Westervoort, Dorpsstraat 61 - Werenfriedkerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Werenfriedkerk
Genootschap:	Protestantse Gemeente Westervoort
Provincie:	Gelderland
Gemeente:	Westervoort
Plaats:	Westervoort
Adres:	Dorpstraat 61
Postcode:	6931BA
Sonneveld-index:	12406
Jaar ingebruikname:	12e eeuw
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 38844

Omschrijving

Historische kerk met toren.

De kerk van de Protestantse Gemeente Westervoort draagt van oorsprong de naam Werenfriedkerk, niet te verwarren met de Roomskatholieke Sint Werenfriduskerk, die aan de Dorpsstraat 109 staat. Het monument ontleent zijn naam aan de Angelsaksische zendeling Werenfried die omstreeks 726 het christelijk geloof verkondigde in de Overbetuwe. De legende vertelt dat hij overleed in Westervoort, maar begraven werd in Elst. Een houten beeldje van Werenfried staat nog altijd in de Rk.-St Werenfridus kerk in Westervoort.

Misschien heeft Werenfried in Westervoort al een klein kerkje aangetroffen of er zelf een gesticht. In de 12de eeuw verrees in Westervoort, zoals elders langs Rijn, Waal en IJssel een tufstenen kerk in Romaanse bouwstijl. Tufsteen is een vulkanische, zachte en makkelijk te bewerken steensoort die uit de Eifel via Xanten werd aangevoerd. In 1350 kreeg deze kerk een toren. Begin 1400 begon de huidige Gotische bouwstijl zichtbaar te worden. De muren, nu doorbroken met hoge ramen, werden voorzien van smalle steunberen. Achterin de kerk vindt men nog de ‘hagioscoop’, de richel waardoor mensen die vanwege een besmettelijke ziekte niet aan de eucharistie konden deelnemen, de consecratie van buitenaf toch konden meebeleven. Tegen het einde van de 15e eeuw kreeg de kerk het huidige aanzien van pseudobasiliek. Het enige dat overbleef van de middeleeuwse kerk is het sacramentshuisje dat bij een latere restauratie werd teruggevonden in het koor. De Reformatie van de 16e eeuw liet de kerk leeg en kaal achter. Altaren, beelden, schilderingen, het werd allemaal vernield. Eenmaal in handen van de Nederduits Gereformeerde kerk, later Nederlandse Hervormde Kerk, werd het gebouw in 1845 ingrijpend verbouwd en gerestaureerd. In de tweede wereldoorlog (1940-1945) roofde de Duitse bezetter de luidklok die pas in 1952 werd vervangen door een nieuw exemplaar. Granaatschade tegen het einde van de oorlog vernielde het dak van de kerk. De herstelwerkzaamheden begonnen in 1945. In 1957 werd opnieuw een belangrijke restauratie uitgevoerd. Bij deze restauratie vond men resten terug van de halfronde absis die had toebehoord aan de oude Romaanse kerk uit de 12de eeuw.

In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw bleek het pleisterwerk aan de binnenkant door vocht ernstig aangetast. In 1987 werd onder leiding van Architecten-bureau Vos-ten Broeke-Heineman b.v. uit Velp werden de muren op vloerhoogte geïnjecteerd om het binnendringende vocht tegen te gaan. Een half jaar later werd de nieuwe pleisterlaag aangebracht.

Als u onder de toren de kerk binnengaat, ziet u tijdens een rondgang:

