Nijkerk, Holkerstraat 1 - Grote- of Catharinakerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Grote- of Catharinakerk
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Nijkerk
Provincie:	Gelderland
Gemeente:	Nijkerk
Plaats:	Nijkerk
Adres:	Holkerstraat 1
Postcode:	3861CC
Sonneveld-index:	11886
Jaar ingebruikname:	15 e
Architect:
Huidige bestemming:	hervormde kerk
Monument status:	Rijksmonument 30982

Geschiedenis

Historische kerk met markante toren.

Mooiste kerktoren 2012

De Grote- of St. Catharinakerk te Nijkerk

Middenschip met orgel

Waarschijnlijk is er al vanaf het begin van de 13e eeuw sprake van een kerk in Nijkerk, op de plek van de huidige Grote Kerk. De kerk die toen gebouwd is, werd ‘Nije Kerck’ genoemd; de herkomst van de naam Nijkerk. In 1421 werd deze kerk verwoest. De bouw van een nieuwe kerk begon in 1461. Bij een stadsbrand in 1540 raakte het gebouw zwaar beschadigd. Na deze brand werd de kerk weer opgebouwd. In de Grote Kerk hangt nu nog een herdenkingsbord ter herinnering aan deze stadsbrand. Het is niet duidelijk of men de kerk herbouwd heeft met dezelfde vormen. Men neemt aan dat het koor ouder is dan de rest van de kerk. Ook de basis van de toren is ouder. De kerk heeft 1.070 zitplaatsen. In het bovenlicht boven de hoofdingang zijn de guirlandes van tabaksbladeren te zien, die ter decoratie zijn aangebracht op verschillende plaatsen in de kerk, zoals op de preekstoel. Dit is gebeurd toen Nijkerk een belangrijke stad was voor de tabaksteelt. Boven de hoofdingang is een gedenksteen in de muur gemetseld waarop gememoreerd wordt dat de toren in 1776 herbouwd is. t Ampt Nijkerk Dese Toren 1776 Herbouwt, staat er te lezen. De kerk is nog steeds als godshuis in gebruik. De Beeldenstorm in 1566 ging aan Nijkerk voorbij. In 1594 werd de katholieke kerk officieel protestants. De Hervormde Gemeente Nijkerk behoort tot de Protestantse Kerk in Nederland. Deze kerk is een typisch Nederlands protestants kerkgebouw. Er zijn nauwelijks versieringen te vinden. Slechts enkele zaken herinneren aan de tijd van voor de reformatie, te weten de vier symbolen van de evangelisten (Mattheüs: engel, Markus: leeuw, Lucas: stier en Johannes: adelaar) als kraagstenen onderaan de colonetten waar de kruisribben op uitlopen. Daarnaast zijn er op twee van de drie sluitstenen in het koor, bovenin waar de kruisribben samenkomen, afbeeldingen te zien van Christus en van de heilige Catherina, waar de kerk aan gewijd was. (Bron: [[1]]Wikipedia).

Monumentomschrijving Rijksdienst

Hervormde kerk. Monumentale en goed bewaarde laatgotische kerk. Driebeukig, pseudobasilicaal schip met zesdelige kruisribgewelven over de middenbeuk, eenbeukig, rijzig koor met driezijdige sluiting; tegen de zuidzijde van het koor in het verlengde van de zijbeuk een kapel met stergewelf; tegen de noordzijde een sacristie en traptoren. Eerste steen voor het koor gelegd in 1461; de kerk vrijwel herbouwd na een stadsbrand in 1540. Op de 15de eeuwse torenromp een bovenbouw in statige Lodewijk XVI-vormen, 1774-'76. Uit deze tijd ook de toegangspoort met wapen in de westgevel van de toren. De kerk bezit een buitengewoon fraai orgel uit 1756 (Rijksmonument), waarvan de kas met Lodewijk XV-snijwerk is versierd en een klok in gesneden omlijsting draagt. Het instrument met Hoofdwerk en rugwerk is in 1756 gemaakt door Matthijs van Deventer uit Nijmegen. In fasen gerestaureerd in 1981-1988 door Van Vulpen. Preekstoel en doophek uit 1789 door H.G. van Raan te Amsterdam. Gestoelte der ambtsjonkers Lod. XIV met gesneden leuning. Gave zerk van het geslacht van Renselaer, 602. tekstbord XVII. In de toren klokkenspel, bestaande uit 30 klokken gegoten door A.J. van den Ghein 1776-1777, 3 door A. en H. Petit 1775, 1 door Taylor, 1927 en 15 moderne klokken. Uur- en speelwerk G.W. Fischer, 1779. Mechanisch torenuurwerk B. Eijsbouts, Asten, is buiten gebruik gesteld. Hoog aan de eerste steunbeer van het koor is een houten zonnewijzer geplaatst.

