Nisse, Dorpsplein 49 - Mariakerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Mariakerk
Genootschap:	PKN Protestantse gemeente Nisse
Provincie:	Zeeland
Gemeente:	Borsele
Plaats:	Nisse
Adres:	Dorpsplein 49
Postcode:	4443AD
Inventarisatienummer:	06651
Jaar ingebruikname:	15e eeuw
Architect:
Huidige bestemming:	protestantse kerk
Monument status:	Rijksmonument 10008 (Kerk) 10009 (Toren)

Geschiedenis

Historische dorpskerk met hoge toren.

De Mariakerk te Nisse is een kruiskerk. De kerk nam de plaats in van een veel oudere kerk, die in 1425 werd afgebroken. Het schip van de kerk werd gebouwd in de eerste helft van de 15e eeuw. Hierna werd de kerk uitgebreid met een koor. De zuidarm werd begon 16e eeuw in gebruik genomen. De noordarm kwam omstreeks 1600 gereed. De bouw van de kerk heeft al met al 100 jaar geduurd. De bouw van de grote toren werd voltooid in het midden van de 14e eeuw.

De beide torenklokken werden in 1943 door de Duitsers in beslag genomen om in Duitsland te worden omgesmolten tot oorlogswapens. De klokken zijn nooit in Duitsland terecht gekomen. Ze werden na de oorlog gevonden op een verlaten haventerrein in Groningen en weer teruggebracht naar Nisse. De historische klokken werden weer opgehangen in de toren. De kleine klok werd gegoten in 1674 en de grote klok in 1763. Het uurwerk van de toren is tussen 1946 en 1950 geheel gerestaureerd door de toenmalige predikant ds. J.W. Lely, die zeer geïnteresseerd was in klokken en uurwerken.

De grote restauratie heeft plaatsgevonden in 1920-1921. Daarbij werden muurschilderingen aangetroffen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd er vrij veel schade aan de kerk aangericht. De beschadigde delen werden opnieuw gerestaureerd.

In het kader van de Achterstandsregeling 2008 heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (voorheen Monumentenzorg) een subsidie van 383.265 euro beschikbaar gesteld voor de restauratie van de Mariakerk.

Voor de wekelijkse kerkdiensten is er een hechte samenwerking met de protestantse kerk in ’s-Heer Abtskerke. De ene week is er een dienst in Nisse, de andere week in ’s-Heer Abtskerke.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Kerk

Nederlands Hervormde Kerk. Gotische kruiskerk; eenbeukig schip ca. 1425, koor tweede helft 15de eeuw, zuidertransept ca. 1500, noordertransept enige decennia later. Overwelfde sacristie wat later dan het koor. Inwendig tussen schip en koor een lage smalle triomfboog van het oudere koor, waarin nog de ringen waaraan de Calvarieberg hing. Gesneden apostelfiguren onder de ribben van het koorgewelf. Sluitstukken met apostelkoppen op de gordingen. Ribben en muurstijlen beschilderd. Muurschildering op de triomfboog; de Heilige Drievuldigheid, Boom van Jesse en Verkondiging. Muurschildering op de noordwand van het schip (ca. 1430), Christoforus. Laatgotisch gesneden hek voor het noordertransept plm 1525. Bank met gotisch paneelwerk en schilddragende leeuwtjes ca. 1500. Hekken in het schip en voor de zuidarm, eerste helft 17de eeuw. Rijk gesneden preekstoel 1679. Herenbank, doophek, kroon en twee koperen lezenaars (een met wapen van Nisse) tweede helft 17de eeuw.

Toren

Toren Nederlands Hervormde Kerk. Laat 14de eeuws bouwwerk (ca. 1375), sobere baksteenbouw, steunberen om de gehele romp doorlopend, nieuw beëindigde traptoren. Klokkenstoel met gelui bestaande uit een klok van Alexius en Petrus Petit, 1763, diam. 112 cm en een klok van Johannes Burgerhuys, 1674, diam. 83 cm. Mechanisch smeedijzeren torenuurwerk, 17de eeuw, is buiten gebruik gesteld.

Orgel

Het pijporgel staat op de galerij boven ingang. Zie ook :

Orgels in Zeeland

Historische gegevens

De bouwer van orgelkas en binnenwerk is Fa. A. Standaart in 1911.

1935-1943: A.S.J. Dekker: Dispositiewijzigingen en –uitbreiding, realisatie van tweede manuaal
1972: A. Nijsse: Schoonmaak en revisie van mechanieken
1980: A. Nijsse & Zn: Plaatsing van tweede klavier als bovenwerk en toevoeging Mixtuur II-III sterk Manuaal I.
2008: A. Nijsse & Zn: Schoonmaak speeltafel

Technische gegevens

Het orgel heeft de volgende klavieren: twee manualen, pedaal met eigen registers

De dispositie is als volgt:

Manuaal I: Bourdon 16’, Prestant 8’, Roerfluit 8’, Octaaf 4’, Quint 3’, Mixtuur II-III sterk, Cornet V sterk disc., Trompet 8’ Manuaal II: Salicionaal 8’, Aeoline 8’, Vox Celeste 8’, Holpijp 8’, Flute 4’, Woudfluit 2’, Vox Humana 8’ Pedaal: Subbas 16’, Violon 8’ Werktuiglijke registers: Koppel Manuaal I-Manuaal II, Koppel Pedaal-Manuaal I, Koppel Pedaal-Manuaal II, Octaafkoppel Manuaal I, Superoctaafkoppel, Tremulant Manuaal I, Tremulant Manuaal II, Vijf vaste combinaties

Plaats klaviatuur / speeltafel: vrijstaande speeltafel voor orgelkas op galerij Manuaalomvang: C-f’’’; Pedaalomvang: C-e’; Windladensysteem: kegelladen; Toetstractuur: pneumatisch; Registertractuur: pneumatisch; Stemtoonhoogte: a1 = 440 Hz Stemmingssysteem (Temperatuur): Evenredig zwevend

[INVCOZZL]

In de media

Uit PZC 18-03-2010

Als de restauratie van de Grote of Mariakerk in Nisse voorbij is, kunnen zowel de grote als kleine klok in de toren weer luiden. En wellicht kan voor de grote klok (1763) zelfs de orginele klepel worden gebruikt. Daags voor de plechtigheden in Nisse kreeg Wim Jakobsen van Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland een bijzondere mededeling. "De stichting zit middenin een verhuizing van Nieuw en Sint Joostland naar Middelburg. Daar komt veel rotzooi bij vrij. Dat bracht iemand van verhuisbericht Caljouw Rademaker op een idee. Hij vertelde dat ze nog een klepel hadden liggen, die ze ooit hadden gekregen van een boertje uit Nisse. De druppelachtige vorm verraadt dat het een heel oude klepel is. "Zowel de grote als kleine klok werden in WO II naar Groningen gebracht. Daarna keerden beide terug in Nisse. In die tijd is de klepel bij de boer beland.

Uit Reformatorisch Dagblad, 20 april 2010.

De Mariakerk in het Zeeuwse dorpje Nisse staat in de steigers. Zowel het dak van de kerk als de toren wordt gerestaureerd. Met de restauratie is een bedrag van 1,5 miljoen euro gemoeid, zo deelde S. Meijers, secretaris van het college van kerkrentmeesters van de protestantse gemeente, vorige week mee.

Het gaat om een monumentaal gebouw. Het grootste gedeelte van het kerkgebouw dateert uit de vijftiende eeuw. De vrijstaande toren met achtkantige spits heeft een kleine hoektoren. De drie andere zijn tijdens een restauratie in 1805 gesloopt.

De burgerlijke gemeente is eigenaar van de toren en draagt de restauratiekosten ervan. Die bedragen ongeveer 1 miljoen euro. Zowel de stenen als het houtwerk en de leien worden onder handen genomen.

De protestantse gemeente is verantwoordelijk voor de restauratie van het kerkdak. Landelijke, provinciale en plaatselijke overheden hebben subsidies toegekend. Volgens Meijers moet de kerkelijke gemeente ruim 100.000 euro opbrengen. De gemeente bestaat uit ongeveer honderd leden, van wie er zestig actief bij de kerk betrokken zijn. Er is jarenlang voor de restauratie gespaard, onder meer door middel van rommelmarkten. Diverse fondsen is gevraagd om een bijdrage en er worden sponsors gezocht onder bedrijven. Naar verwachting is de restauratie in februari voltooid.

Uit de PZC'' vrijdag 08-02-2011

NISSE - Met het terugplaatsen van de haan op de kerktoren van de Grote of Mariakerk in Nisse heeft de Borselse wethouder Jan Zandee de restauratie van de kerk vrijdag officieel afgerond.

Het halve dorp was uitgelopen voor het spectaculaire tafereel, waarbij Zandee en haan in een bakje vijftig meter de lucht in werden gehesen. De restauratie van de Grote of Mariakerk in Nisse heeft een jaar geduurd. De leien dakbedekking en het lood- en koperwerk, waaronder de goten, van schip en toren zijn vervangen. Ook het metselwerk is ingrijpend hersteld. Ongeveer 45.000 stenen van de toren vervangen.

Links: http://www.pzc.nl/regio/bevelandentholen/8471620/Restauratie-kerk-in-Nisse-afgerond.ece

Uit de PZC vrijdag 08-02-2011

Haan gaat weer op de kerktoren in Nisse.

NISSE - De Borselse wethouder Jan Zandee zet vrijdagmiddag om half drie de haan weer op de kerktoren in Nisse.

Hiermee wordt de restauratie van de kerk en de toren definitief afgesloten.

De herstelwerkzaamheden aan de Grote of Mariakerk hebben in totaal een jaar geduurd. Behalve de dakbedekking en het lood- en koperwerk is ook het metselwerk ingrijpend hersteld. Zo'n 45.000 stenen zijn vervangen.