Handelingen

Zaandam, Westzijde 181 - Ons Lokaal

Uit Reliwiki


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam kerk: Ons Lokaal
Genootschap: Vergadering van Gelovigen
Provincie: Noord-Holland
Gemeente: Zaanstad
Plaats: Zaandam
Adres: Westzijde 181 (achter 179)
Postcode: 1506EA
Inventarisatienummer: 16596
Jaar ingebruikname: 1863
Architect: onbekend
Huidige bestemming: repetitielokaal
Monument status: geen

Geschiedenis

Houten gebouwtje, voormalige Doopsgezinde Vermaning uit Wormer, waarvandaan overgeplaatst naar de huidige locatie.

Omstreeks 1880 (zie ook "In de media") in gebruik als kerkzaal van de Vergadering van Gelovigen.

Als zodanig buiten gebruik in 1972, toen dit kerkgenootschap de voormalige Hervormde Kapel "Onder de Roeden" te Zaandijk in gebruik nam. Van 1974 tot 2001 leegstand en uiteenlopende bestemmingen, o.a. vieringen van een Pinkstergemeente. Sinds 2001 repetitielokaal van het Noord-Hollands Byzantijns Mannenkoor.

In de media

(artikel, overgenomen van de website van het Noord-Hollands Byzantijns Mannenkoor, www.nhbm.nl)

Een stukje geschiedenis van het perceel Westzijde 181 te Zaandam "Ons Lokaal".

door Dick Kerssens *

  • Overgenomen uit het blad "Vrienden van het Zaanse Huis" juli 2001 NO. 158

Nu verschillende leden van het Noord-Hollands Byzantijns Mannenkoor ijverig aan het werk zijn in hun toekomstige clubhuis is het wellicht aardig om eens wat meer te weten over de geschiedenis van dit bijzondere pand.

Ofschoon het perceel geheel uit hout is opgetrokken, geeft het toch een vrij solide indruk. Het doet denken aan het houten doopsgezinde kerkje dat eertijds in Krommeniedijk stond. In 2000, tijdens een bezoek van de Monumentencommissie aan het pand, waren verscheidene leden er gecharmeerd over, maar omdat het vrij verwaarloosd was, kreeg het te kort punten voor toevoeging op de gemeentelijke monumentenlijst. In 1880 komt het gebouw voor het eerst voor in het kadaster van Zaandam. Volgens overlevering is het afkomstig uit Wormer, waar het diende als pakhuis. Het gebouw wordt gekocht door een lid van de geloofsgemeenschap "De Vergadering der Geloovigen" (in het artikel genoemd VdG). Deze geloofsbeweging kwam in de loop van de 19e eeuw over vanuit Engeland. De VdG wordt te Zaandam omstreeks 1880 opgericht. In dat jaar staan kerk en schoolgebouw op naam van Trijntje de Jager, weduwe van Willem Dekker. Trijntje heeft in die tijd meer onroerend goed, waaronder een kerkbergplaats en een schildersbedrijf. In 1895 vindt er een acte van scheiding plaats, waarbij school en kerk in handen komen van Pieter Dekker Wz., zoon van de weduwe Trijntje de Jager. In ieder geval is, volgens de gegevens van het kadaster uit 1896, Pieter Dekker eigenaar van de school en kerk. Omstreeks die tijd heeft men Barend Labruijère aangetrokken als voorganger en onderwijzer van de VdG. Men kan dan spreken van de eerste Christelijke school te Zaandam. Uiteraard geheel particulier. (In het begin van de 20e eeuw kwam pas de gelijkstelling van de scholen).

Halve Schootjeskerk.

In de volksmond wordt het kerkgebouwtje de "Halve Schootjeskerk" genoemd. Elke schooldag wordt een aantal schootjes brood in het gebouwtje afgeleverd. Vele minder bedeelden - men had toen nog veel bedelaars maar ook hongerige kinderen -, klopten aan bij de school en kerk en ontvingen dan een half schootje brood, om het dan direct te nuttigen, vandaar de bijnaam. Een schootje brood bestond uit acht stukjes, elk een gewicht hebbende van een kadetje, maar dan stijf tegen elkaar op een plaat gebakken. Op 30 december 1902 verschijnt voor notaris Pieter Mul te Zaandam, Pieter Dekker Wz. "Die verklaarde, onder belofte van vrijwaring als naar rechten te hebben verkocht en in vollen, en vrijen en onbezwaarden eigendom over te dragen aan de heren Paulus van Heijningen, koopman, Tijmen Last, timmerman en DanielBruijn, handelsreiziger" de notaris bekend en wonende te Zaandam en verklaren gekocht te hebben en in eigendom aangenomen, "Een school en vergaderlokaal, met erf en verdere aanhorigheden,staande en gelegen te Zaandam, aan de Westzijde, nommer 181...enz." In de acte staat verder vermeld: "Eindelijk verklaarden de comparanten, dat de verkoper als prijs voor de hierbij overgedragen percelen heeft bedongen eene lijfrente of levenslange jaarwedde van " f. 3,50 per week." Bovenvermelde drie personen waren ook lidmaten van de VdG.

