Zwolle, Assendorperstraat 29 - Thomas van Aquino

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Thomas van Aquino
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Overijssel
Gemeente:	Zwolle
Plaats:	Zwolle
Adres:	Assendorperstraat 29
Postcode:	8012DE
Inventarisatienummer:	10797
Jaar ingebruikname:	1902
Architect:	Kayser, J., Pickel, C.
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 41547

Geschiedenis

Onderdeel R.K. Dominicanenklooster. Rijk gedetailleerd complex met grote, prachtige neogotische kerk op de kruising.

Monumentomschrijving Rijksdienst

DOMINICANENKLOOSTER EN -KERK, 1900-1902, J.Kayser, in samenwerking met de Duitse architect G.Pickel. Indrukwekkend neogotisch complex, bestaande uit een kruisbasiliek in aan de vroege gotiek ontleende vormen en daarnaast een klooster, bestaande uit vier vleugels rond een met kruisribgewelven overkluisde kruisgang. De kerk heeft schoorbogen en een door veelhoekige traptorens geflankeerde voorgevel. Op de kruising een zeskantige houten toren. Het inwendige heeft zwart-granieten gepolijste zuilen met rijk gehouwen bladkapitelen, een triforium bestaande uit driepasnissen op zuiltjes en kruisribgewelven. Tegen de oostgevel van het transept veelhoekig gesloten kapellen. Diep eenbeukig koor, waarin gebrandschilderde ramen, koorbanken en orgel uit de bouwtijd. Ciborium door Jan Eloy Brom en Jan Stuyt. Rijk gebeeldhouwd neogotisch sacramentshuis in een der kapellen tegen de linker dwarsschipvleugel. Het klooster heeft een voorgevel, waarvan de middenpartij een trapgevel, geflankeerd door veelhoekige traptorens bezit. Vensters met stenen kruiskozijnen.

Dominicanenkerk vanuit het noordwesten. Foto: A. Roks 2009

Dominicanenklooster vanuit het noordwesten. Foto: A. Roks 2009

opname JvN 06-07-2002

Gebouwomschrijving SKKN

Het klooster is gebouwd naar ontwerp van architect J. Kayser, die daarbij geadviseerd werd door pater Raymundus Biolley, bouwkundige van de Belgische provincie van de Dominicaner orde. Uit het ontwerp blijkt tevens de invloed van de Rijnlandse architect Casper Pickel, m.n. in de verwantschap met diens (inmiddels afgebroken) Dominicanenklooster uit 1888-1895 te Düsseldorf.

Klooster en kerk werden gewijd aan de H. Thomas van Aquino, die ook de patroonheilige was geweest van de vijftiende-eeuwse voorganger in de stad, het nog steeds bestaande Broerenklooster, dat de Dominicanen in 1580 hadden moeten afstaan (en in 1673-1674 tijdelijk terugkregen).

Het kloostercomplex werd in neogotische stijl opgetrokken in het buiten de oude stadskern gelegen Assendorp, op een stuk land dat door het kinderloze echtpaar Van de Vegte-Beumer ter beschikking was gesteld, op voorwaarde dat het levenslang de boerderij mocht blijven bewonen (die uiteindelijk in 1923 werd afgebroken). De aanbesteding vond plaats op 14-12-1899 en de bouw werd gegund aan de Nijmeegse aannemer W. van der Waarden. De eerstesteenlegging geschiedde op 3-5-1900 en anderhalf jaar later, op 12-12-1901 werd het klooster ingewijd dat toen nog lang niet klaar was. De physicazaal werd voorlopig als huiskapel ingericht en pas op 10-8-1902 kon de eerste mis in het koor van de kloosterkerk worden opgedragen, die vervolgens op 19-8-1902 werd geconsacreerd.

De inrichting van de kerk is grotendeels na 1902 tot stand gekomen en de verdere verfraaiing van kerk en klooster heeft in feite tot na W.O.II geduurd.

Het klooster werd op 3-1-1933 getroffen door een felle brand, waarbij de gehele bovenverdieping van het gebouw met zolder en dak werd verwoest. De herbouw stond onder leiding van het architectenbureau van Eduard Cuypers, waarna op 10-9-1933 de officiële ingebruikname plaats vond. Een tweede verbouwing kwam tot stand najaar 1948 en betrof de dakverdieping van de achterkant van het klooster. Het aanzien van de kerk veranderde met de sloop van de huizenrij aan de Bartjensstraat (aan de linkerkant van de kerk) in 1958 en met de verwijdering van het hekwerk langs de Assendorperstraat.

Het interieur van de kerk onderging ten tijde van Vaticanum II de nodige veranderingen in het priesterkoor, onder leiding van architect Herman van Putten. Nadat al in december 1962 een celebratiealtaar was geplaatst en de communiebank en de preekstoel waren verwijderd, werd vanaf oktober het hoofdaltaar onder het ciborium gesloopt en de vloer vernieuwd.

Het klooster fungeerde tot 1966 als filosoficum van de orde. Sedertdien is een aantal ruimten van het complex verhuurd aan diverse instellingen.

