Raalte, De Plas 7 - Plaskerk
Uit Reliwiki
Algemene gegevens | |
---|---|
Naam kerk: | Plaskerk |
Genootschap: | PKN Ned. Hervormd |
Provincie: | Overijssel |
Gemeente: | Raalte |
Plaats: | Raalte |
Adres: | De Plas 7 |
Postcode: | 8102CS |
Inventarisatienummer: | 10505 |
Jaar ingebruikname: | 15e |
Architect: | |
Huidige bestemming: | kerk |
Monument status: | Rijksmonument 32268 (kerk); 32269 (toren) |
Geschiedenis
Historische kerk met toren.
De kerk
In 1123 raakte Raalte ongewild zijdelings betrokken bij een ruzie tussen Keizer Hendrik V van Duitsland en bisschop Godebald van Utrecht. Hendrik V kon het niet "verkroppen dat Godebald een werkzaam aandeel had gehad in het tot standkomen van het befaamde Concordaat van Worms (1122). In dit Concordaat werd de invloed op de bisschopsbenoemingen meer verlegd naar het pauselijk gezag en de invloed van de keizer daarop werd op een zeer laag pitje gezet.
Deze "overwinning" van de kerk op de staat, zat Hendrik V danig dwars en werd oorzaak van een ruzie tussen hem en de bisschop Godebald. Keizer Hendrik V belegerde als gevolg van deze ruzie het bisschoppelijk paleis bij Hardenberg. Hendrik V werd in zijn strijd tegen bisschop Godebald bijgestaan door de inwoners van Deventer. De hulp die de inwoners van Deventer aan de keizer verleenden, leidde tot belegering van de stad Deventer door Lotharius III, hertog van Saksen, die daarvoor hulp ontving van de krijgslustige bisschop van Münster. Dit weerhield Hendrik V er niet van het bisschoppelijk paleis in te nemen.
Daar voor beide strijdende partijen de situatie ingewikkeld en uitzichtloos was, werd tot een verzoening besloten, maar niet voordat keizer Hendrik V bij de bisschop van Münster had gedaan gekregen, dat de inwoners van Deventer werden vrijgesteld van het betalen van doop- en begraafgelden en huisgelden aan het Deventer kapittel (college van geestelijken ter uitoefening van de erediensten). Om het kapittel hiervoor enigszins schadeloos te stellen, schonk keizer Hendrik V aan dit kapittel (en hier wordt voor het eerst in de geschiedenis van haar bestaan gerept) de kerk van Raalte, die bij vonnis aan een zekere Lifgerus was ontnomen. Wie Lifgerus was is uit de geschiedenis niet gebleken.
De "schenking" van de kerk aan het kapittel te Deventer werd vastgelegd in een charter, gedateerd 2 augustus 1123. Dit charter werd plusminus een eeuw later herschreven en van het oorspronkelijke keizerlijke zegel voorzien. Het stuk bevindt zich in het gemeentearchief van Deventer en is het oudste schrifstuk aldaar aanwezig.
Als de Plaskerk in 1123 reeds in een oorkonde wordt genoemd, is daarmede het feit gesteld, dat zij toen reeds bestond, doch hoe lang reeds. De Plaskerk van nu, werd voor de hervorming genoemd "de kerk van de Heilige Kruisverheffing". Deze naam is thans gegeven aan de R.K. kerk staande aan de Kerkstraat te Raalte. De vroegere benaming "kerk van de Heilige Kruisverheffing" zou kunnen duiden op het feit, dat de kerk door Lifgerus of zijn voorzaten is gebouwd ten tijde van de kruistochten. Toen nam namelijk de verering voor het Heilig Kruis op opvallende wijze toe. Alle kruiskerken in Westfalen en deze omgeving vonden hun oorsprong dan ook in die tijd. (bron protestantsegemeenteRaalte.nl)
- Het orgel
Orgelbouwer C.F.A. Naber bouwde in 1836 een orgel voor de N.H. kerk van Raalte. Dit orgel is in 1972 overgebracht naar de Martinuskerk van Warnsveld. (57-07)
Op 5 januari 2008 is de firma Reil te Heerde begonnen met de restauratie van het Detlef-Kleuker-orgel in de kerk. Het orgel is ook met een register uitgebreid. Zaterdag 15 maart 2008 was de restauratie klaar en werd het orgel met een concert, verzorgd door Dr. Gert Oost, weer in gebruik genomen. (60-08)
- Beschrijving
Hervormde Kerk. Eenbeukig laatgotisch gebouw. Het koor en het bredere schip zijn uitwendig grotendeels gepleisterd; het overwelfde koor (XV) heeft een vijfzijdige sluiting; het schip heeft een vlak plafond met holle koof. Inventaris: preekstoel een drietal herenbanken (plm 1700), koperen lezenaar, gotisch sacramentskastje.
