Sexbierum, Tsjerkepaed 1 - Sixtuskerk
Uit Reliwiki
| Algemene gegevens | |
|---|---|
| Naam kerk: | Sixtuskerk |
| Genootschap: | PKN Protestantse gemeente Sexbierum - Pietersbierum |
| Provincie: | Friesland |
| Gemeente: | Waadhoeke |
| Plaats: | Sexbierum |
| Adres: | Tsjerkepaed 1 |
| Postcode: | 8855HM |
| Jaar ingebruikname: | 13e eeuw |
| Sonneveld-index: | 09537 |
| Huidige bestemming: | kerk |
| Monument status: | Rijksmonument 8654 |
Geschiedenis
Historische kerk met toren.
De kerk heeft in 2016/2017 een grondige restauratie ondergaan. De opknapbeurt kostte rond de 800.000 euro. Er zijn onder andere een hagioscoop en een sacramentsnis ontdekt. Deze zijn blijvend zichtbaar gemaakt.
Monumentomschrijving Rijksdienst
Herv. kerk op verhoogd kerkhof. Diepe eenschepige kerk blijkens smalle, deels door kralen omlijste vensters uit de 13de eeuw stammend. De eveneens 13de eeuwse toren is in 1904 met hardrode steen ommanteld. In de kerk zwierige preekstoel met trap, achterschot en klankbord, benevens bijpassend doophek in 1768/9 met doopboog en doopbekkenhouder, en vier gezangborden, alles gesneden door J.G. Hempel uit Sneek. Omgaande lambrizering met sobere banken en twee overhuifde herenbanken. Westelijke wand met gesneden pilasters en lijst waarboven Orgelkas in 1767 gemaakt door A.A. Hinsz. In 1924 plaatste Bakker & Timmenga in de oude kas een nieuw instrument met twee manualen en vrij Pedaal en een eenvoudige balustrade. Wetsbord. In de voorkerk wijzerplaat 1693 en een aantal zerken waaronder vier 16de eeuwse. Klokkenstoel met klok van G. van Wou en J. Schonenborch, 1513, diam. 153 cm.
Orgels
Hoofdorgel
Tussen 1765 en 1767 bouwde Hinsz een nieuw orgel in de kerk van Sexbierum. Het orgel had een Hoofdwerk en een Rugwerk, en het pedaal was aangehangen aan het Hoofdwerk. De orgelkassen zijn gemaakt door Tjebbe van Fliet, en het snijwerk is van de hand van Johann Georg Hempel. Op 3 mei 1767 werd het orgel feestelijk in gebruik genomen. De gebroeders Van Dam repareerden het instrument in 1836, waarbij ze het in een evenredig zwevende temperatuur stemden. In 1859 werd het opnieuw gerepareerd door de firma Van Dam & Zn. Zij vervingen de Sexquialter door een Viool de Gambe 8' en de Spitsfluit 4' door een Roerfluit 4'. In 1865 leverden deze een Klarinet 8' in plaats van de Dulciaan. Het orgel bleef verder ongewijzigd tot 1924. In dat jaar bouwde Bakker & Timmenga een nieuw orgel in de oude kas, met behoud van één register uit het oude orgel: de Spitsfluit 2'. Het nieuwe orgel had een mechanische tractuur, maar een pneumatische registertractuur. Om dat de Hinsz-kas niet zo diep was, bouwde men deze fors uit aan de achterkant. Hierdoor kwam de kas voorbij de scheidingswand in de kerk, die de voorkerk scheidt van de eigenlijke kerkruimte. Het Zwelwerk en het Pedaal kwamen geheel in de voorkerk te staan. Het nadeel hiervan is dat de voorkerk niet verwarmd wordt, en de kerkruimte wel. Ook kwam deze plaatsing de klankuitstraling niet ten goede. Het orgel heeft nooit echt goed gefunctioneerd. In 1949 werkte de firma Pannekoek & Van der Meulen aan het orgel. Zij verlaagden de winddruk. Verder werd de Gemshoorn 4' van het Hoofdwerk opgeschoven naar een Quint. In 1983 werd besloten een grote restauratie uit te voeren. Adviseur Jan