Teteringen, Hoolstraat 13 - Willibrordus

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Willibrordus
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Noord-Brabant
Gemeente:	Breda
Plaats:	Teteringen
Adres:	Hoolstraat 13
Postcode:	4847AA
Inventarisatienummer:	08293
Jaar ingebruikname:	1927
Architect:	Groenendael, N.J.H. van
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 519047

Geschiedenis

De kerk in Teteringen is een typische kerk uit het Interbellum. Hij is gebouwd in 1926-1927 naar een ontwerp van N.J.H. van Groenendael. Deze heeft in en om Breda heel wat kerken, kloosters en scholen gebouwd. De kerk is gebouwd in een mengvorm van neoromaanse en expressionistische elementen. Vóór de kerk staat een Heilig Hartbeeld. De oude pastorie (Hoeveneind 3) heeft nog lang gefunctioneerd als gemeentehuis voor de gemeente Teteringen. Tegenover de kerk ligt het oude, ommuurde kerkhof. Hier stond vóór 1927 de kerk. Oorspronkelijk dateerde deze uit de middeleeuwen. Op het kerkhof staat de opvallende graftombe van de Teteringse burgemeester Verdaasdonk.

Plattegrond. Bron: Kerken in het Bisdom Breda, Auteur: Ton van Nijnatten. Uitgeverij: Buijten en Schipperheijn B.V. juni 2004.

Verving oude kerk aan de overzijde.

Monumentomschrijving Rijksdienst

De R.K. WILLIBRORDUSKERK werd gebouwd in 1926-1927 naar ontwerp van architect Jacques van Groenendael. De stijl is een mengeling van Neo-Romaanse elementen en Byzantijnse invloeden en elementen van de Amsterdamse School.

Omschrijving

De westgevel van de centraliserende kruiskerk met achtzijdig gesloten absis wordt aan beide zijden geflankeerd door een toren.

Rechts is dat een kleine achthoekige traptoren met spits, links een hoge toren met vierkante plattegrond met voorgebouwde lage achthoekige toren. De drie torens en de dakruiter hebben een achtzijdige spits met koperen bekleding en Art Decokruis. Het schilddak en de zadeldaken zijn voorzien van leien in Maasdekking. De gevels van de kerk zijn opgetrokken uit machinale baksteen met vlechtingen in reliëf en lisenen bij de grote toren.

De toren heeft aan alle zijden een blauw betegeld uurwerk met goudkleurige cijfers en Art Deco betonnen spuwers op de hoeken. De westgevel bezit drie zware deuren met sierbeslag, waarvan de middelste, vleugeldeuren, het hoogste en breedste zijn. Het rondboogvormige glas-in-lood bovenlicht toont een vlucht eenden in rivieromgeving, de zon tegemoet. Hierboven zijn twee tegeltableaus aangebracht met in Gotische schrift de tekst: "Tibi sacrificabo" en "Hostiam laudis". Boven alle deuren, in de roosvensters en de torenramen is glas-in-lood toegepast. Rechts van de kerk is een Mariakapel, links op de hoek een kapel die nu dienst doet als verwarmingsruimte.

De west-, zuid- en noordtopgevel worden verlicht door grote roosvensters met figuratief glas-in-lood, voorstellende Christus en de apostelen. De kerk wordt verder verlicht door kleine tripletramen op de begane grond en kleine ronde vensters daar boven. In de absis bevinden zich negen rondboogramen waarin de martelwerktuigen van Christus zijn afgebeeld.

Het interieur wordt gedomineerd door de bakstenen koepel op zware bakstenen pijlers. De bandribben bij de koepel en de ronde scheibogen bestaan afwisselend uit baksteen en zandsteenblokken. De muren zijn opgetrokken uit schoon metselwerk met groen geglazuurde sierbanden. De bevloering bestaat uit donkerrode tegels met enkele zwarte sierbanden. De kerkbanken dateren uit de bouwtijd. De deuren die het portaal aan de binnenzijde afsluiten, hebben een glas-in-lood voorstelling van de voorganger van de kerk.

Het muurwerk bevat ingemetselde biechthokjes met rondboogvormige ingangen. De halfronde absis bevat het reeds van Rijkswege beschermde orgel, dat het zicht op de schilderingen in de rondboognissen goeddeels ontneemt. In de hoek bevindt zich de eerste steen uit 14 oktober 1926, voorzien van Gotisch schrift in goud. De kerk bevat kruiswegstaties van G. van Geffen uit 1929-43, glas-in-loodramen van Joep Nicolas en Jan Willemen, een beeld van Ambrosius en enige onderdelen uit de voorganger zoals de hardstenen doopvont uit 1787 en twee schilderijen: een verrijzenis van Christus van W. Schaeken uit 1823 en een H. Familie uit de tweede helft van de 17e eeuw.