De kerk is in de periode 1984-1995 gerestaureerd o.l.v. architect A. van Tol.

In de media

Uit Het Centrum, 25 Mei 1912.

Zwolle, 22 Mei. De vorige week voltooide de firma P.J. Adema & Zonen te Amsterdam het orgel in de St. Thomaskerk te Zwolle. Het werd geplaatst in het koor, achter het hoogaltaar. Het orgel werkt pneumatisch, de dispositie bestaat uit 25 registers. Gerekend werd op een waardige begeleiding van den Gregoriaanschen zang, doch tevens werd zorg gedragen voor een schitterende geluidontwikkeling op feestdagen of bij accompagnement van het kerklied.

De registers zijn verdeeld over twee klavieren en vrij pedaal. Positief: Prestant 8, Viola 8, Voix coeleste 8, Aeoline 8, Dwarsfluit 8, Quintatoon 8, Violine 4, Fluit 4, Piccolo 2, Fagot Hobo 8. Manuaal: Principaal 16, Bourdon 16, Prestant 8, Holpijp 8, Salicionaal 8, Fluit-Harmonique 8, Octaaf 4, Fluit Oct. 4, Octaaf 2, Trompet 8, Mixtuur 2—6 (st.). Pedaal: Contra-bas 16, Subbas 16, Gedekt 8, Open bas 8. Boven het pedaal werden aangebracht: treden voor koppelingen van pedaal met manuaal en positief, verbinding der klavieren onderling, sub octaaf koppel op bovenkiavier, sub- en super-octaafkoppel op onderklavier, aanzetten der vulstemmen. Aan den klavierrand: uitschakelingsknop voor pedaal tot proportioneele verhouding van positief-spel en pedaal-registratie, drukknoppen voor vaste combinaties, drie knoppen voor vrije verbindingen, waardoor de organist eene drievoudige omwisseling zijner geluiden kan prepareeren. Zoover wij weten, bracht de heer Adema hier voor de eerste maal deze drievoudige combinatie aan. Jalouzie zweller, crescendo-generaal met wijzerplaat voltooien de inrichting der speeltafel.

Woensdagmiddag ten half vier was het inwijding, welke geschiedde door den ZeerEerw. Pater Prior Magister, B.D. van Breda, geassisteerd door den ZeerEerw. Pater Supprior A. Meyer en den ZeerEerw. Pater Novicemeester G. Wolsky. Na het Veni Creator, gezongen door het fraterskoor, besprak de WelEerw. Pater D. v.d. Geest, cantor te Zwolle, de godsdienstige beteekenis van dit feit. In een met oratorischen gloed voorgedragen rede deed spreker uitkomen, hoe God door de duizend duizenden in den hemel en door alle volkeren op aarde in de muziek gehuldigd wordt. Deze eerbewijzing brengt den mensch niet alleen door zijne stem, maar ook door instrumenten, en onder deze bekleedt het orgel eene koninklijke plaats. De tweede beteekenls is de opwekkende kracht die er van uitgaat: Het doet bidden, het stemt tot jubel en smart en vertroostende berusting. Na aldus "de blijde incomste" van dezen nieuwen koning verheerlijkt te hebben, hoopte de spreker, dat God, van wien alle genaden tot bidden en opwekking moet komen, door inzegening bezit zou nemen van dit orgel, opdat het doel wordt bereikt, waarvoor het in onze kerken wordt gesteld.

Daarna had de inwijding plaats volgens het "Rituale Romanum". Vervolgens gaf de heer M. van Leeuwen, organist te Rotterdam, hel volgende orgelconcert: 1. Preludium en Fuga (Es-dur), J.S. Bach 2. Sonate opus 42, Alex Guilmant. 3. 1e en 2e deel Symphonie (C-moll), L. v. Beethoven. 4. Abendlied, R. Schumann. Improvisatie. De heer Van Leeuwen toonde zich hier een bekwaam techniker, zoowel wat manuaal als pedaal-spel betreft. Een zeer gelukkige keuze was de sonate van Guilmant en de Symphonie van L. v. Beethoven, wijl in beide nummers de rijkdom en klankenpracht van het orgel bijzonder tot hun recht konden komen. Het gedurig herhalen derzelfde melodie in het Largo der Sonate, of in het Adagio der Symphonie, gaf den organist gelegenheid, om met de meest verrassende geluidscombinaties te werken en van de aangrijpende tederheid der zachte regieters te doen genieten. Met een improvisatie op Schumann's Abendlied besloot de heer Van Leeuwen dit artistiek uitgevoerde concert. De firma P.J. Adema kan voldaan zijn over het succes van haar werk. Wij zijn overtuigd, dat dit orgel den naam Adema als intonator, vooral van strijk-prestant en viool alle eer aandoet.

Uit Het Vaderland, 4 Januari 1933.

DE KLOOSTERBRAND TE ZWOLLE. De brand gebluscht.

