Rijssen, Rozengaarde 51 - Dionysius

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Heilige Dionysius
Genootschap:	(RKK) Rooms-Katholieke Kerk in Nederland
Provincie:	Overijssel
Gemeente:	Rijssen-Holten
Plaats:	Rijssen
Adres:	Rozengaarde 51
Postcode:	7461DA
Jaar ingebruikname:	1927
Architect:	Joseph Cuypers (1861 - 1949) & Pierre Cuypers Jr (1891 - 1982) .
Huidige bestemming:	kerk
Sonneveld-index:	10557
Monument status:	Rijksmonument 508555
Bouwjaar:	1924-1927
Type:	Kerk
Functie:	Religieus

Geschiedenis

Belangrijke interbellumkerk met toren.

Sinds de Reformatie is de bevolking van het stadje Rijssen overwegend protestants. Het kleine aantal overgebleven katholieken maakte gebruik van schuurkerkjes. In de 18e en begin 19e eeuw was katholiek Rijssen een zogenaamde statie. Na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 werd de H. Dionysiusparochie opnieuw opgericht. Inmiddels beschikten de katholieken over een kerkje uit 1820 dat later werd vergroot. Omstreeks 1920 ontstaan plannen het kerkje te vervangen, omdat dit bouwvallig was geworden. De huidige kerk kwam in 1924-'25 tot stand naar een ontwerp van Joseph Cuypers (1861 - 1949) en Pierre Cuypers Jr (1891 - 1982) . (resp. de zoon en de kleinzoon van de beroemde architect Pierre Cuypers). Op 7 mei 1925 werd de kerk geconsacreerd. De kerk is een belangrijk werk uit het oeuvre van Joseph Cuypers (1861 - 1949) & Pierre Cuypers Jr (1891 - 1982) uit de jaren 1920. Het interieur is nog vrijwel helemaal gaaf. De ramen in het schip (atelier Frans Nicolas & Zn. te Roermond, ca. 1890-1900) komen uit de vorige kerk. De overige beglazing dateert uit de bouwtijd van de huidige kerk en werd ontworpen door Joep Nicolas (zie onder).

2019 - Tijdens een feestelijke viering op 1e Pinksterdag is de H. Dyonisiuskerk weer in gebruik genomen. Een kleine brand op Goede Vrijdag had veel roetschade in de kerk tot gevolg. Door veel parochianen is hard gewerkt aan de schoonmaak en op een groot scherm werden beelden van de schoonmaak vertoond tijdens de feestelijke viering waaruit bleek hoeveel werk er verzet was! (Bron:Contactbrief)

In diverse opzichten lijkt deze prachtige kerk en vooral de toren op de St. Remigiuskerk in Schimmert, ao, 1926, van dezelfde architecten.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Het interieur van de KERK heeft de ruimtewerking van een centraalbouw, ondanks de plattegrondvorm van een Latijns kruis. De combinatie van Latijns kruis en centraalbouw heeft Joseph overgenomen van zijn vader Pierre Cuypers (1827 - 1921) . Het hanteren van dit thema moet gezien worden in het licht van de ontevredenheid over het niveau van de kerkenbouw in de jaren 1920 en de sterke stijlinvloed van de Gotiek. Dat gekozen werd voor een centraliserende plattegrond heeft te maken met de liturgische vernieuwingsbeweging. Om kerkgangers actief deel te laten nemen aan de mis was een overzichtelijker ruimtetype nodig. Bovendien werd, zij het in een heroriëntatie op de romaanse bouwkunst, gekozen voor een eigentijdse architectuur- en ornamentstijl.

Omschrijving kerk

Driebeukige kerk met schoudertransept uitgevoerd in bruine machinale baksteen. Schip bekroond met zadeldak, transept met schilddak. Campanile-achtige toren aan westzijde op rechthoekige plattegrond, bekroond met zadeldak waarop over de volle breedte overhoeks een spits geplaatst is. Rond de galmgaten zijn lisenen en rondbogen uitgemetseld. Ook de topgevels en daklijsten van de toren zijn uitgemetseld in decoratief metselverband. Boven de galmgaten bevinden zich aan vier zijden wijzerplaten. Aan de westzijde van de toren is een beeld van kerkvader Dionysius geplaatst. De absis van het koor is 3/8ste gesloten. Alle daken zijn gedekt met leien in maasdekking. De risalerende toegangspartij onder paraboolboog is afgedekt met een zadeldak, de muurdammen aan weerszijden zwenken uit. Boven de entree een vijflicht venster.

Het interieur van de KERK heeft de ruimtewerking van een centraalbouw, ondanks de plattegrondvorm van een latijns kruis. De combinatie van latijns kruis en centraalbouw heeft Joseph overgenomen van zijn vaderPierre Cuypers (1827 - 1921). Het hanteren van dit thema moet gezien worden in het licht van de ontevredenheid over het niveau van de kerkenbouw in de jaren '20 en de sterke stijlinvloed van de Gotiek. Dat gekozen werd voor een centraliserende plattegrond heeft te maken met de liturgische vernieuwingsbeweging. Om kerkgangers actief deel te laten nemen aan de mis was een overzichtelijker ruimtetype nodig. Bovendien werd, zij het in een heroriëntatie op de romaanse bouwkunst, gekozen voor een eigentijdse architectuur- en ornamentstijl.

Voorts samengestelde vensterpartijen van dooreen gevlochten spitsbogen. Het interieur van de kerk laat een centraliserende plattegrond zien. De plattegrond is feitelijk een grieks kruis waarvan de westelijke arm verdubbeld is tot een vierkant, gelijk aan de viering. Het centraalbouw effect wordt versterkt door de klimmende gewelven in koor en transept. Het betreft gemetselde kruisgewelven waarvan graten en aanzetten geaccentueerd zijn door decoratief metselwerk. De gewelven worden gescheiden door diafragmabogen. Het houtwerk (balkonbalustrade, banken, deuren, biechtstoel, preekstoel enz.) is in ambachtelijke Amsterdamse Schoolstijl uitgevoerd. Onder de toren bevindt zich de neo-gotische doopvont. Pneumatisch orgel met twee manualen en pedaal (Rijksmonument), gebouwd door de firma B. Pels & Zoon (Alkmaar) in 1929, in 2010 gerestaureerd door de firma Pels & Van Leeuwen ('s-Hertogenbosch).

De statiegangen zijn in, deels verguld, mozaïek uitgevoerd.

De glazen van de gesloopte waterstaatskerk bevinden zich in de huidige kerk in de vensters van het schip. De andere glazen uit de 1920-er jaren zijn van Joep Nicolas, lid van de vermaarde glazenierfamilie. De inventaris van de kerk is nagenoeg compleet. Ook het decoratieprogramma is nog gaaf.

Waardering

Rooms Katholieke kerk van cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedebouwkundig belang:

vanwege de exemplarische kwaliteit van de kerk, zowel voor het oeuvre van de architect, als voor de omwenteling in de Katholieke liturgie in de 1920-er jaren.
door het ontwerp met detaillering in Amsterdamse Schoolstijl, dat in typologie een overgangsvorm tussen centraalbouw en latijns kruis is.
door de ensemblewaarde van de kerk als markeringspunt voor Rijssen en door de functioneel ruimtelijke samenhang met de pastorie.
de gaafheid.

Pastorie

Rijksmonument 508556

De PASTORIE is opgetrokken vanuit een rechthoekige plattegrond over twee bouwlagen, bekroond met een schilddak met schoorstenen op nokeinden. Tussen kerk en pastorie een ingestoken verbindingsgedeelte onder afgeknot mansardedak. Daken met leien in maasdekking. Terugliggende entree met stoep van drie treden onder segmentboog. Erker in voorgevel (W) onder afgeknot schilddak. Op het plat van dit dak bevindt zich de kleinere erker van de verdieping. Siermetselwerk onder op klossen rustende gootlijst. In alle dakschilden een dakkapel met plat dak. Glas-in-lood vier- en zesruits bovenramen in alle kozijnen. De pastorie staat op een plint dat de rooilijn markeert. Hoewel aanzienlijk soberder is de pastorie in dezelfde stijl uitgevoerd als de kerk en verkeert het gebouw in vergelijkbare toestand. In het interieur zijn met name opvallend de tegellambrizeringen en het ambachtelijke timmerwerk.