Waardering

De kerk is van algemeen belang als voorbeeld van de ontwikkeling van het katholicisme, in het bijzonder het streven naar het betrekken van de gelovigen bij de liturgie en geldt tevens als goed voorbeeld van een centraliserende 'volkskerk'. Het gebouw is van architectuurhistorische waarde vanwege de plaats in het late oeuvre van de architect. Het gebouw is van bijzonder belang voor het silhouet en aanzien van het dorp en vanwege de gaafheid van exterieur en interieur.

Orgel met 1 manuaal en aangehangen pedaal, in 1822 vervaardigd door J.J. Delahaye. In 1944 zwaar beschadigd en in 1952 hersteld. In 1991 door Gebr. Vermeulen gerestaureerd en gereconstrueerd.

Gebouwomschrijving SKKN

De kerk is gebouwd in een Latijns-Byzantijnse stijl. Deze Byzantijnse stijl vindt men hier en daar ook terug in de versieringen: de oude ramen, mozaïekversieringen in de muren, de wijwaterbak en de geblokte bogen. De koepel wordt gedragen door 4 zware pijlers met de namen van de vier profeten: ISAIAS, JEREMIAS, EZECHIEL, DANIEL en de vier evangelisten: MATTHEUS, JOANNES, MARCUS, LUCAS.

Geïnspireerd op de kerk van Wageningen. Zie voor verdere informatie: 'Hart van Teteringen, Geschiedenis van kerk en parochie. Teteringen 2007.

MIP omschrijving (MIP nummer: ZB108-004830)

Bouwperiode: 1927 tot: 1927
Omschrijving: Kruiskerk met vieringtorentje onder koepeldakje. Naast het schip een bakstenen toren onder koepeldak. De detaillering van toren en gevel is in deels neoromaanse stijl, deels in Amsterdamse schooltrant. Het front van de kerk, met grote roosvensters, dwarsschip en koor, wordt geflankeerd door een tweetal traptorens onder koepeldakjes. De gevels van het dwarsschip hebben een vergelijkbare detaillering.

In de media

Uit Stadsblad Breda, 24 september 2017

De Willibrorduskerk in Teteringen viert zondagochtend 24 september van tien tot één uur het 90-jarig bestaan. In juli 1926 is begonnen met de bouw en in september 1927 was de kerk voltooid. In 15 maanden gebouwd, een onvoorstelbare prestatie met de techniek van die tijd.

De bisschop had als bouwpastoor J van den Muijsenberg aangesteld. De architect was Jacques van Groenendaal. Hij werd beschuldigd van plagiaat. De Willibrorduskerk kwam veel overeen met de kerk in Wageningen. De aannemer was Marinus Damen uit Terheijden. Zijn inschrijving was het laagst: 158.770 gulden! Toen de kerk af was, bleek Damen ook failliet te zijn. Op de plaats waar nu het kerkhof is, stond de 'oude' kerk. Al in 1510 werd daar de eerste kapel gebouwd. Die kapel is afgebrand. In 1590, toen Breda door de list met het turfschip heroverd werd, verlieten de soldaten Breda en trokken ze al plunderend en brandstichtend naar onder meer Teteringen en brandden ze daarbij de kapel af. In 1636 werd er weer een kapel gebouwd en werd Teteringen 'n zelfstandige parochie. Toen, begin 1800, de kerk in zo'n vervallen staat was geraakt, is ze uiteindelijk helemaal afgebroken en werd er op dat terrein (waar nu dus het kerkhof is) een geheel nieuwe kerk gebouwd, die in 1820 klaar was. Om er voor te zorgen dat over 10 jaar het eeuwfeest gevierd kan worden, is er een comité gevormd. Dit comité is belast met een onderzoek naar verbreding van de bestemming van de kerk, en het stimuleren van het gebruik van de kerk voor meerdere activiteiten. Tijdens de viering van het jubileum staat er ook 'n ideeënbus in de kerk, waarin de bezoekers ideeën kunnen deponeren om het gebouw in de toekomst een bredere bestemming te geven.

(Auteur:Rachel van Westen)