Oldeberkoop, Willinge Prinsstraat 2 - Bonifatiuskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam object:	Bonifatiuskerk
Genootschap:	Protestantse Gemeente Olde- en Nijeberkoop
Provincie:	Friesland
Gemeente:	Ooststellingwerf
Plaats:	Oldeberkoop
Adres:	Willinge Prinsstraat 2
Postcode:
Sonneveld-index:	09404
Jaar ingebruikname:	12e
Architect:
Huidige bestemming:	protestantse kerk
Monument status:	rijksmonument 524295

Geschiedenis

Oldeberkoop, Bonifatius, jk 13-06-2010

Tussen 1228 en 1320 werden vanuit Bercoop de parochies Oost en Westnijeberkoop gesticht, met elk een eenvoudig kerkje en een eigen pastoor. De naam Bercoop veranderde toen in Oldeberkoop. Westnijeberkoop is in de loop der tijden verdwenen, waarbij het dorpje is opgegaan in Oldeberkoop of in het iets westelijker gelegen Nijeholtpade. Oostnijeberkoop liet in diezelfde periode het voorvoegsel 'Oost' vervallen. Het verwaarloosde kerkje in Nijeberkoop werd rond 1830 afgebroken. Een klokkenstoel op het oude kerkhof herinnert nog aan betere tijden.

Kleurrijk interieur

Bij het binnentreden van de kerkruimte valt uw oog direct op de kleurrijke muren en de koperen kaarskronen. Kleurrijk door de grote bakstenen in alle schakeringen van geel tot rood, die door het door de grote ramen in het koor invallende licht sterk contrasteren met het halfduister bij de ingang. Daar valt het licht slechts naar binnen door de hoog geplaatste kleine boogvensters. De muren hier zijn ook meer egaal rood en dateren waarschijnlijk nog van de oorspronkelijke bouw, als binnenmuur tegen de turfstenen aan de buitenzijde.

Bijzondere details

In de kerk staat een familiebank, 17e-eeuws, die in de loop der tijden menigmaal van plaats is veranderd. De prachtige eikenhouten kansel uit de 17e eeuw is bij de laatste restauratie iets meer naar het koor opgeschoven, waarbij voor een betere lichtwerking diverse vakjes zijn zwart gemaakt en enig bladgoud is aangebracht.

De 14e-eeuwse doopvont van zandsteen was aan de bovenkant erg gehavend en werd voorzien van een nieuwe rand die nu eigenlijk iets te gaaf is ten opzichte van het oude restant ervan. De koperen bolvormige doopschaal is van recente datum.

In het koor vallen direct de korfbogige spaarvelden op en in de hoeken de aanzetten van een voormalig gewelf, in de vorm van ronde schalken. Deze draagzuiltjes geven aan dat het koorgedeelte uit circa 1300 stamt. Uit die tijd dateren ook het priesterpoortje en het spitsboogvenster aan de zuidzijde.

Van de bij de restauratie op dezelfde plaats teruggelegde grafzerken zijn de makers onbekend. Zij dekten de familiegraven van de families Terwischa, Lyklama en Barel(t)s.

De kerk werd in 1300 in gebruik genomen.

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

opname 02-11-2006 © Leon Bok

Inleiding

KERK met bijbehorend enigszins verhoogd kerkhof, geelbakstenen ringmuur en toegangspad, grafmonumenten en monumentale beukenbeplanting.

Een Hoog-Romaanse kerk, die dateert uit het midden van de 12de eeuw. Oorspronkelijk gewijd aan de heilige Bonifatius. In 1450 is het schip verlengd met rode en gele bakstenen, in de 16de eeuw is het koor vervangen. Het doopvont dateert uit de 14de eeuw. In 1585, gedurende de Tachtigjarige Oorlog, is de toren ingestort. Omstreeks 1600 weer herbouwd. In 1845 is de toren opnieuw gebouwd.

Omschrijving

Eénbeukige dorpskerk waarvan het met tufsteen beklede schip in de 12e eeuw ontstaan is, het koor jonger, sluiting XVI; 17e eeuwse toren.

In de kerk zandstenen doopvont XIV, preekstoel en herenbank XVII, twee kronen XVII, zerk XVII.

Mechanisch torenuurwerk door Van Bergen, eerste kwart 20e eeuw, later voorzien van synchroonmotor.

Kerk en kerkhof zijn toegankelijk via een geelbakstenen pad. Op het verhoogde kerkhof, dat wordt omgeven door een geelbakstenen ringmuur met steunbeertjes en ezelsrug, liggen nog drie 17de-eeuwse en twee 19de-eeuwse grafplaten. Ook bevindt zich er de grafkelder van de familie Prins (niet gedateerd; 19de-eeuws).Voor het overige wordt het karakter van het kerkhof bepaald door een twintigtal 19de-eeuwse en een tweetal vroeg 20ste-eeuwse staande grafmonumenten, uitgevoerd in grijze hardsteen met gezwarte karakters en decoraties. Ook staan op de begraafplaats vier lage zwartglazen 20ste-eeuwse grafplaatjes met verzonken tekst. Het kerkhof wordt omzoomd (aan binnen- en aan buitenzijde) door een deels enkele, deels dubbele ring van monumentale groene beuken.

Waardering

KERK met kerkhof, ringmuur en toegangspad, grafmonumenten en monumentale beukenbeplanting is van algemeen belang:

vanwege de ouderdom van de samenstellende onderdelen;
vanwege de ontstaans- en gebruiksgeschiedenis van gebouw en terrein;
vanwege de aanwezigheid van waardevolle interieuronderdelen;
vanwege de (lokale) genealogische en funerair-historische betekenis;
vanwege de harmonieuze terreininrichting en de aanwezigheid van kenmerkende grafmonumenten;
als gaaf kerkelijk ensemble gelegen aan de dorpsbrink van het streekdorp Oldeberkoop.

Orgel

Scheuer - Van Dam - Van Gruisen orgel

De orgelkas en de frontpijpen zijn gemaakt door J.C. Scheuer in 1858. Een nieuw binnenwerk werd in 1919 geplaatst door de firma P. van Dam. Dit instrument bevat pijpwerk van het voormalige orgel uit Warga, dat in 1787 door A. van Gruisen werd gemaakt. In 1979-1980 werd hierop eerst nog een matig geslaagde reparatie uitgevoerd, waarna in 1987-1988 onder toezicht van Monumentenzorg en met adviezen van Jan Jongepier het orgel grondig werd gerestaureerd tot de staat waarin het nu verkeert.

In de media

Uit Reformatorisch Dagblad, 10 juli 2007.

In de Bonifatiuskerk in Oldeberkoop (Zuidoost Friesland) zijn nieuwe trekbalken aangebracht. De oude balken waren door knaagkevers en boktorren weggevreten. De kosten van bijna 30.000 euro worden voor de helft gedekt door rijkssubsidie. De andere helft komt voor rekening van de kerkelijke gemeente. De Bonifatiuskerk is voor Oldeberkoop een beeldbepalend monument en het historische middelpunt van het dorp. Een dorpscomité probeert de dorpskerk in stand te houden. De kerk, gebouwd in 1125, is in gebruik bij de protestantse gemeente Olde- en Nijeberkoop. Deze gemeente telt 120 leden en doopleden. De Bonifatiuskerk is op werkdagen voor bezichtiging geopend tussen 9.00 en 18.00 uur.

Naamgeving

Kerk was oorspronkelijk gewijd aan Bonifatius. Vanaf de reformatie tot 2004 droeg de kerk de naam St. Vitus. Na de protestantse kerkfusie draagt de kerk weer de naam Bonifatiuskerk.