Jongepier stelde voor het Hinsz-orgel te reconstrueren. Er bleken nog verschillende onderdelen te bestaan: de windlade van het Rugwerk, de orgelbank en bijna driekwart van het pijpwerk. In orgels in Boornbergum, Sebaldeburen en Waaxens was veel pijpwerk te vinden. Ondanks toezeggingen van de kerkvoogden van deze kerken, en medewerking van Monumentenzorg, kwam het project niet van de grond. In 1995 werd het kerkinterieur behandeld tegen de bonte knaagkever, en dit betekende de genadeklap voor het orgel, dat hierna praktisch onbespeelbaar was geworden. Nieuwe plannen voor reconstructie in 1999 leidden zelfs al tot een opdracht, maar inmiddels was er geen medewerking meer bij de andere kerken, en ook had het binnenwerk uit 1924 een monumentale status gekregen, zodat Monumentenzorg geen subsidie voor een reconstructie gaf. Het gevolg is dat het orgel niet is opgeknapt, en dat er in 2000 een electronisch Allen-orgel in gebruik is genomen. Na de vorming van de PKN is het kerkgebouw weer onder de oude naam Sixtuskerk in gebruik. In oktober 2009 werd bekend gemaakt dat er een restauratie zou worden uitgevoerd van het instrument van Bakker & Timmenga. Daarmee is de reconstructie van het Hinsz-orgel definitief van de baan. Adviseur bij de restauratie was Hans Fidom. De werkzaamheden zijn uitgevoerd door de firma Mense Ruiter in samenwerking met Harm Kirschner. Bij de restauratie is de dispositie van het pedaal uitgebreid met drie stemmen, vervaardigd door de firma Mecklenburger Orgelbau. Er zijn tevens vijf vaste combinaties aangelegd. Tenslotte is de Quint van het Hoofdwerk weer teruggeschoven naar de Gemshoorn, maar nu op achtvoets basis. Op 7 november 2010 kon het orgel weer kerkelijk in gebruik worden de genomen. De officiële heringebruikneming vond plaats op 19 maart 2011. In 2018 is een Trompet 8' geplaatst op het pedaal op een aparte lade.
- (Bron:Orgeldatabase)
Koororgel:
In 1966 nam men in Harlingen de Ichthuskerk in gebruik, een nieuw gebouw voor de Christelijke Gereformeerde kerk. Het verving de oude kerk aan de Zuiderhaven. De firma Pels leverde een nieuw orgel. Na een laatste kerkdienst op 23 november 2008 is het kerkgebouw buiten gebruik gesteld. De gemeente ging vanaf deze datum gezamenlijk kerken met de Gereformeerde Kerk (Vrijgemaakt) in het kerkgebouw 'De Haven'. Het Pels-orgel van de Ichthuskerk is verkocht aan de Protestantse Gemeente te Sexbierum, die het in 2010 als koororgel in de Sixtuskerk heeft geplaatst. Het oude koororgel van deze kerk, een Verschueren-positief uit 1966, is overgeplaatst naar de parochiekerk van Sint Annaparochie.
- (Bron:Orgeldatabase)
Externe link
In de media
- Uit Reformatorisch Dagblad, 24 oktober 2006.
De Sixtuskerk in Sexbierum, de voormalige hervormde kerk, houdt zaterdagmiddag open huis. Dat meldt het Friesch Dagblad. Het grootste gedeelte van de tufstenen kerk stamt uit de tweede helft van de twaalfde eeuw; begin dertiende eeuw werd zij voltooid. De kerk is gewijd aan de heilige Sixtus, een martelaar die op 6 augustus 258 in Rome de dood vond. Het kerkgebouw heeft onder andere een fraaie preekstoel uit 1768 en een bijzonder doophek.
Afbeeldingen
Exterieur
ansichtkaart 1936 - WG
ansichtkaart
ansichtkaart 1966 - WG
Interieur
ansichtkaart 1946 - WG
kansel
Orgelkas van A.A. Hinsz (1767)
