Raard, De Tange 3 - Marthakerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Marthakerk
Genootschap:	Protestantse gemeente Mei-InoarIen Raard-Foudgum C.A
Provincie:	Friesland
Gemeente:	Noardeast-Fryslân
Plaats:	Raard
Adres:	De Tange 3
Postcode:	9155AL
Inventarisatienummer:	09494
Jaar ingebruikname:	1916
Architect:	Nauta, A.
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 507110

Inhoud

1 Geschiedenis
2 Monumentomschrijving Rijksdienst
3 Gebouwomschrijving SKKN
- 3.1 Historisch overzicht
- 3.2 Biotoop
4 Orgel
5 Externe links
6 Afbeeldingen
- 6.1 Exterieur
- 6.2 Interieur

Geschiedenis

Interessante kerk met torentje.

In 2003 is het interieur van de kerk gerestaureerd en opnieuw geschilderd. De moderne beplating op de preekstoel is verwijderd, zodat het oude paneelwerk weer tevoorschijn kwam. Ook de kerkenraadsbanken zijn in oude stijl hersteld.

De Ned. Hervormde Kerk van Raard is al in 1988 gesloten. De Protestantse federatie Foudgum c.a.-Raard gebruikt de Hervormde Kerk van Foudgum en de in 1916 gebouwde Gereformeerde Marthakerk van Raard. (58-07)

Monumentomschrijving Rijksdienst

Inleiding

Van de eenvoudige KERK nabij Raard die onder Eclectische architectuur met invloeden van de Overgangs-architectuur werd gebouwd, is volgens de gedenksteen rechts naast de ingang "DE EERSTE STEEN / GELEGD DOOR / K.J. POSTMA / 29 MEI 1918". De zaalkerk vervangt een kerk uit 1893, waarschijnlijk op dezelfde plaats, waarvan in het tochtportaal de gedenksteen is ingemetseld met het opschrift: "DEN 2 SEPT 1893 / DE EERSTE STEEN / GELEGD DOOR / T.J TOLSMA / PS 92, vs 14-16."

Het interieur van de kerk is vrijwel geheel oorspronkelijk en bezit vrijwel al het originele meubilair.

Het kerkterrein was eertijds door een sloot van de openbare weg gescheiden; de dam is nu nog herkenbaar in het toegangspad. De kerk is aan de achterzijde door een tussenlid verbonden met een lokaal, beide zijn voor de beschermng van rijkswege van ondergeschikt belang. Naast de kerk staat aan de ene zijde een berghok en aan de andere zijde de pastorie (de Tange 5), gebouwd in de dertiger jaren, die eveneens buiten de bescherming van rijkswege vallen.