Gedurende den geheelen nacht, beeft de brandweer nog het blusschingswerk van den brand in het Dominicanenklooster te Zwolle voortgezet. Tegen 1 uur in den nacht laaide bet vuur in het klooster nog eens op, doch spoedig was het opnieuw bedwongen. Van de beide torens aan den ingang van het klooster is de rechtsche door den brand verwoest. Ook het klokketorentje boven het koor aan de achterzijde van de kerk is uitgebrand. Tot laat in den nacht bleven de nieuwsgierigen het blusschingswerk gadeslaan.

Uit Het Vaderland, 12 September 1933.

In den nacht van 4 Januari van dit jaar werd door een zwaren brand het geheele bovengedeelte van het fraaie klooster der paters Dominicanen te Zwolle verwoest Dadelijk na den brand werd met de herstelwerkzaamheden begonnen. De twee bovenverdiepingen moesten geheel vernieuwd worden; ook beneden in de kerk was ernstige waterschade geleden. Thans is men met deze werkzaamheden gereed en 60 paters en fraters hebben het klooster weer betrokken. Deze terugkeer is Zondag feestelijk gevierd met een Mis, welke werd opgedragen door den Provinciaal der orde, pater B. Schaap, geassisteerd door prior, subprior en deviezenmeester.

Vervolgens werd in de hospitiezaal een drukbezochte receptie gehouden, waar o.m. het woord werd gevoerd door den heer R.J.J.M. Tellegen, die namens de commissie uit de Zwolsche burgerij een bedrag van 1100 gulden aanbood en de hoop uitsprak, dat hiervoor een gebrandschilderd raam boven het Sacramentsaltaar zou worden aangeschaft

Namens de Derde Orde van Sint Dominicus sprak de heer G. Bruggemeyer, namens het collectantencollege de heer Van Wijk en namens den Thomaskring de heer E. Vonk. Des middags geschiedde de wijding door den pater-provinciaal, waarna deze weder het „pauselijk slot" (verbod voor vrouwen) herstelde, dat na den brand tijdelijk was opgeheven. Van de herstelwerkzaamheden heeft men gebruik gemaakt, daardoor ook in staat gesteld door belangrijke giften, om een en ander te moderniseeren en te verbeteren. De kamers voor de fraters zijn wat lager van verdieping geworden, maar zijn, wat comfort en vooral ook wat licht en lucht betreft, veel verbeterd: door de lagere verdieping heeft men aan ruimte gewonnen, zoodat het klooster thans plaats biedt aan 40 frater-studenten en 30 professoren en paters. De bibliotheek, die voorheen wat provisorisch was ondergebracht, komt nu in twee ruime zalen volkomen tot haar recht Hospitiezaal, aula en refter zijn door het aanbrengen van lage plafonds en meer moderne wandbekleeding veel aantrekkelijker geworden. De vroegere horretjes voor de benedengedeelten der ramen zijn vervangen door glas in lood, naar ontwerp van pater R. van Bergen. Een paar fraaie kronen, nieuwe altaargordijnen en een mooie altaarlooper zijn door anonieme particulieren geschonken.

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

kopie ansichtkaart
Aanzicht vanuit het westen. Foto: H.E. Wesselink 30-04-2006
Aanzicht koor vanuit het noorden. Foto: H.E. Wesselink 30-04-2006
Hoofdportaal. Foto: H.E. Wesselink 30-04-2006
Voorgevel klooster vanaf Assendorperstraat. Foto: H.E. Wesselink 30-04-2006
Dominicanenkerk vanuit het noordwesten. Foto: A. Roks 2009
Noordzijde van de Dominicanenkerk. Foto: A. Roks 2009
Noordzijde schip en zijbeuk. Foto: A. Roks 2009
Topgevel van de westfaçade. Foto: A. Roks 2009
Westportaal. Foto: A. Roks 2009
Mariakapel. Foto: A. Roks 2009
Westfaçade vanuit het zuiden. Foto: A. Roks 2009
Middendeel met trapgevel van het kloostergebouw geflankeerd door forse torens. Foto: A. Roks 2009
Middeldeel van de zuidgevel kloostergebouw. Foto: A. Roks 2009
Dakruiter op de viering. Foto: A. Roks 2009
Noorder transept. Foto: A. Roks 2009
Noordzijde schip en zijbeuk. Foto: A. Roks 2009
Noorder transept en schip. Foto: A. Roks 2009
Noordzijde koor. Foto: A. Roks 2009
Oostzijde koor. Foto: A. Roks 2009
Oostelijke vleugel kloostercomplex. Foto: A. Roks 2009
opname 01-04-2006 foto. Edward Ippel Hoorn.
opname 01-04-2006 foto. Edward Ippel Hoorn.
opname 01-04-2006 foto. Edward Ippel Hoorn.
opname 01-04-2006 foto. Edward Ippel Hoorn.
opname 01-04-2006 foto. Edward Ippel Hoorn.
opname 01-04-2006 foto. Edward Ippel Hoorn.
opname 01-04-2006 foto. Edward Ippel Hoorn.
opname 01-04-2006 foto. Edward Ippel Hoorn.