Toren
De TOREN, in 1694 ingestort, heeft waarschijnlijk kort daarna zijn huidige gedaante gekregen: gedrongen, een tentdak en tegen elk van de hoeken aan de westzijde een overhoekse steunbeer; rondboogpoortje en -galmgaten, de drie vrije zijden voorzien van gepleisterde verdiepte velden. Mechanisch smeedijzeren torenuurwerk, buiten gebruik gesteld en in de toren opgesteld. De toren is in 1970 met zeven meter verhoogd.
Naamgeving
De naam Plaskerk is ontstaan doordat er vroeger een waterpomp op het plein bij de kerk stond, daarvoor was er waarschijnlijk ook al een waterput, waar de dorpsbewoners hun water haalden. Door het vele "verkeer" bij de pomp of de put verzakte het omliggende terrein en het gemorste water bleef op het lagere gedeelte van het plein staan. Deze plek werd De Plas genoemd. De op dit plein staande kerk, kreeg toen de naam Plaskerk.
Orgel
Het orgel is in 1975 gebouwd door de firma Detlef Kleuker te Bielefeld-Brackwede (Duitsland). In 2008 wordt het gerestaureerde door de firma Gebr. Reil (Heerde), die ook het pijpwerk opnieuw intoneert en een Cornet aan de dispositie toevoegt.
- Dispositie
- Hoofdwerk (manuaal 2): Praestant 8' - Rohrflöte 8' - Octave 4' - Gedacktflöte 4' - Spitzflöte 2' - Mixtur 2' 5 sterk - Cornet 8' 5 sterk discant (2008) - Trompete 8'.
- Rugwerk (manuaal 1): Gedackt 8' - Praestant 4' - Koppelflöte 4' - Octave 2' - Quinte 1⅓' - Sesquialtera 2 sterk - Scharff 1' 4 sterk - Krummhorn 8' - Tremulant.
- Pedaal: Subbass 16' - Praestant 8' - Rauschpfeife 4' 3 sterk - Fagott 16' - Schalmey 4'.
- Koppelingen: Hoofdwerk aan Pedaal - Rugwerk aan Pedaal - Rugwerk aan Hoofdwerk.
Mechanische sleepladen. Manuaalomvang: C-g3. Pedaalomvang: C-f1.
In de media
- Uit Overijsselsche Courant, 15 November 1836.
Raalte, den 6den November. Heden voordemiddag, had alhier de plegtige inwijding plaats van het nieuwe Orgel in de Kerk der Hervormde Gemeente, welk Orgel, geheel daargesteld uit vrijwillige giften in de gemeente en bij eenige Godsdienstvrienden daar buiten, bijeenverzameld, is gemaakt door den Heer Naber, Orgelmaker te Deventer en zoo wel, wegens deszelfs uiterlijk voorkomen als inwendige deugdelijke constructie in allen deele aan het gemaakte bestek beantwoord, de goedkeuring van deskundigen heeft weggedragen en den kundigen vervaardiger tot eere verstrekt.
- Uit De Stentor, 13 maart 2008.
Orgelmakerij Reil restaureert enige Detlef Kleuker-orgel.
door Benny Koerhuis.
RAALTE/HEERDE - Het in 1975 gebouwde Detlef Kleuker-orgel in de Plaskerk in Raalte is de afgelopen twee maanden gerestaureerd door Orgelmakerij Reil in Heerde. Orgelbouwer Maarten Vos heeft het grootste deel van deze klus op zich genomen, intonateur Jan Koelewijn legt deze dagen de laatste hand aan het stemmen.
Voor zover bekend heeft de Duitse orgelbouwer Hans-Detlef Kleuker in Nederland alleen in de Plaskerk een kerkorgel gebouwd. "In tegenstelling tot wat gebruikelijk was, zit in dit orgel ook veel meer staal", vertelt Koelewijn. "Maar de intonateur die er in 1975 is geweest, is wel een echte vakman geweest hoor. Het orgel klinkt hier boven verwachting."
Nog nooit eerder was het instrument gerenoveerd, terwijl dat normaal gesproken elke 25 jaar zou moeten gebeuren. De afgelopen weken hebben de ebbenhouten toetsen nieuw beleg gekregen, het oude beleg op deze aaneengesloten ondertoetsen was versleten. Ook is het leer van de blaasbalgen vervangen en is het pijpwerk schoongemaakt. Na verloop van tijd ontstaat oxydatie in die pijpen en dan kunnen die in het ergste geval verstopt raken. Verder zijn enkele registers verplaatst, waardoor een cornetfunctie ontstond.
De restauratie kostte 50 mille, wat de Protestantse Gemeente Raalte uit de algemene reserve betaalt. Bij de Rabobank ligt nog een subsidieverzoek.