Omschrijving

De zaalkerk heeft globaal een rechthoekige plattegrond met een risalerend portaal, aan de zijgevels driezijdige uitbouwen met zij-ingangen en aan de achterzijde een kerklokaal met consistoriekamer. De kerk is opgetrokken in bruine bakstenen verlevendigd met rode strengpersbakstenen banden en strekbogen, kunststenen aanzetstenen, neggeblokken en hardstenen lateien. Het zadel-schilddak is in hoofdzaak gedekt met gesmoorde kruisspannen. De torenspits en de aankappingen van de zijportalen zijn belegd met leien in Maasdekking. De voorgevel is visueel in twee bouwlagen verdeeld door de groepering van gepaarde rondboogvensters met gekleurd glas-in-lood onder strekboog en is symmetrisch ingedeeld. Op de middenas een risalerende portaaltravee en een vrijwel inpandige toren; aan weerszijden de gepaarde rondboogvensters en op de hoeken eenmaal verjongende hoeklisenen, die voortzetten in een uitkragend en klimmend fries dat onder de klokkenzolder aansluit op het torenlichaam. De gevellijst van het hoofdportaal heeft aanzetstenen, een rollaag en een aveinkel met een eenvoudig diepreliëf.in de geveltop een gedenksteen met een bij-belse tekst ontleend aan Mattheüs 28:20. De rondbogig gesloten entree onder streklaag en op natuurstenen aanzetstenen heeft een porte brisee onder een hardstenen latei en een tweetreeds hardstenen stoep. In het segmentvormige bovenlicht is een roosvenster met bakstenen tracering. In het torenlichaam zijn van onder naar boven: een rondboogvenster met gekleurd glas-in-lood, een zolderluik onder een hardstenen latei en de klokkenzolder zonder luidklok. Aan alle vier zijden van de dakruiter zijn galmgaten onder een hardstenen latei en met galmborden. De torenspits heeft aan vier zijden een klimmende lijst onder de geveltoppen en wordt afgesloten door een vierzijdig ingesnoerde spits met een smeedijzeren bekroning met granaatappel, vaste windrichtingspijl en weerhaan. De beide zijgevels zijn vijf raamtraveeën diep en geleed door eenmaal verjongende lisenen; elke travee heeft een gepaard stel rondboogvensters van verschillende grootte met gekleurd glas-in-lood. De gevels zijn verlevendigd door banden in rode strengpersbakstenen, langs onder- en bovendorpel van de vensters. In het midden van de zijgevels een topgevel die volgens hetzelfde principe is gedetailleerd als het hoofdportaal, met een driezijdige aankapping waarin een zij-ingang onder een rollaag en twee rondboogvensters. De aankapping is belegd met leien in Maasdekking. Aan de achterzijde van de kerk een ingang onder een getoogde streklaag naar het kerklokaal. Deze ingang is in de rechter zijgevel nog herkenbaar in het tussenlid. In het lokaal en de kerkeraadskamer zes gepaarde drieruits rondboogvensters tussen lisenen.

Het INTERIEUR van de kerk is structureel gaaf. De inpandige toren is maatgevend voor het tochtportaal bij de hoofdingang. Het torenlichaam is gesloten. Naar de kerkzaal zijn twee deuren. De kerkzaal heeft een beschoten plafond met ventilatieroosters. De kap heeft een springwerkconstructie en ijzeren trekstangen. Het eenvoudige bankenplan met theatersgewijze opstelling en twee gangpaden is oorspronkelijk. Tegenover de ingang is de podium-preekstoel, waarboven het orgel. De zij-ingangen geven via een halletje toegang tot het kerklokaal en de kerkeraadskamer. Het interieur bevat ondermeer de volgende waardevolle onderdelen: de oorspronkelijke banken met eenvoudig lineair diepreliëf op de bankwangen, de deuromlijstingen en de podiumpreekstoel. In de zijportalen hebben de plafonds de oorspronkelijke geschabloneerde beschildering. In de kerkeraadskamer de oorspronkelijke scharnierende paneelwand. Op de orgelgalerij staat een eenklaviersorgel van de firma Bakker & Timmenga uit Leeuwarden in een gesneden kas. Orgel en orgelkas zijn niet van waarde uit het oogpunt van monumentenzorg. Volgens een opschrift, aan de binnenzijde van de deur, is het geplaatst op 22 maart 1908, vermoedelijk in de oude kerk. De oorspronkelijke dispositie is uitgebreid.

Waardering

De Gereformeerde kerk, gebouwd in 1918 onder Eclectische architectuur, is van algemene cultuurhistorische waarde:

- als karakteristiek voorbeeld van de traditionele kerkbouw van de Gereformeerden,

- vanwege de hoge mate van architectonische gaafheid van het exterieur en van het interieur,

- vanwege de redelijke mate van esthetische kwaliteit van het ontwerp,

- vanwege het bijzondere materiaalgebruik en de ornamentiek, in het bijzonder van het interieur,

- vanwege de hoge mate van belang als beeldbepalend object buiten het dorp.