Orgel

In 1756 werd het oude orgel in Nijkerk vervangen door het huidige. De prachtige rococo-kas is gemaakt door Andries van Bolder, terwijl de het uurwerk dat de kas bekroond is vervaardigd door Van Fischer uit Hasselt in België. In 1812 voerde Abraham Meere werkzaamheden uit. Hij herstelde verzakte pijpen en vernieuwde enige tongen. Een grotere restauratie werd in 1844 uitgevoerd door Naber. Daarna werd er nog aan gewerkt door Lindsen, Naber, Bätz en Witte. C.G.F. Witte plaatste in 1855 een Viola di Gamba op het Rugwerk. De orgelkas is in 1883 wit geverfd. J.F. Witte werkte nogal uitgebreid aan het instrument in de jaren 1885/1886. In 1910 was er werk te doen voor J. de Koff. Hij plaatste een Subbas 16' op het pedaal, en verving in 1911 de klavieren door nieuwe. In de jaren 1936 en 1937 werd de kas ontdaan van de witte verflaag, zodat de oorspronkelijke donkerbruine kleur weer tevoorschijn kwam. Hierna werd in 1952/1953 een restauratie uitgevoerd door de firma Koch, waabij de oude dispositie gedeeltelijk is hersteld. De registerstrekkers van het rugwerk zijn in de rugwerkkas aangebracht. Het werk werd niet goed uitgevoerd, en al spoedig traden klachten op. Adviseur Lambert Erné had zich al voor de restauratie teruggetrokken. De firma Van Vulpen kreeg in 1969 opdracht voor een restauratie van het instrument. Als adviseur werd opnieuw Lambert Erné aangesteld. Uiteindelijk is de restauratie uitgevoerd in verschillende fasen. In 1973 werd een plan opgesteld door Willem Hülsmann en Hans Erné. Onder advies van Erné en Onno Wiersma is in 1975/1976 de eerste fase uitgevoerd. Daarna volgde de tweede fase in de jaren 1985-1988. Onno Wiersma was hierbij adviseur. Op 31 mei 1988 nam men het orgel weer in gebruik met een concert door Henk Bouwman, Nico van den Hooven en Jan Jongepier.

(Bron:Orgeldatabase)

In de media

Uit: RKK.nl van 14 oktober 2012

Grote Kerk in Nijkerk wint verkiezing mooiste kerktoren van Nederland.

Uitzenddatum: 14/10/2012 Vanaf de toren in Nijkerk heeft Hans van Willigenburg vanochtend in zijn programma De Zondag van Van Willigenburg, de winnaar bekendgemaakt van de verkiezing Mooiste Kerktoren van Nederland: de toren van de Grote Kerk in Nijkerk. De winnende toren heeft in totaal 11.007 stemmen verzameld. Dat waren stemmen via RKK.nl, het liken van de toren via Facebook, met briefkaarten en telefonische stemmen. Dat is op een bevolking van 40.000 een prestatie van formaat.

Na een zomer waarin uiteindelijk 156 torens werden aangemeld, spitste de torenstrijd zich toe op de Grote Kerk in Nijkerk, de O.L.V.-kerk in Breda en de Sint Stevenstoren in Nijmegen. In totaal zijn tienduizenden stemmen uitgebracht. Wekenlang gingen Nijkerk en Breda gelijk op maar pas in de laatste dagen wist Nijkerk Breda van zich af te schudden.

Nijkerk 11.007 Breda 10.268 Nijmegen 6.381

Voor Nijkerk is deze overwinning een opsteker omdat het volgend jaar 600 jaar geleden is dat Nijkerk van de hertog van Gelre stadsrechten kreeg.