Ouderkerk aan den IJssel, Kalverstraat 1 - Dorpskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Dorpskerk
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Ouderkerk Aan Den IJssel
Provincie:	Zuid-Holland
Gemeente:	Krimpenerwaard
Plaats:	Ouderkerk aan den IJssel
Adres:	Kalverstraat 1
Postcode:	2935AE
Sonneveld-Index:	02846
Jaar ingebruikname:	1428
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 31987

Geschiedenis

Historische dorpskerk met toren. Gebouwd op de fundamenten van een oudere kerk.

Het schip van de kerk dateert uit het begin van de 12e eeuw. De muren zijn van tufsteen gebouwd en later met baksteen overdekt. In de westelijke muur, naast de toren, is de tufsteen nog zichtbaar. In de jaren tussen 1425 en 1440 werden de beide dwarspanden (de noorder- en zuidervleugel) en het koor aangebouwd, waardoor een kruiskerk ontstond. De kerk heeft een houten tongewelf. De preekstoel werd in 1667 vervaardigd. Op het rugstuk staat in boogvorm geschilderd: HEERE, op Uwe Salichheyt wachte ick. In het koor (achter de preekstoel) werd in opdracht van de graven van Nassau, heren van de Lek, een grafkelder gebouwd. Hierin werden enkele beroemde personen begraven, onder andere graaf Hendrik van Nassau, bekend onder de naam van de Heer van Oudkerk, veldmaarschalk van de Verenigde Nederlanden, die 18 oktober van het jaar 1708 in het leger te Rousselare (België) is gesneuveld. Bij de laatste restauratie in de jaren 1960 werd de muur tussen het schip en het koor van de kerk weggebroken. Op de plaats van de muur werd een fraai hekwerk geplaatst, waartegen de preekstoel is geplaatst. De grafkelder die tot op dat moment aan het oog onttrokken was, werd hierdoor in het geheel van het kerkgebouw opgenomen.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Eenbeukige laatgotische kruiskerk met westtoren en vijfzijdig gesloten koor. De kerk ligt binnendijks. Door de dijkverhogingen is zij lager dan de omgeving komen te liggen.

In de tweede helft van de 12de eeuw werd hier een tufstenen kerk gebouwd die bestond uit een schip en een smaller koor. In het midden van de 14de eeuw is het koor vervangen door een breder vijfzijdig gesloten koor met steunberen. Na verwoesting van het gebouw tussen 1425 en 1428 tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten is het koor als eerste herbouwd. Daarbij maakte men gebruik van de 14de-eeuwse funderingen. Daarna volgde de herbouw van het schip. De nog aanwezige tufsteen is daarbij als bekleding van de muren opnieuw toegepast. In ongeveer dezelfde tijd is men met de bouw van de huidige toren begonnen. Omstreeks 1510 wordt de kerk tot een kruiskerk vergroot. De transeptarmen zijn tegen het bestaande schip gebouwd. Aan het eind van de 18de eeuw werden kerk en toren ingrijpend gerestaureerd.

In de noorderdwarsarm een poortje van Bentheimerzandsteen uit 1661; van 1671 is het portaal met fronton aan de zuiderdwarsarm met het wapen van Ouderkerk en een tekst uit Openbaringen. Dit portaal stond eerst aan de westelijke ingang in de toren, maar is in 1795 naar de zuidkant verplaatst, toen het torenportaal vernieuwd werd.

Toren

De toren telt drie geledingen en heeft een spits. Alleen de eerste geleding heeft rechte steunberen. Deze geleding is tussen 1793-1795 met gele steen beklampt. Aan de westkant zit een houten toegangsportaal uit 1795 met Toscaanse pilasters. Op het fries triglyphen, afgesloten met driehoekig fronton waarin wapen Ouderkerk en jaartal 1795. De tweede geleding heeft een verdiept veld met dwergfries. Onderaan een tufstenen band en lichtspleten. Op de derde geleding aan iedere kant twee blindnissen en en lage spitsboognis met galmborden waarboven de wijzerplaten. De met cirkels opengewerkte balustrade uit eind 18de eeuw heeft vazen op de hoeken en in het midden. Achtzijdige spits met kruis en torenhaan. Het torenportaal heeft een kruisribgewelf.

Interieur

In het inwendige is het schip van het koor door een triomfboog met houten hek (restauratieprodukt) gescheiden. Het wordt overspannen door een houten tongewelf met korbelen met muurstijlen op hardstenen consoles in schip en transepten. Sleutelstukken met peerkralen. Op de kruising der ribben gekleurde rozetten. Het koor heeft een vijfzijdige sluiting. Ook hier een houten tongewelf. De ribben komen via muurstijlen uit op houten consoles met peerkraal.

Tot de inventaris behoren: een zeshoekige, staande preekstoel uit het eerste kwart van de 17de eeuw. De kuip heeft toogpanelen en met ionische kapitelen. Op de hoeken staan overhoeks geplaatste gecanneleerde ionische pilasters. Het achterschot bestaat uit een toogpaneel met dorische pilasters. In de zwikken bladwerk, rozetten en druiventrossen. In de boog staat de tekst: Heere, op uwe Salicheijt wachte ick. Gen. 49. v 18. In het boogveld een staande vrouwenfiguur met anker (Hoop) in cartouche met voluut-bladwerk en bloemkelkjes (tweede helft 17de eeuw). Daaronder is een baretknop. Het zeshoekige klankbord is nieuw.

Koperen doopbekkenhouder met zes gebogen banden, aan de bovenzijde bijeengehouden door een platte band, met S-vormige arm bevestigd aan de preekstoel.

Koperen preekstoellezenaar met draaibare voluutvormige arm. Blad zonder kader met ruggelings geplaatste en naar elkaar toegewende C-voluten, 18de eeuw.

Doophek uit 1643 met een onderstel van paneelwerk, waarboven een balusterfries. Tussen de traveeen gecanneleerde toscaanse pilasters. Bij de restauratie in 1968 is het doophek vergroot. IJzeren doopboog met drie koperen knoppen. Op het hek een koperen voorzangerslezenaar met een stam in de vorm van een gebroken S-voluut. Blad zonder kader met symmetrisch gearrangeerde acanthusbladranken, vermoedelijk 17de-eeuws.

Twee enkelvoudige kerkeraadsbanken met toogpanelen en snijwerk op het achterschot, 1668. Twee regeringsbanken met toogpanelen, midden 17de eeuw. Stenen bord met de Twaalf Artikelen des geloofs, 1732. Twee tiengebodenborden uit 1683.

Een kleine koperen kroon in het midden van het schip met twee kransen van zes armen. Bovenop een staande man met schaartje in de hand en drie schildjes, 1718. Een grote eind 17de-eeuwse koperen kroon in het schip met twee kransen van acht armen. Bovenaan vier schildjes in nieuwe omlijsting met de onjuiste datering 1623. Twee vrijwel identieke koperen kronen in de transeptarmen van twee kransen van acht armen uit 1683 (een is gedateerd).

In het koor een grafkelder uit 1664 voor het geslacht Van der Lecke Beverweert en een grafkelder met epitaaf uit 1753-1757 voor Willem Maurits, graaf van Nassau, heer van Ouderkerk, vervaardigd door J. & A. Wapperom. Mechanisch torenuurwerk, B. Eijsbouts, 1912, later voorzien van elektrische opwinding. Aan de toren zit een metalen zonnewijzer.

Tweeklaviers orgel, in 1854 gemaakt door W.H. Kam (Rotterdam). Het orgel was aanvankelijk boven de kansel opgesteld, maar is in 1968 naar de torenwand verplaatst.

Kerkgebouw met inventaris van belang uit een oogpunt van architectuurhistorie.

In de media

Uit Reformatorisch Dagblad, 31 augustus 2004

Een door de hervormde gemeente (PKN) van Ouderkerk aan den IJssel aangespannen kort geding over de kerkelijke goederen, dat dinsdagmiddag zou plaatsvinden, ging na overleg tussen beide partijen op het laatste moment niet door. De goederen worden overgedragen aan de hervormde gemeente en deze gemeente gaat het gesprek aan met de Nederlandse hervormde gemeente (in hersteld verband) over de vormgeving van het kerkelijk leven ter plaatse. Dit deelde ds. D. Heemskerk, voorzitter van de HNHK, dinsdagmorgen mee.

De hervormde gemeente van Ouderkerk aan den IJssel had op 27 december 1995 een stichting opgericht waarin alle kerkelijke goederen van de gemeente werden ondergebracht. Uit de oprichtingsakte blijkt dat deze stichting werd opgericht om te voorkomen dat de hervormde gemeente in de kerkfusie werd meegenomen en de beschikking over de goederen zou kwijtraken. De twee predikanten van de gemeente en een kerkenraadslid zijn met de fusie meegegaan, de overige dertien kerkenraadsleden besloten niet mee te gaan de PKN in.

De hervormde gemeente (PKN) van Ouderkerk stelde in de dagvaarding van het geplande kort geding dat kerkelijke rechtsprekende instanties in de voormalige Nederlandse Hervormde Kerk het besluit tot oprichting van de stichting hebben vernietigd als zijnde strijdig met de hervormde kerkorde. De hervormde gemeente, in de voormalige Nederlandse Hervormde Kerk, heeft tot 1 mei 2004 echter niet aan de verzoeken van de hervormde synode voldaan om de goederen terug te geven aan de kerkenraad van de gemeente. „De hervormde gemeente vraagt thans een bevel om de uitvoering van deze beslissingen te effectueren gericht tot de stichting en haar bestuurders”, zo stond in de dagvaarding te lezen. De hervormde gemeente (PKN) wilde ook de bestuursleden persoonlijk aansprakelijk stellen.