Gebouwomschrijving SKKN

Historisch overzicht

Raard of Rauwerd (West-Dongeradeel) ligt op de grens van West- en Oost-Dongeradeel. In het dorpswapen komt de kruisvaan voor, het symbool van de oude kerkpatroon, Johannes de Doper. het dorp ligt op een terp aan de weg van Holwerd naar Dokkum aan de Hooge- of Klaarkampsterbrug en nabij de Holwerder-vaart. De bevolking, voorzover Hervormd of Gereformeerd (synodaal), behoort tot de federatieve SOW-gemeente Foudgum/ Bornwird/ Raard. Deze gemeente beschikt over twee kerkgebouwen, de Hervormde Kerk te Foudgum en de Gereformeerde Kerk te Raard. De Hervormde Kerken te Raard en Bornwird zijn in het kader van de vorming van de SOW-gemeente afgestoten en in 1979 overgedragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Heden ten dage worden de diensten om beurten in Raard en in Foudgum gehouden. De eerste Gereformeerde Kerk te Raard werd in 1893 gebouwd, waarschijnlijk kort na de oprichting van de Gereformeerde gemeente ter plaatse. Deze kerk werd in 1918 vervangen door de tegenwoordige, waarschijnlijk op dezelfde lokatie buiten het dorp. Het betreft een recht gesloten zaalkerk met geveltoren, portaal en enige Berlagiaanse kenmerken (vlakke muurbehandeling, nadruk van de constructief belangrijke delen door middel van natuurstenen blokken, rondboogramen). De ruimtewerking is kenmerkend voor de kleinere Gereformeerde kerkgebouwen uit de periode. Tegen de oost- en zuidoostzijde van de kerk, die zich overigens in goede staat van onderhoud bevindt, zijn enkele bijgebouwen aangebouwd, onder meer gebruikt voor kinderopvang, vergaderingen en als opbergruimte. De Gereformeerde kerk van Raard (tot omstreeks 1913 Foudgum c.a.) heeft van 1897 tot 1998 een eigen predikant gehad. Sedert 1987 deelt men die met Hervormd Foudgum in de federatieve SOW-gemeente. Thans deelt de federatieve SOW-gemeente Foudgum/Bornwird/Raard met het naburige Hantum een (Gereformeerde) predikant (ds J.P. Boomsma).

Biotoop

De kerk staat op een wat merkwaardig locatie, omstreeks een kilometer buiten het dorp Raard aan de weg naar Bornwird, met alleen de voormalige pastorie aan de ene (zuid-) zijde en een landarbeidershuisje aan de andere (noord-) zijde naast zich. Misschien is deze locatie gekozen met het oog op het over een groot gebied verspreid wonen van de gemeenteleden, een compromis. Hoe dit ook zij, merkwaardig is het wel, de afgezonderde positie van de kerk.

Orgel

Het orgel (Rijksmonument) is in 1908 gebouwd door de firma Bakker & Timmenga (Leeuwarden) voor de voormalige gereformeerde kerk. In 1918 is het overgeplaatst naar het nieuwe kerkgebouw en op de balustrade boven de preekstoel geplaatst. De mixtuur (op een kantsleep) en de pneumatische Subbas 16' (waarvan de pijpen in open opstelling achter het orgel staan) zijn in 1950 jaren door D.A. Flentrop (Zaandam) toegevoegd. Ook werden toen de opsneden verlaagd. In 1982 restaureert Bakker & Timmenga het orgel, met handhaving van de ingrepen van Flentrop.

Dispositie

Manuaal: Prestant 8' - Bourdon 8' - Viola di Gamba 8' (C-H in Bourdon) - Octaaf 4' - Fluit 4' - Octaaf 2' - Mixtuur 1 1/3'4 sterk (1950).
Pedaal (aangehangen): Subbas 16' (pneumatisch).

Mechanische sleeplade. Manuaalomvang: C-f3. Pedaalomvang: C-g. Winddruk: 65 mm. WK.