De toren met tonggewelf
Het Jalinckorgel, gebouwd in 1708-1709, aangekocht in 1959 uit Eibergen
In de kerk rechts naast de toren: gedenkstenen in de grote hand, ontwerp Jaap de Haan.
De raamschildering van de Goede Herder is overgebracht uit de in 2005 gesloten Gereformeerde Kerk van Westervoort
Op de sluitstenen van het gewelf in de zijschepen zijn de scheppingsdagen zichtbaar gemaakt
Aan het einde van de rechterzijbeuk, vlak bij het koor: de grafsteen van de fam. Cloek uit 1575
Het doopvont met daarop de tekst “Ik heb u bij uw naam geroepen” – 1957
De kroonluchter in het koor dateert ui de 17e eeuw en werd in 1825 geschonken door G. van Zadelhoff
Het koorgewelf wordt gesloten met een kruis met slangen (1450)
In het koor rechts: de hagioscoop
Links in het koor het Hugenotenkruis
Het sacramentshuisje (1450)
Kansel (1625) met koperen lezenaar (1700)
Avondmaalstafel (1957)
Het huidige stoelenplan met dwarsgeplaatst liturgisch centrum dateert van 2007
Kijk naar het koor: boven aan het tweede stel pilaren twee naar elkaar gewende kopjes
In de zijbeuk naast de preekstoel de ruimte waar de Vespers gevierd worden
Voor de kerk staat het gemeenschapshuis (19e eeuw) dat genoemd is naar de oud koster Paalman: het Paalmanhuis

(Bron: “De Hervormde Werenfried-kerk” te Westervoort – M.A. Vrijlandt uitg. 1979 De Walburg Pers Zutphen.)

Zie ook de de website van de kerk: U vindt aldaar onder ‘gebouwen en orgel’ een uitgebreide beschrijving van de kerk met zowel de oude als de recente plattegronden.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Ned.Herv.Kerk (St.Werenfried). Nederrijns-gotische pseudobasiliek met driebeukig schip van drie traveeën, eenbeukig, rechtgesloten koor en sobere toren zonder steunberen. Toren XIV, schip en koor XV. Het schip heeft eenvoudige, bakstenen zuilen. Kruisribgewelven. Gerestaureerd 1955-'57. Inventaris: eiken kansel XVII, kroon XVII en gebeeldhouwde zerk XVI. Eenklaviers orgel, in 1708 gebouwd door J.D. Jalinck voor de Herv. Kerk te Eibergen. In 1966 gerestaureerd en overgeplaatst naar Westervoort. Mechanisch smeedijzeren torenuurwerk, is buiten gebruik gesteld.

Orgel

Jalinckorgel

De protestantse Gemeente van Westervoort beschikt over een uniek orgel. Het orgel dat sinds 1959 de Werenfriedkerk van Westervoort siert is in het jaar 1708 gebouwd voor de Hervormde kerk van Eibergen door de Westfaalse orgelmaker Joost Derck Jalinck. Het orgel heeft een hoge middentoren en daarnaast twee zijvelden met loodgrijze pijpen. Daaronder nog twee kleinere velden met pijpen die niet "echt" zijn: het zijn houten "pijpen" met een loden mantel en daarop geschilderde pijpmonden.

De kleur van het orgel is blauwgrijsgroen met sobere versieringen. Bovenop het orgel staan twee bazuinspelende engelen ter weerszijden van een wapen: een blauw veld met daarop drie eieren: het wapen van Eibergen.

Tussen het bouwjaar en 1957 toen het orgel in Eibergen werd vervangen door een nieuw instrument onderging het orgel menige ‘restauratie’, ‘aanpassing’ of ‘verandering’. Het verloor zelfs ooit zijn blauw-groene kleur en werd rood geschilderd. Het door Eibergen in 1957 afgedankte orgel werd met kas en al opgeslagen bij orgelbouwer Van Leeuwen. Nog voor de plaatsing van het Jalinck orgel in Westervoort in 1959 werd besloten het klavier van links naar rechts te verplaatsen. Bij de restauratie van de kerk had men in 1957 in de torenmuur een stenen trap teruggevonden die naar een intussen niet meer bestaande zolder in de toren leidde. Het uitzicht op die trap mocht na de restauratie niet belemmerd worden door de organist. Het orgel moest daarom maar worden omgebouwd. Het orgel kwam weliswaar bespeelbaar, doch in vervallen staat naar Westervoort. Het orgel werd na een langdurige restauratie door orgelbouwer Van Leeuwen in 1966 opgeleverd. Tien jaar later bleek dat het orgel ernstige slijtageverschijnselen begon te vertonen. Vanaf 1982 werd een nieuwe restauratie voor bijna fl. 1821.000 gepland. Met rijks- en gemeentesubsidie onderging het Jalick orgel tussen 1992 en 1994 een uitvoerige opknapbeurt, nu door orgelbouwer Blank uit Herwjnen.