Middelstum, Concordiaplein 1 - Hippolytuskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Hippolytuskerk
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Middelstum - Toornwerd - Weste
Provincie:	Groningen
Gemeente:	Eemsdelta
Plaats:	Middelstum
Adres:	Concordiaplein 1
Postcode:	9991BB
Sonneveld-index:	01021
Jaar ingebruikname:	1445
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 29894

Inhoud

1 Geschiedenis
2 Orgels
3 Monumentomschrijving Rijksdienst
4 Externe links
5 Afbeeldingen
- 5.1 Exterieur
- 5.2 Interieur

Geschiedenis

Belangrijke historische kerk met toren.

De 15e eeuwse bakstenen kruiskerk werd mogelijk voorafgegaan door een tufstenen gebouw en was gewijd aan de H. Hippolytus, een Romeinse officier uit de 3e eeuw. De toren bestaat uit drie geledingen en is van spitsboogvormige spaarvelden voorzien. Hij wordt gedekt door een tentdak waarop een open koepeltje geplaatst is. In deze open spits hangt sinds 1661 een carillon gegoten door de beroemde Francois Hemony. In de kerk bevindt zich een Van Oeckelen - orgel uit 1863. (Bron: ANWB-bord) De kerk is per 21 maart 2014 overgedragen aan de Stichting Oude Groninger Kerken.

2020 - Als gevolg van de coronacrisis is de restauratie van de gewelven van de Hippolytuskerk in Middelstum een jaar uitgesteld. De restauratie was nodig nadat aardbevingen ten gevolge van de gaswinning scheuren in de gewelven met hun historische plafondschilderingen hadden veroorzaakt. Jur Bekooy, bouwkundige bij Stichting Oude Groninger Kerken, eigenaar van de kerk, zegt dat de risico’s te groot waren. „Het gaat om kleine bedrijven die het werk zouden gaan uitvoeren. Als een van de medewerkers het coronavirus zou krijgen, zou het werk mogelijk stil komen te liggen en zouden de steigers lange tijd moeten blijven staan, wat kosten met zich mee zou brengen. Bovendien zou het moeilijk zijn om op de steigers voldoende afstand te houden.” Het uitstel is voor een jaar, aldus Bekooy. „Het is de bedoeling om volgend voorjaar te beginnen. Het uitstel van de restauratie, die 100.000 à 150.000 euro gaat kosten, heeft geen financiële consequenties.” Een voordeel van het uitstel is dat de kerk dit jaar open is voor het publiek. De Hippolytuskerk maakt deel uit van het grootste museum van Nederland, waartoe onder andere veertien bijzondere kerken behoren. De vijftiende-eeuwse bakstenen kruiskerk is een van de mooiste voorbeelden van laatgotische kerkbouw in de provincie Groningen. Het interieur is versierd met zestiende-eeuwse muur- en gewelfschilderingen. De kerk wordt voor de zondagse diensten gehuurd door de protestantse gemeente Middelstum, Toornwerd en Westerwijtwerd.
(Bron:Contactbrief)
2021 - De Hippolytuskerk in Middelstum (Gr.) is vanaf 16 augustus 2021 zo'n half jaar gesloten voor publiek. In deze periode worden de gewelven en schilderingen in de kerk hersteld. Bouwhuis & Journée Muurschilderingen restaureert de gewelfschilderingen.
2022 - De Hippolytuskerk in Middelstum gaat in juni 2022 weer open. In de afgelopen maanden zijn de gewelven ende 16e eeuwse muur- en gewelfschilderingen in de kerk herteld en gerestaureerd. De kosten bedroegen ongeveer € 150.000. Al in2013 waren als gevolg van aardbevingsschade flinke scheuren zichtbaar. Het herstel bestond uit herstel van gescheurd pleisterwerk, ook scheuren in metsel- en voegwerk zijn aangepakt. De kerk is een 15e eeuwse bakstenen kruiskerk en is een mooi voorbeeld van een laatgotisch kerkgebouw. De schilderingen dateren van ongeveer 1520 en kwamen in de 70-er jaren aan het licht toen kalklagen werden verwijderd.
(Bron: Contactbrief 149)

Orgels

Arp Schnitger bouwde in 1695/1696 een orgel voor de Hervormde Kerk in Middelstum. In 1863 is het afgebroken en vervangen door een nieuw instrument van Van Oeckelen. Vermoedelijk heeft Schnitger bij de bouw pijpwerk uit een ouder instrument gebruikt, uit de zestiende eeuw. Dit orgel was tussen 1617 en 1619 door A. Waelckens gebouwd en stond opgesteld aan de noordzijde van het koor.

Van Oeckelen bouwde in 1863 een nieuw orgel in de kerk, die zojuist was gerenoveerd. Op 7 juni 1863 is het ingespeeld door S.W. Trip. Het oude instrument werd gesloopt. In 1936 werd door Hendrik Vegter een pneumatisch pedaal gemaakt, dat echter in 1982 weer is verwijderd. In dat jaar voerde Mense Ruiter een volledige restauratie uit. In 1985 bouwde dezelfde bouwer een mechanisch vrij pedaal met twee stemmen en koppels.

(Bron:Orgeldatabase)

Monumentomschrijving Rijksdienst

Herv. Kerk en toren op omheind kerkhof met hekpalen. Het kerkhof is toegankelijk door een hek tussen twee natuurstenen pijlers met gebeeldhouwde bekroningen met wapens van de borg Nijestein te Zandeweer afkomstig. De kerk is een eenbeukige kruiskerk die in de loop van de 15e eeuw gebouwd werd en in 1487 van een toren werd voorzien, waarvan de beëindiging in de 17e eeuw vernieuwd werd in de vorm van een vierzijdige kap met open klokkekoepeltje. In de noordoosthoek sacristie. Boven de ingang van de toren stichtingssteen met 1487 en herinneringsstenen betreffende herstellingen in 1767 en 1853. De kerk is geheel overwelfd. Op de derde gewelfkluis van het westen is een voorstelling van Adam en Eva te zien; overige schilderingen in 1897 aan het licht geweest, zijn weer overgewit. Uit de middeleeuwen dateert voorts een memoriesteen in de noordelijke dwarspandarm voor E.Ornsta, gestorven in 1476. In de kerk voorts goed gesneden preekstoel uit 1733 met achterschot en klankbord; koperen doopbekkenarm; bij de preekstoel passend doophek en avondmaalstafel met marmeren blad. Als koorafsluiting een gestoelte met gesneden bekroning 1704. Alle banken met knoppen op de zijschotten en wangstukken. 18e eeuws portaal met St.Hyppolytus, wapenfiguur der heerlijkheid; gebeeldhouwde zerk op de grafkelder der Lewe's en verscheidene zerken. Gedenkbord over de kerkbouw. In de toren klokkenspel, waarvan 23 klokken gegoten door F. Hemony 1661/62. Speelwerk 1857 van Oeckelen, buiten gebruik. Klokkenstoel met luidklok van J. Schonenborch, 1520 (afkomstig uit Garnwerd). Luidklok en carillon zijn in 1997 gerestaureerd. Tweeklaviers orgel uit 1864, gemaakt door P. van Oeckelen. Boven de ingang in de zuidmuur van de kerk hangt een houten zonnewijzer.