Sint Laurens, Van Cittersstraat 69 - Dorpskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Dorpskerk
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Sint Laurens
Provincie:	Zeeland
Gemeente:	Middelburg
Plaats:	Sint Laurens
Adres:	Van Cittersstraat 69
Postcode:	4333KV
Inventarisatienummer:	06748
Jaar ingebruikname:	1644
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 29734

Geschiedenis

Zaalkerk met dakruiter. Oorspronkelijk kerkten de inwoners van Sint Laurens in Brigdamme, waar zich een kapel bevond, die in 1562 is afgebrand. De eerst bekende vermelding van een kerk in het dorp dateert van 1323. Deze is in 1566, na de Beeldenstorm, gesloopt. De huidige Hervormde (PKN) kerk (Van Cittersstraat 69) is gebouwd in 1644. Het is een bakstenen hervormd zaalkerkje op een rechthoekige plattegrond. Het portaal is voorzien van een korfboog. Vermoedelijk in de 18e eeuw is de dakruiter toegevoegd en ook de zandstenen miniatuurburchten op de hekposten zijn van die tijd. De huidige consistorie dateert uit 1928. In 1952 is de kerk gerestaureerd. In de kerk bevindt zich een grafsteen uit 1753 van Jacob Verheye van Citters, heer van Popkensburg. Verder zijn er drie 17e-eeuwse rouwborden, een preekstoel met 17e-eeuwse onderdelen, een 18e-eeuws gezangenbord en een koperen doopbekken uit 1842. Ook hangt er een schilderij van Popkensburg uit 1702. Het orgel dateert uit 1906 en is vervaardigd door A.S.J. Dekker.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Vrij, op een straathoek gelegen bakstenen kerkje, in hoofdvorm daterend uit 1644, met toegangspoortje onder schilddak en op de hekposten zandstenen miniatuur-burchten, een ingangsportaal en een vierkant klokkentorentje op de nok van de kerk. De consistorie tegen de oostgevel dateert volgens het jaartal in de eerst gelegde steen uit 1928. Ten zuidoosten van de kerk ligt een klein kerkhofje.

Omschrijving

De kerk bezit een rechthoekige plattegrond ter lengte van vijf traveeën die afwisselend met een spitsboogvenster of blind zijn uitgevoerd en geleed met versneden steunberen. De kerk heeft een schilddak gedekt met leien. In de westgevel, rechts van de ingang is een hardstenen grafsteen ingemetseld van Jacob Verheye van Citters, overleden in 1753. Inwendig bezit de kerk eenvoudig eiken meubilair, een orgel uit het begin van de 19de eeuw (tegen de westmuur, op een balkon), zowel tegen de zuid- als de noordmuur drie rouwborden uit de 17de eeuw, een eiken kansel met trapje, boogpanelen, klankbord en rugstuk uit de 17de eeuw (opgesteld tegen de oostmuur), een gezangenbord (vermoedelijk 18de-eeuws), een koperen doopbekken uit 1842 bevestigd aan de kansel alsmede een zeldzaam topografisch schilderij tegen de zuidwestmuur " 't Ridderlijk Huijs Popkens Burgh Met Synne Leen en alodiale Landen Ao 1702 uyt den velde gemeten", rechtsonder staat "opgetekend door Joannis de Neeff geadmitteerd landmeter". Mechanisch torenuurwerk, Gebr. van Bergen, 1931.

Waardering

Op basis van een datering in 1644 beschikt de kerk over oudheidkundige waarde en liggen architectuurhistorische waarden besloten in het type gebouw - een eenvoudige dorpskerk -, in de behouden gebleven hoofdvorm, structuur en bouwmassa terwijl het kerkje door zijn vrije ligging aan het begin van de straat in stedenbouwkundig opzicht een historische markeringsfunctie vervult. De grotendeels uit de bouwtijd daterende inventaris vervolmaakt de documentaire waarde van het kerkgebouw als karakteristiek monument uit de 17de eeuw waarin accenten uit latere perioden de ontwikkelingsgeschiedenis vertegenwoordigen en weerspiegelen.

De uit 1644 daterende Protestantse (voormalige Ned. Hervormde) kerk is in 1952, kort na de Tweede Wereldoorlog, gerestaureerd. Er was nog weinig materiaal, zeker weinig eikenhout. Daarom zijn er grenen banken geplaatst met rode kussens. Dat geheel is nu wel versleten. Er zijn plannen de kerk geheel te gaan restaureren. Dan zullen stoelen worden geplaatst waardoor het gebouw flexibeler gebruikt kan worden. Een groot probleem vormen de oude hand-gevormde plavuizen. Er zijn er te kort. Maar waar vind je aanvullende plavuizen van hetzelfde soort?

Orgel

Op 23 december 1906 werd in de Hervormde Kerk te Sint Laurens een nieuw orgel in gebruik genomen, het eerste orgel van de gemeente. Het is gebouwd door de firma Dekker uit Goes. Bij de ingebruikname werd het bespeeld door dhr. Van Os, organist te Middelburg. Het orgel kreeg bij een revisie in 1936 een elektrische windmotor. In 1952 was de toestand van het instrument erg slecht, zodat geadviseerd werd het af te breken en uit te kijken naar een ander orgel. Jan Giesen uit Goes demonteerde het orgel en restaureerde het geheel. Na deze grondige restauratie is het weer opgebouwd in de kerk en bleek het weer prima te functioneren.

Historische gegevens

De bouwer van orgelkas en binnenwerk is A.S.J. Dekker in 1906. Het orgel heeft vroeger op de hogere galerij boven de ingang gestaan.

Daarna :

1910: Kleine wijziging aan het instrument door een onbekend persoon
1936: Reparatie en installatie van een elektrische windvoorziening door onbekend persoon
1952: J.H. Giessen: Restauratie. Waarschijnlijk hierbij galerij vernieuwd