Rietmolen, Pastoor C.M. van Everdingenstraat 34 - Caecilia

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Caecilia
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Gelderland
Gemeente:	Berkelland
Plaats:	Rietmolen
Adres:	Pastoor C.M. van Everdingenstraat 34
Postcode:	7165AK
Sonneveld-index:	12163
Jaar ingebruikname:	1933
Architect:	Hardeman, C.A.
Huidige bestemming:	buiten gebruik
Monument status:	Rijksmonument 515565

Geschiedenis

Zeer belangrijke interbellumkerk met koepel en toren.

De geschiedenis van het kerkdorp Rietmolen, gelegen tussen Neede en Haaksbergen, gaat terug tot in de achttiende eeuw. Toen zorgden de paters van de Franciscanen in het nabijgelegen Zwillbrock (Duitsland) voor de katholieken in het buitengebied tussen Eibergen, Neede en Haaksbergen. De missen werden in een schuur De Reetmölle gehouden. In de negentiende eeuw, na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie (1853), werd de statie omgevormd tot nieuwe parochie Rietmolen, genoemd naar de voormalige boerderij. Zij draagt, evenals de parochie in het naburige Neede, de naam H. Caecilia, patrones van de musici en de koorzangers. In 1836 verving een waterstaatskerk naar een ontwerp van architect Dibbets de voormalige schuurkerk. Begin twintigste eeuw was deze kerk wederom aan vervanging toe. In 1932-1933 verrees de huidige kerk, een hoogtepunt in het oeuvre van de architect Clemens Hardeman (1893-1961). Het is een centraalbouw met koepel in de vorm van een onregelmatige achthoek en een slanke, achthoekige toren naast de voorgevel. Bij de voltooiing werd de kerk verfraaid met tegeltableaus in het priesterkoor en glas-in-loodramen door de Amsterdamse firma Intercodam (zie uitleg symboliek hieronder). Ook het betegelde doopvont in de doopkapel komt van dezelfde firma. In 2009-2010 is de kerk gerestaureerd.

Voornemen tot sluiting uiterlijk 2026
2021 - Visiegroep Toekomst H. Caecilia Rietmolen en Stichting Keender voor katholiek en openbaar primair onderwijs praten verder over de mogelijkheden voor hergebruik van de H. Caeciliakerk naast basisschool St. Jozef. De gemeente Berkelland wacht af wat uit dat overleg komt.
2023 - Het bestuur van de HH Paulus Ludger Parochie in het Gelderse Groenlo heeft de rooms-katholieke H. Caeciliakerk te Rietmolen met de bijbehorende pastorie te koop gezet. Verkoop geschiedt bij inschrijving via KKG Adviseurs.
2023 - 8 januari laatste kerkdienst.

Monumentomschrijving Rijksdienst

De R.K. KERK 'H. CAECILIA' is van het type CENTRAALBOUW in combinatie met een AXIAAL georienteerde kerk met CAMPANILE. De lengterichting van de kerk is oost-west met het koor gericht op het westen.

De kerk is opgetrokken in bruingele baksteen in kruisverband met trasraam afgesloten door een strekse rollaag. De spitsboogvensters zijn gevuld met glas-in-loodramen. De bouwdelen van de kerk worden afgesloten door zadeldaken, schilddaken, een achtzijdig tentdak met lantaarn ter afsluiting van de centrale koepel en een vijfzijdig schilddak ter afsluiting van het koor. Alle daken zijn gedekt met leien in maasdekking met uitzondering van de rensleien dekking van het zadeldak boven het schip.

De VOORGEVEL van de kerk bestaat uit een narthex, met links de klokkentoren en rechts de doopkapel. Centraal in de narthex bevindt zich de entree bestaande uit een dubbele rechthoekige houten deur met spitsboogvormig boogveld gevuld met glas-in-loodramen omsloten door zeven bakstenen archivolten. In de geveltop van de tuitgevel bevinden zich drie gekoppelde spitsboogvensters met glas-in-loodramen. Bovenaan de topgevel bevindt zich een band van siermetselwerk en een bakstenen tuit met tweemaal een uitspringende bakgoot als schouderstukken. De narthex met zadeldak is als lager bouwdeel geplaatst tegen een hoger schip met identieke tuitgevel en achterliggend zadeldak. In de geveltop van deze tuitgevel bevindt zich in relief een bakstenen kruis.

Links van de narthex bevindt zich de klokkentoren bestaande uit vier geledingen, afgesloten door een achtzijdige spits met windvaan. De eerste geleding bestaat uit een vierzijdige bakstenen onderbouw. De entree aan de oostzijde bestaat uit een enkele rechthoekige houten deur met spitsboogvormig boogveld gevuld met glas-in-loodramen omsloten door twee archivolten afgesloten door een rollaag. In de linkerzijgevel bevindt zich een klein glas-in-lood spitsboogvenster. In de tweede geleding ontstaat door afschuining van de vierhoeken een achtzijdige toren. Op de overgang bevinden zich op de hoeken van de onderbouw kleine tweezijdige schilddakjes. De vier afgeschuinde blinde gevels worden afgewisseld door vier zijden met op drie niveau's een glas-in-lood spitsboogvenster. Op de scheiding van de tweede naar de derde geleding bevindt zich een uitspringende bakstenen sierband. Boven deze band bevindt zich in iedere zijde een spitsboogvormig galmgat met houten galmborden, afgesloten met rollaag. Eenzelfde verdikking vindt plaats op de scheiding van de derde naar de vierde geleding met blinde afgeschuinde hoeken afgewisseld door vier zijden met een smeedijzeren wijzerplaat waarop goudkleurige cijfers zijn aangebracht.
Rechts van de narthex bevindt zich de doopkapel bestaande uit één bouwlaag afgedekt door een samengesteld zadel- en driezijdig schilddak.
Het driebeukige schip met axiale plattegrond wordt doorbroken door een centrale achtzijdige koepel met een overspanning van negentien meter met rondom de biecht- en devotiekapellen. Onder het achtzijdig tentdak met lantaarn en achtzijdige spits bevinden zich aan weerskanten drie gevels. Tegen deze gevels bevinden zich de zijkapellen waarboven drie gekoppelde spitsboogvensters afgesloten door een band verticaal siermetselwerk. In iedere gevel van de middenkapel met aangekapt driezijdige schilddak bevindt zich een spitsboogvenster. Deze kapel wordt aan weerszijden geflankeerd door een kapel met L-vormige plattegrond afgesloten door een samengesteld dak bestaande uit een aangekapt schilddak met zadeldak. Aan de voorzijde sluit deze L aan op de toren en op de doopkapel. Aan de achterzijde wordt deze afgesloten door een samengesteld dak met bolpiron. In de gevel bevinden zich drie gekoppelde spitsboogvensters boven het trasraam. Op de nok van de drie kapellen bevindt zich een bolpiron. Aan de westzijde van de centrale koepel loopt het zadeldak door boven het schip met een vijfzijdige schilddak als afsluiting van het koor. In het zadeldak bevinden zich in iedere helling twee dakvensters met aangekapt schilddaken. De rensleiendekking op het zadeldak wijkt af van de overige maasdekking.

Aan de zuidzijde van het koor bevindt zich de SACRISTIE met rechthoekige plattegrond bestaande uit een bouwlaag afgesloten door een schilddak. De sacristie is verbonden met het koor door middel van een tussenlid met plat dak. Op het tussenlid bevindt zich een hoge vierkante bakstenen schoorsteenschacht. In de gevels van de sacristie bevinden zich spitsboogvensters met aan de westzijde een dakkapel met een vierruits stolpvenster en plat dak.

In het INTERIEUR bevinden zich veelvuldige glas-in-loodramen en tegelwerk, die bijdragen aan de symboliek van de kerk. In de vier grote ramen in het priesterkoor zijn uitgebeeld de H. Isidorus, de H. Jozef, de H. Maagd Maria en het Heilig Hart. Onder de ramen bevinden zich vijf tegeltableaus waarop de Geboorte van Jezus, 'Christus, den Kindervriend', 'Christus, den goeden Herder', 'Christus aan het kruis', en 'Christus, den insteller van het Allerheiligste Sacrament' worden uitgebeeld. De kleine ramen beelden de schepping, verlossing en de heiligmaking uit. In zes maal drie kleine ramen in de koepel worden de zes scheppingsdagen uitgebeeld waarbij God de Vader steeds wordt afgebeeld in het middenraam. De verlossing wordt verbeeld in het hoogaltaar. De heiligmaking door middel van weergave van de doop en de biecht in de glas-in-loodramen boven de doopkapel en biechtstoelen. In de ramen van de zijbeuken zijn de twaalf apostelen en vijf heiligen (H. Willibrordus, Bonifatius, Petrus Canisius, Franciscus Xaverius en pastoor van Ars) uitgebeeld. Tenslotte wordt de beschermheilige van de kerk en de parochie Sint Caecilia getoond op het gebrandschilded glas in het spitsboogvenster boven de grote toegangsdeur boven het portaal van de kerk.

Naast de bijzonder zeldzame tegeltableaus in het priesterkoor valt het doopvont op, waarvan de onderbouw bestaat uit gele, groene, blauwe en zwarte tegeltjes. Het inwendige van de kerk is uitgevoerd in rode baksteen met gele Utrechtse drielingen voor de gewelven. De centrale ruimte wordt overwelfd door een stervormig koepelgewelf waarvan de ribben rusten op consoles in siermetselwerk.

Waardering

R.K. KERK H. CAECILIA' met SACRISTIE gebouwd naar ontwerp van de architect C. HARDEMAN in 1931-32 met glas-in-loodramen en tegeltableau's van de firma INTERCODAM uit Amsterdam. De kerk is een combinatie van een axiaal schip onderbroken door centrale koepel.

Van architectuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een gaaf bewaard gebleven r.-k. kerk van de architect C. Hardeman in combinatie met rijke toepassing van glas-in-lood en tegelwerk door de firma Intercodam. Van architectonisch belang is de combinatie van axiaal- en centraalbouw met een zeer grote overspanning.
Van stedenbouwkundige waarde als onderdeel van een complex gelegen in de bebouwde kom van Rietmolen.
Van cultuurhistorische waarde als goed voorbeeld van r.-k. kerk waarbij met behulp van het architectonisch ontwerp in het interieur de ruimtewerking zodanig is dat de parochianen meer bij de liturgie betrokken konden worden. De symboliek van de glas-in-loodramen en de tegeltableaus dragen bij aan de uitbeelding van het katholicisme en zijn als zodanig van cultuurhistorische waarde.

Orgel

In 1941 heeft de firma Pels & Zn. een orgel voor de Sint Caeciliakerk in Rietmolen. Het leidingwerk van het vorige orgel, waarschijnlijk een instrument van Adema, is tijdens de bouw overgenomen. De console heeft twee handleidingen. Het leidingwerk voor de tweede handleiding was echter niet geïnstalleerd. Deze is begin jaren zeventig door Elbertyse Orgelbouw toegevoegd. Op de plaats van de beoogde Hobo 8' is een Terts geplaatst. In 2018 is het orgel door vrijwilligers uit de parochie gereviseerd. Het kerkgebouw zal uiterlijk 1 januari 2026 gesloten zijn vanwege de krimp van de parochie.

(bron:Orgeldatabase)

In de Media

Uit Reformatorisch Dagblad, 23 februari 2023

Rk-kerk Rietmolen te koop

Vanwege krimp van de parochie is in januari de laatste eucharistieviering gehouden in de rooms-katholieke Caeciliakerk in Rietmolen (gemeente Berkelland). Het parochiebestuur heeft de kerk met de bijbehorende pastorie te koop gezet.

