Handelingen

Tzum, Franekerweg 47 - Johanneskerk

Uit Reliwiki


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam kerk: Johanneskerk
Genootschap: PKN Protestantse gemeente Tzum
Provincie: Friesland
Gemeente: Waadhoeke
Plaats: Tzum
Adres: Franekerweg 47
Postcode: 8804NA
Sonneveld-index: 09666
Jaar ingebruikname: 12e
Architect:
Huidige bestemming: kerk
Monument status: Rijksmonument 15869

Geschiedenis

Historische kerk met hoge toren (70 m), de hoogste dorpskerktoren in Friesland (daar heeft alleen de St. Bonifatiuskerk in Leeuwarden een hogere kerktoren). De in 1996 gevormde Samen op Weg-gemeente gaat de historische Ned. Hervormde Kerk, die de oude naam Johanneskerk terugkrijgt, als enig kerkgebouw gebruiken. Na een restauratie van twee jaar is op 25 oktober 2002 de kerk weer in gebruik genomen. (48-02/49-03/55-06)

Orgel

In 1760 en 1761 werkte Gerhard Steevens uit Den Haag aan een nieuw orgel in Tzum. Na onenigheid met de kerkvoogdij werd besloten hem de opdracht af te nemen. Hinsz maakte het instrument af en breidde het uit met een rugpositief. De kas is duidelijk een ontwerp van Hinsz, zodat het maar de vraag is of er veel van het werk van Steevens is terug te vinden. Het instrument werd in 1764 opgeleverd. Het oude orgel uit de kerk werd pas in 1777 verkocht aan de Hervormde gemeente te Oosthem. Het onderhoud van het instrument werd uitgevoerd door Frans Caspar Schnitger jr., vanaf 1782 door G. Heineman en daarna door de firma Van Dam (vanaf 1794). Rudolph Knol verrichtte in 1791 enkele reparaties, waarbij hij enkele van de grootste pijpen vernieuwde. Zowel in 1817 en 1845 als in 1882 werkte Van Dam aan het orgel. Het kreeg een nieuwe klaviatuur, een nieuwe magazijnbalg en enkele registers werden vervangen door romantische stemmen. In het begin van de twintigste eeuw werden beide prestanten vervangen door nieuwe exemplaren van zink. In 1981 kopieerde de firma Gebroeders Reil te Heerde het orgel voor een nieuw instrument in de Immanuelkerk te Ermelo, maar dan uitgebreid met een vrij pedaal. Het orgel in Tzum is onder advies van Klaas Bolt in de jaren 1984/1985 gerestaureerd door de firma Reil. De situatie van 1764 is hierbij gereconstrueerd. Op 20 december 1985 nam men het orgel weer in gebruik met een bespeling door Klaas Bolt.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Herv. Kerk met toren op verhoogd kerkhof. Langgerekt kerkgebouw in verschillende perioden ontstaan uit een romaans tufstenen schip; koor gotisch, evenals de forse toren met zeer hoge spits uit 1548/'49, blijkens stichtingssteen. In de kerk preekstoel uit 1699 met achterschot en klankbord; drie koperen kronen, houten wijzerbord uit 1722 tegen de torenmuur op de kerkzolder. Orgel met Hoofdwerk en Rugwerk in kas van G. Stevens uit 1760. Orgel werd in 1764 door A.A. Hinsz gebouwd met gebruikmaking van enig pijpwerk van Stevens. Klokkenstoel met gelui van drie klokken, waarvan één van G. van Wou, en J. Schonenborch, 1525, diam. 141 cm., en twee moderne klokken. Mechanisch torenuurwerk G. de Looze, Leeuwarden, 1906, later voorzien van elektrische opwinding. In de muur van een zijbeuk van de kerk is een zonnewijzer aangebracht. Op het randschrift staat links: 1 SEPTEMBER en rechts: 20 DECEMBER. De zonnewijzer is tijdens de restauratie tussen 1970 en 1976 vernieuwd.

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur