Brontekst bekijken van ,s-Gravenhage, Bleijenburg 5 - Deutsche Evangelische Kirche

[[Categorie:Object]]
[[Categorie:MetKaart]]
[[Categorie:Rijksmonument]]
[[Categorie:BuiK]]
[[Categorie:'s-Gravenhage|']]
[[Categorie:Gemeente 's-Gravenhage]]
[[Categorie:Provincie Zuid-Holland]]


{{#display_map:52.08095,4.31702}}

{| 
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Naam kerk:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Deutsche Evangelische Kirche
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Deutsche Evangelische Gemeinde im Haag
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Zuid-Holland
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Gemeente:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 's-Gravenhage
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Plaats:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 's-Gravenhage
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Adres:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Bleijenburg 5
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Postcode:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 2511VC
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Sonneveld-index:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 02104
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Jaar ingebruikname:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 1861
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Architect:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Wentzel, H.
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Huidige bestemming:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Monument status:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Rijksmonument {{Rijksmonument|459703}}
|}



== Geschiedenis ==
Deutsche Evangelische Kirche. Neogotische zaalkerk, gebouwd in 1859-1861 naar ontwerp van Hermann Heinrich Wentzel uit Berlijn, die ook werkzaam was voor Prins Frederik der Nederlanden, die de bouw ondersteunde. Voorgevel met rijk portaal, trappen met pinakels langs de daklijst en een achtkantig torentje, alles in de geest van de Duitse vroege neogotiek. Inwendig gestucte netgewelven. Enig nog bestaande voorbeeld van "stucadoorsgotiek" in Den Haag. Inrichting uit de bouwtijd. Orgel van P. Flaes uit 1870 met neogotische kas (naar een voorbeeld van Witte), gerestaureerd in 1984 door Flentrop Orgelbouw.

==Orgel==
Pieter Flaes kreeg in 1869 de opdracht om een orgel te bouwen voor de in 1860 gebouwde Duitse Kerk aan de Herenstraat in Den Haag. Het instrument werd op zaterdag 4 juni 1870 in gebruik genomen met een bespeling door J.C. Textor, organist van de Lutherse Kerk. In 1894 werden enkele reparaties uitgevoerd door C.J. Jurjaansz. Een restauratie uit 1913 is gedaan door W.G. Venhoek uit Utrecht. Deze bracht bladgoud aan op de labia van de frontpijpen. In 1929 bouwde G.F. Steinmeyer & Co. uit Ottingen (Duitsland) een electrische windvoorziening. Sanders maakte in de jaren dertig een pneumatische lade voor het pedaal buiten de orgelkas. Deze uitbreiding is door Flentrop in 1968 weer ongedaan gemaakt. Een grote restauratie werd in 1984 uitgevoerd door Flentrop. Het orgel werd bij deze gelegenheid uitgebreid met een Octaaf 2' op het Bovenwerk. Het pijpwerk hiervoor is afkomstig uit een orgel van Steenkuyl uit de negentiende eeuw. Flentrop maakte er echter één octaaf bij, omdat het oorspronkelijk een Octaaf 4' was. Adviseur bij de restauratie was Jos Laus. Op 2 november 1984 werd het orgel weer in gebruik genomen. Na een uitgebreide restauratie van het kerkgebouw is in 2002 het gehele orgel schoongemaakt en gestemd door Flentrop.

* (Bron:[http://www.orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=1000795&LGE=EN&LIJST=lang Orgeldatabase])
==Monumentomschrijving Rijksdienst==
Eenbeukig neo-gotisch kerkgebouw uit 1860-1861 ontworpen door H. Wentzel uit Berlijn in opdracht van de Deutsche Evangelische Gemeinde. De kerk is met de voorgevel opgenomen in de straatwand; aan de achterzijde de bijbehorende pastorie.

Omschrijving.

De Deutsche Evangelische Kirche is in baksteen opgetrokken onder een met pannen gedekt schilddak loodrecht op de rooilijn. Direct aansluitend aan de zaalkerk is tegen de achterzijde de pastorie gesitueerd. Deze wordt gedekt door een met pannen gedekte samengestelde kap met de nok evenwijdig aan de rooilijn. De voorgevel aan de straatzijde eindigt als trapgevel met pinakelbekroningen. Direct hierachter is de bakstenen toren gesitueerd. De onderbouw ervan is vierkant met op elke hoek pinakels. In de achthoekige bovenbouw met steunberen zijn de galmgaten opgenomen, voorzien van hardstenen neo-gotische omlijstingen met driepassen in de top. De met lood beklede torenspits is voorzien van hogels. In de voorgevel zijn drie spitsboogvensters met daarboven een roosvenster. De vensterharnassen bestaan uit gietijzer. De ingangspartij heeft een deur met rijk siersmeedwerk. Het portaal wordt bekroond door een wimberg. De zij- en achtergevels zijn in sober strak metselwerk opgetrokken. In de rechterzijgevel zijn drie hoge neo-gotische spitsboogvensters met traceringen die de lichtinval in de kerkruimte verzorgen; het achterste deel van deze zijgevel en de achtergevel hebben houten schuifvensters met roedenverdeling. Het interieur van de eenbeukige kerkruimte is in de trant van de stucadoorsgotiek uitgevoerd. De houten ribgewelven en de bladkapitelen zijn gestucadoord. De neo-gotische inventaris is grotendeels bewaard gebleven. Het betreft ondermeer altaar, preekstoel, herenbank met overhuiving en lambrizering. Het neo-gotische orgel uit 1870 is vervaardigd door P. Flaes. 

Waardering.

Kerkgebouw met bijbehorende inventaris en pastorie van architectuurhistorische waarde als goed voorbeeld van neo-gotische kerkarchitectuur, waarvan de kerkzaal in zogenaamde stucadoorsgotiek vrij zeldzaam is. De hoofdvorm, de detaillering en het materiaalgebruik zijn gaaf.

==In de media==
; Uit ''Het Vaderland'', 9 December 1927.

Dezer dagen is de Duitsche gemeente alhier 70 jaar geworden. Het feit wordt herdacht in een feestelijke godsdienstoefening Zondagmorgen a.s. om halfelf, terwijl Maandagavond in Pulchri een feestavond voor leden en vrienden der gemeente zal worden gehouden.

De gemeente werd gesticht 6 December 1857 en haar eerste leeraar is geweest dr. Kögel. Bij zijn feestelijke intree waren o.a. aanwezig H.M. Koningin Sophie, Prins en Prinses Frederik der Nederlanden, hun dochter Prinses Marie, de latere prinses von Wied, hertog Bernard van Saksen- Weimar en prins Friedrich Wilhelm van Pruisen, de latere keizer Wilhelm I, die juist van een bezoek aan zijn Engelsche bruid terugkeerde.

Aanvankelijk werden de godsdienstoefeningen gehouden in de Loge (Fluwelen Burgwal), maar reeds vier jaar later had men de kerk aan het Bleijenburg gereed. Het Gemeindeblatt van December is geheel aan de heugelijke gebeurtenis gewijd. Het begint met een gedicht van den vroegeren predikant Dr. Joh. Quandt, thans in Koningsbergen. P.G. Funcke schrijft over Tochter Zion, freue dich.

Merkwaardig is het artikel ''Deutscher Gottesdienst vom Haag vor 1857'', waaruit blijkt, dat reeds veel en veel vroeger in onze stad Duitsche godsdienstoefeningen plaats hadden, namelijk al in het begin der 17e eeuw. Philipp Ludwig Fehlbach stond hier b.v. van 1626-1632 en hij had tot 1818 acht opvolgers. Tusschen 1818 en 1857 is er een predikantloos interim geweest.

Dan volgen herinneringen aan het 25- en 50-jarig jubileum en de lijst van de predikanten, die na 1857 de gemeente hebben gediend. Zondag zal de nieuwe kerkevlag (wit met een kruis van violet) van de toren wapperen.

Wij brengen gaarne de wakkere gemeente en haar ijverigen Pastor Herbst, die zoo veel deden voor het godsdienstig en maatschappelijk leven van de in onze stad woonachtige Duitschers, een woord van oprechten gelukwensch met het schoone feest. De kerkelijke Duitschers hebben steeds tot onze energiekste stadgenooten behoord.

== Links ==
* {{Wikimedia|Deutsche_Evangelische_Kirche_(The_Hague)}}
* [http://www.evangelischekirche-denhaag.nl Website kerkelijke gemeente]
*  {{Wikidata|Q17454388}}

== Afbeeldingen ==
====Exterieur====
<Gallery>
Den Haag Bleijenburg Hoogduitse kerk.jpg|1863
Afbeelding:Den Haag Deutsche Evang Kirche ca 1870.jpg
Afbeelding:Den Haag Deutsche Evang Kirche ingang ca 1870.jpg
Gravenhage, Bleijenburg 5 - Deutsche Evangelische Kirche.jpg
Afbeelding:Den Haag Duits Evangelische kerk.jpg|1917
afbeelding:ID_2104_-_Gravenhage_BuiK_Deutsch_Ev._Kerk_Rol_186_(9).JPG|foto: J. Sonneveld, Leidschendam
Afbeelding:Den Haag, Duitse Evangelische kerk.JPG|aanzicht vanuit Bleijenburg. opname: H.E. Wesselink, 22-10-2006
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 18-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (3).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (5).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (7).JPG|Edward Ippel (2009)

Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 18-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (1).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 18-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (2).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 18-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (4).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (6).JPG|Edward Ippel (2009)
</Gallery>
====Interieur====
<gallery>

Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (8).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (11).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (9).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (29).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (27).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (10).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (12).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (28).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (14).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (30).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (13).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (24).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (16).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (31).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (26).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (32).JPG|Edward Ippel (2009)
Afbeelding:02104 Den Haag Deutsch Evangelische Kirche 1861 Blijenburg 5 ZH. opname 19-10-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn (34).JPG|Edward Ippel (2009)
</gallery>