De kerk, die genoemd is naar de patrones van musici en koorzangers, dateert uit 1932. De Caeciliakerk wordt beschouwd als een gebouw met een belangrijke architectuur- en cultuurhistorische waarde en als een gaaf voorbeeld van het werk van architect C. Hardeman. De kerk is gebouwd met een opvallend grote koepel en voorzien van een 45 meter hoge toren. Ze bezit een orgel van de firma Pels en Zoon.

Uit Tubantia, 16 juli 2020

Rumoer in Rietmolen: ‘Wie aan de kerk komt, komt aan het dorp

Nog steeds steekt de 45 meter hoge toren uit boven het dorp, maar hoe lang nog ? Vermoedelijk nog dit jaar gaat de kerk van Rietmolen op slot. Deze week werd ook nog eens de complete locatieraad op straat gezet. „Ze halen het hart uit ons dorp.” Vanaf de oevers van de Buurserbeek is het een en al vredigheid. De 67-jarige visser die hier onder een grote paraplu zijn stekkie heeft gevonden, ziet zijn geboortedorp van de beste kant. Aan de overkant van het kabbelende water, hoog boven de huizen, staat de toren van de kerk. „Vroeger hadden we hier twee straten, nu vier. Maar er is maar één ding waaraan de buitenwereld echt kan zien dat Rietmolen bestaat, en dat is de kerk.”

Het conflict dat er rond diezelfde kerk is ontstaan, raakt ook hem, al komt hij er nog maar zelden. „Ik ben er gedoopt en heb er communie gedaan. Het gebouw zit in mijn hart. Ik vind het ook mooi, vooral het metselwerk aan de binnenkant. De geestelijkheid heeft er alles aan gedaan om ons te verjagen, maar de kerk zelf moet blijven.”

Toren als een minaret

Rietmolen: katholieker kan een dorp bijna niet zijn. Vincent Lansink (62), oud-voorzitter van de dorpsraad, herinnert zich nog het eerste protestantse meisje in de klas. „Daar is de pastoor nog aan te pas gekomen. Je ziet het ook aan de grootte van de kerk. De toren ziet eruit als een minaret. Zo’n joekel in zo’n klein dorp: dat geeft aan hoe het geloof hier altijd heeft geleefd.”

Uitgerekend hier, in een gemeenschap waar iedereen elkaar kent, lopen de emoties rond diezelfde kerk hoog op. Uiterlijk 2026 maar vermoedelijk al per 1 januari wordt de uit 1932 daterende Ceciliakerk aan de eredienst onttrokken en houden de diensten op. En tot overmaat van ramp werd deze week ook eens de locatieraad (het plaatselijk bestuur) door pastoor Herman de Jong ontslagen naar aanleiding van een meningsverschil over de vermeende ontheiliging van de kerk van Lievelde, net als Rietmolen onderdeel van de veertien kerken tellende Paulusparochie in Groenlo.

Cynisme

„Het cynisme ten top”, zegt Lansink. „Nadat de mensen de kerk zijn uitgejaagd, zijn nu ook de bestuurders weg. Over een kwestie nota bene die hier helemaal niet speelt. Ze hebben zich solidair verklaard met hun collega’s in Lievelde: is dat een reden voor ontslag? Ik ken ze allemaal persoonlijk. Het zijn mensen die met hart en ziel staan voor hun kerk. Die ben je nu kwijt. Niemand in het dorp zal ook bereid zijn hun functie over te nemen. We hebben geen bestuurders meer, en amper nog mensen. Alleen de stenen zijn er nog. Als we niet oppassen, zijn wie die straks ook nog kwijt.”

(Volledig artikel)

Uit Achterhoeksnieuws.nl, d.d. 5 november 2018

NEEDE/REKKEN/RIETMOLEN - De Paulusparochie heeft haar beleid voor de komende jaren bepaald. Onderdeel van die plannen is het 'aan de eredienst onttrekken' van de kerken in Neede, Rekken en Rietmolen. Ook die in Lievelde wordt aan de eredienst onttrokken. Voorlopig blijven de kerken in Groenlo, Beltrum en Eibergen wel in gebruik voor de erediensten. Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw voltrekt zich in Nederland een proces van ontkerkelijking. Het kerkbezoek loopt sterk terug, het ledenbestand vergrijst, jongeren voelen zich niet meer betrokken en het aantal pastores en vrijwilligers neemt af. Daarnaast staan de financiën in de toekomst onder druk. Dit proces ontgaat ook de geloofsgemeenschapen van de Sint Paulus Parochie in Groenlo en omgeving niet. Op 31 oktober 2018 is het beleidsplan 'Op weg naar een nieuw pastoraal beleid 2018-2021' en het bestuurlijk beleidsplan 'Moed en vertrouwen 2018-2021' aan de locatieraden en de pastorale vrijwilligers van het Breed Pastoraal Overleg van de Parochie St. Paulus gepresenteerd. Bestuur en pastoresteam zullen in de komende tijd de plannen op iedere locatie toelichten en gelegenheid geven daarover vragen te stellen. De parochianen zijn middels een afkondiging in de vieringen in het afgelopen weekend en door middel van een flyer op de hoogte gebracht van de komende veranderingen. Ook is een extra editie van de digitale parochiële nieuwsbrief 'De Paulusbrief' uitgebracht.

Concentreren van het pastoraat

De krimp heeft gevolgen voor de wijze waarop het pastorale programma de komende jaren kan worden aangeboden. Het team van pastores heeft ook de zorg voor de negen locaties die vallen onder de St. Ludgerparochie (Lichtenvoorde en omstreken). Voor het kleine team van pastores is het niet meer mogelijk om in zestien geloofsgemeenschappen met het pastorale werk op dezelfde voet door te gaan. Concentratie van het pastorale werk is noodzakelijk. Naast pastorale samenwerking is het bestuur in gesprek met het parochiebestuur van de St. Ludgerparochie om te onderzoeken of een toekomstige fusie wenselijk is. Er is nu al een samenwerkingsovereenkomst. De H. Eucharistievieringen zullen vooralsnog in elk weekend plaatsvinden in de eucharistische centra van Groenlo en Lichtenvoorde. Fasegewijs worden de vieringen waarin een lid van het pastoraal team voorgaat op de andere locaties verminderd.

Kerken aan de eredienst onttrekken

Het beleidsplan van het parochiebestuur sluit aan bij dat van het pastorale team. Het afstoten van kerkgebouwen is helaas noodzakelijk. Officieel heet dat: het onttrekken van kerken aan de Goddelijke eredienst. Aan die eindfase gaat een zorgvuldig plan en proces vooraf. Het parochiebestuur zet een proces ingang om de locaties hier op voor te bereiden. Daarbij wordt ook gekeken wordt naar eventuele herbestemmingen. Dit proces dient uiterlijk 1 januari 2026 te zijn afgerond. Het is mogelijk dat een kerkgebouw eerder aan de eredienst onttrokken wordt als er een goede herbestemming gevonden is.

Vooralsnog behouden de kerken van Groenlo, Beltrum en Eibergen hun liturgische functies. Uiterlijk op 1 januari 2026, of zoveel eerder in goed overleg, wordt aan de Aartsbisschop van Utrecht verzocht de volgende kerken aan de Goddelijke eredienst te onttrekken: H. Caecilia in Neede; Christus Koning in Lievelde; H.H. Martelaren van Gorkum in Rekken en H. Caecilia in Rietmolen.

Het parochiebestuur is zich ervan bewust voor grote veranderingen te staan en dat een ingrijpende transitie zich aandient. Tegelijk dringt ze erop aan de huidige realiteit onder ogen te zien. Naast realiteitszin zijn nodig: vertrouwen in de toekomst, solidariteit tussen de lokale geloofsgemeenschappen en deelname van vrijwilligers.