De hervormde gemeente eiste verder de „onbelemmerde beschikking over de kerkgebouwen”, te weten de Dorpskerk en de Oosterkerk, op zondagen en christelijke feestdagen van 9.00 uur tot 11.30 uur en van 18.00 uur tot 20.00 uur. Een eerdere afspraak met de Nederlandse hervormde gemeente (in hersteld verband) in Ouderkerk, dat zij tot 31 december 2004 op bepaalde tijden de gebouwen mocht gebruiken, wilde de hervormde gemeente (PKN) gestand doen.

Volgens ds. Heemskerk draagt de stichting nu de goederen over en komt er overleg over de manier waarop beide gemeenten het kerkelijke leven in Ouderkerk a/d IJssel moeten vormgeven.

Persbericht PKN 11 juni 2010

Op 1 januari 2003 telde de Hervormde Gemeente Ouderkerk aan den IJssel 2866 leden. 700 leden zijn na 1 mei 2004 overgegaan naar de Hersteld Hervormde Gemeente. Aan de diaconie van de Hersteld Hervormde Gemeente wordt diaconaal vermogen overgedragen. Tevens is vastgesteld dat de Hersteld Hervormde Gemeente maximaal vier jaar gebruik mag maken van de Dorpskerk voor twee diensten per zondag, indien binnen vier jaar na de vaststelling van de voorziening de gemeente geen gebruik meer kan maken van het kerkgebouw dat nu gebruikt wordt.

Openstelling 2018 Bron: hvouderkerck.nl (hv = Historische Vereniging)

OPENSTELLING DORPSKERK 2018:

Openstelling op zaterdagmiddag:

De Dorpskerk is elk jaar in de maanden mei t/m juli op de laatste zaterdagmiddag van de maand open voor publiek en wel van 13.30 tot 15.30 uur. Data: 26 mei - 30 juni - 28 juli. Er is tijdens deze openstellingen gelegenheid om de kerk met het fraaie praalgraf van de graven van Nassau-Lalecq (nazaten van prins Maurits), het 17e-eeuwse meubilair met prachtig koper- en houtsnijwerk, de eeuwenoude grafzerken enz. te bezichtigen. Er worden doorlopend rondleidingen gegeven. In de kerk wordt een uitgebreide expositie gehouden over de kerk, de beide grafkelders, het orgel en het busongeluk van 20 november 1941. Het tentoongestelde bestaat uit foto’s, archiefmaterialen en oude voorwerpen. Daarbij zal uniek materiaal te zien zijn over de drie kinderen van ds. J.G. Woelderink die bij het busongeluk omkwamen. Verder maken de bijzondere video-opnamen die door Nico Holdermans in 2001 in het praalgraf gemaakt zijn deel uit van de expositie. Het historische Kam-orgel uit 1854 wordt regelmatig gedemonstreerd. Belangstellenden kunnen op de orgelgalerij kijken, waar uitleg wordt gegeven over het orgel.

Openstelling op Open Monumentendag:

De Dorpskerk van Ouderkerk aan den IJssel is op zaterdag 8 september van 10.00 tot 17.00 uur open. Er is dan gelegenheid om de kerk met het fraaie praalgraf van de graven van Nassau-Lalecq (nazaten van prins Maurits), het 17e-eeuwse meubilair met prachtig koper- en houtsnijwerk, de eeuwenoude grafzerken enz. te bezichtigen. In de kerk wordt een uitgebreide expositie gehouden over de kerk, de beide grafkelders van het geslacht Nassau-Lalecq, het orgel en het busongeluk van 20 november 1941. Het tentoongestelde bestaat uit foto’s, archiefmaterialen en oude voorwerpen. Daarbij zal uniek materiaal te zien zijn over de drie kinderen van ds. J.G. Woelderink die bij het busongeluk omkwamen. Het betreft schoolwerk (schriften, tekeningen en herbaria), boeken en linten van de grafkransen. Ook de bijzondere video-opnamen die door Nico Holdermans in 2001 in het praalgraf gemaakt zijn, maken deel uit van de expositie. Verder is er een presentatie over 'Symboliek in de Dorpskerk'. Het historische Kam-orgel uit 1854 wordt de hele dag bespeeld. Belangstellenden kunnen op de orgelgalerij kijken, waar uitleg wordt gegeven over het orgel. Er worden doorlopend rondleidingen gegeven. Het is niet zeker of in 2018 de toren beklommen kan worden. Meer informatie daarover volgt t.z.t.