Ons Lokaal

In 1917 is het kerkgenootschap bekend onder de naam: de Vereniging "Ons Lokaal", goedgekeurd bij Koninklijk Besluit van 17 oktober 1917. Op 8 februari 1919 wordt het bij notariële acte door de in 1902 genoemde personen of hun consorten of erfgenamen overgedragen aan de vereniging "Ons Lokaal", een school en vergaderlokaal met erf en verdere aanhorigheden. De bovengenoemde, zeer ingewikkelde acte, gepasseerd bij notaris A.A. ter Laag te Zaandam, heb ik zoveel mogelijk in verkorte versie en in voor leken begrijpelijke taal weergegeven. In 1919 wordt de vereniging "Ons Lokaal" uitsluitend eigenaar van bovenvermeld pand. De waarde van het vastgoed werd bepaald op tweeduizend gulden. In 1955 wordt door de gemeente Zaandam aan de vereniging "Ons Lokaal" een bouwvergunning verleend om het perceel Westzijde 181 aan te passen met een closet met waterspoeling en het plaatsen van een septictank. De heren A.Hartendorp en P.Bart zijn dan respectievelijk voorzitter en secretaris van de vereniging.

Lyceumbuurt

Op 28 januari 1972 wordt door de firma R. Kakes, gemachtigd namens de vereniging "Ons Lokaal", aan de gemeente Zaandam te koop aangeboden de in het bestemmingsplan Lyceumbuurt gelegen percelen Westzijde 173,175 en 181. Nummer 181 is het bewuste kerkgebouw van de VdG dat zich achter de woonhuizen 173 en 175 bevindt. Het kerkgebouw is uit hout opgetrokken: aangrenzend bevindt zich een consistoriekamer met een plat dak waarin twee lichtkappen. De totale inhoud beloopt circa 725 m3. Het kerkgebouw, de consistorie en de keuken zijn voorzien van een marmoleumdekvloer, lambrizering van deco-wall, enz. Het geheel verkeert in goede staat. Aanvankelijk vroeg de eigenaresse van de gemeente grond aan de Tjotterlaan in optie teneinde een nieuw kerkgebouw te stichten. De door de deskundige becijferde schadeloosstelling bij gedwongen verkoop/nieuwbouw werd bepaald op f. 200.270,—. Gezien het elementair stadium waarin het plan "Lyceumbuurt" verkeert, is dezerzijds gesteld, dat hier geen sprake is van een gedwongen verkoop, doch alleen van initiatief van een eigenaar om zich elders beter te huisvesten. Inmiddels heeft de Vereniging afgezien van het in optie gegeven terrein en is een andere oplossing gevonden door aankoop van een bestaand pand te Zaandijk.

In verband met het bovenstaande vonden de onderhandelingen met de gemachtigde plaats uitgaande van verkeerswaarde, welke in principe tot overeenstemming leidde op basis van een koopsom groot f. 75.000,—. Deze prijs acht de directeur van het Grondbedrijf, de vrije oplevering van het kerkgebouw in aanmerking nemende, aanvaardbaar. Hij adviseert het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Zaandam tot aankoop over te gaan en hem te machtigen tot het sluiten van een voorlopige koopakte. In een brief van 21 februari 1972 machtigen B en W de directeur van het Grondbedrijf om met de vereniging "Ons Lokaal" een voorlopige overeenkomst aan te gaan. Het raadsbesluit vindt plaats op 8 mei 1972.

Op 18 augustus 1972 verschijnen voor Mr. Jan HieronymusZegers, notaris te Zaandam: a. Gijsbert Bernhard Daniël van Schaik, b. Jan Dirk van Houten, c. Jacob Last en d. Jacob Vis, die bij het verstrekken der volmacht handelen in hun hoedanigheid van respectievelijk secretaris, penningmeester, en leden van het bestuur van gemelde vereniging, welke vereniging is goedgekeurd bij K.B. van 17 oktober 1917, nummer 11 en welke goedkeuring is verlengd bij K.B. van 17 juni 1949, nummer 2175, zijnde de comparant de heer Brandsma, en zijn genoemde lastgevers tezamen de enige leden van het bestuur van de gemelde vereniging "Ons Lokaal", welke vereniging mitsdien ten deze door de comparant, de heer Brandsma, in zijn gemelde hoedanigheid, overeenkomstig het bepaalde in art. 11 van de statuten wordt vertegenwoordigd, terwijl van de toestemming van de leden van de gemelde vereniging blijkt uit een uittreksel uit de notulen van 3 januari 1972 gehouden algemene ledenvergadering. Voor de gemeente Zaandam treedt op de heer P.S. Roels. Verder verklaren de comparanten dat deze verkoop en koop is geschied voor de koopsom van f. 75.000, welk bedrag de comparant sub Ia verklaart voor- en namens de vereniging "Ons Lokaal", van de Gemeente Zaandam te hebben ontvangen.

Onder de Roeden

De vereniging koopt vervolgens een bestaand kerkgebouw te Zaandijk ten zuiden van de meelmolen "De Dood". Voor de Tweede Wereldoorlog heette dit kerkgebouw "Onder de Roeden", dit vanwege de noorderlijk gelegen meelmolen. De vereniging "Ons Lokaal" van de Vergadering der Gelovigen zijn nog steeds eigenaar van het kerkgebouw. Het oude kerkgebouw Westzijde 181 komt leeg te staan en spoedig melden zich enige huurders. Het gebouw wordt onder andere verhuurd aan de waterpolovereniging"Nereus" en een duikersclub. Ook vonden leden van de Pinkstergemeente daar tijdelijk onderdak. Het gebouw werd daarvoor inwendig aangepast met een soort doopkuip om de leden te kunnen dopen. In 2000 wordt het gebouw niet meer verhuurd. Het is er in de loop der tijd niet beter op geworden en maakt een verwaarloosde indruk. Het bezoek van de Monumentencommissie kan het gebouw geen betere status geven. Ondertussen heeft het bekende Noord-Hollands Byzantijns Mannenkoor, gevestigd te Zaandam, het oog laten vallen op dit pand. Zij willen het gebouw desnoods in de oude staat restaureren.

Begin 2001 geeft de gemeente Zaanstad het groene licht voor de huur van ten minste zeven jaar. Sinds die tijd is het in het gebouw een drukte van belang van actieve leden van het koor. Zowel binnen als buiten wordt het gebouw grondig aangepakt. Het interieur ziet er als herboren uit. De deuren waarvan het board verwijderd is, zodat de oude panelen weer te voorschijn kwamen, zijn weer opgeknapt. De deuren, het raamwerk en de panelen zijn in twee kleuren geel geschilderd. Er zijn verder een keuken en twee toiletten aangebracht. Ook het tegelwerk wordt geheel vernieuwd. Het elektriciteitswerk, zoals bedradingen, contactdozen en meterkast, worden geheel vernieuwd. De oude gaskachels worden vervangen door radiatoren.

Het exterieur baart nog wat zorgen omdat het er tamelijk verwaarloosd uitziet. De oude, gebladderde verf moet er worden afgeschraapt. Daarna zal er grondig moeten worden geschuurd om het vervolgens in de grondverf te zetten en af te schilderen. Het gebouw krijgt zijn oude kleur, zalmkleurig, weer terug. Raamposten, vensterbanken,windvangers en goten enz. worden wit.

Het gebouw is begenadigd met een prima akoestiek. Daar het koor bezig is met opnamen voor een CD, hebben er reeds tot tevredenheid drie opnamen plaatsgevonden. Voor het eerst na jaren klinken er weer gewijde klanken in het gebouw. In juli 2001, na het leggen van de vloerbedekking, trekt het Noord-Hollands Byzantijns Mannenkoor voorgoed in het gebouw. De officiële opening vond plaats op 22 september 2001 door wethouder J. Schouten Burger van Zaanstad. De naam van het gebouw zal zijn "Ons Lokaal".

Afbeeldingen