebouw 14e eeuw, oorspronkelijk deel uitmakend van de Gasthuisgebouwen; in 1493-1494 verbouwd tot tweede kapel van het Gasthuis. In 1568 tijdelijk parochiekerk na de brand van de Nieuwe Kerk, 1590 in gebruik genomen door de Hervormde gemeente, 1798 afgestaan aan de Rooms-Katholieke gemeente, in 1846 kerk van de Christelijk Afgescheiden gemeente, thans kerk van de Christelijke Gereformeerde Kerk. Het bakstenen schip van vier traveeën met 3/6 koorsluiting was vanouds ingebouwd aan de zijde van de Lange Delft, zowel als aan die van de Nieuwstraat. Thans ontmanteld en gerestaureerd, waarbij de ingangspartij, die de doorgang naar de Lange Delft aan de straatzijde afsloot, naar de gevel van de kerk zelf is overgebracht. De gewelven van deze vroegere doorgang zijn herplaatst in de vestibule van het (moderne) buurhuis aan de rechterzijde (met XVI gevel). Orgel met Hoofdwerk en Bovenwerk, ca 1790 gemaakt door onbekende bouwer. In 1832 werd dit orgel als gebruikt instrument in de Herv. Kerk te Sprang geplaatst. In 1874 overgebracht naar Middelburg.

opname vanaf de toren

In de media

Uit Reformatorisch Dagblad, 12 april 2011.

De christelijke gereformeerde kerk in Middelburg bestaat 75 jaar. Zondag wordt daar in een speciale herdenkingsdienst bij stilgestaan.

De gemeente staat ook op 18 juni stil bij het jubileum. Die dag vinden er allerlei activiteiten in en rond de kerk plaats. Er zal dan ook een tentoonstelling te zien zijn over 75 jaar cgk te Middelburg. De hele dag door zullen er korte concerten worden gegeven. Omdat het kerkgebouw van de cgk aan de Lange Delft, een van de winkelstraten, staat, zal het winkelend publiek ook worden uitgenodigd een kijkje te nemen in de kerk.

De cgk van Middelburg werd in 1936 geïnstitueerd. De gemeente werd gediend door de predikanten prof. G. Wisse (1941-1946), ds. G. Rijksen (1947-1949), ds. D. Slagboom (1951-1955), ds. S. van der Molen (1957-1964), ds. J. Van Amstel (1965-1971), ds. G. Leendertse (1973-1977), ds. H.P. Brandsma (1981-1987), ds. D. Coppoolse (1979-1985, voor het werk in verpleeg- en rusthuizen), ds. J.G. Schenau (1989-1994) en ds. G.J.H. Vogel (1996-2006). Sinds 2008 is ds. A. Hakvoort predikant van de gemeente, die ruim 500 leden telt.

De cgk gebruikt een gebouw dat vele malen ouder is dan de gemeente. De Gasthuiskerk is gebouwd in de jaren 1493-1494 als kapel van het toenmalige gasthuis (ziekenhuis). De kerk was gewijd aan de heilige Barbara. Daarom heette de kapel oorspronkelijk de St.-Barbarakapel –nog altijd is aan de gevel een Mariabeeldje te vinden–, later werd dat Gasthuiskapel en nog weer later Gasthuiskerk.

De kerk –een rijksmonument– is door verschillende kerkgenootschappen gebruikt. In 1845 werd het een onderkomen voor de afgescheiden gemeente en in 1936 kocht de cgk de kerk. In 2002 vond een grote herinrichting plaats van de kerkzaal en kreeg die vloerverwarming.