Handelingen

,s-Gravenhage, Rond de Grote Kerk 10 - Grote of St. Jacobskerk

Uit Reliwiki


Algemene gegevens
Genootschap : Ned. Hervormde kerk
Gemeente : 's-Gravenhage
Plaats : 's-Gravenhage
Adres : Rond de Grote Kerk 10
Provincie : Zuid-Holland
Jaar ingebruikname : 14e eeuw
Huidige bestemming: cultureel centrum
Naam kerk : Grote of St. Jacobskerk
Architect :
Monument-status: Rijksmonument

Geschiedenis

Laat-gotische kerk, bestaande uit een zeszijdige toren, schip met dwarse zijkapellen en een hoog basilicaal koor. De kerk werd oorspronkelijk als kruiskerk gebouwd. Tussen 1434 en 1455 werd het schip echter uitgebreid met zijbeuken, waardoor de kruisvorm verloren ging. Deze vergroting maakte de St. Jacob tot het eerste voorbeeld van het Haagse hallentype, een type hallenkerk dat daarna in met name het graafschap Holland op grotere schaal zou worden ingevoerd. Bij dit type hallenkerk zijn de traveeën van de zijbeuken elk voorzien van een hoge topgevel met een eigen kap die dwars staat op het dak van de middenbeuk. Deze constructie maakte het mogelijk de zijbeuken van grote vensters te voorzien. Voorbeelden zijn: Grote Kerk te Vianen en de Janskerk te Gouda.

Preekstoel van 1550 met rijk snijwerk, vroeg renaissance graftombe voor Gerrit van Assendelft en zijn vrouw, grafmonument voor Jacob van Wassenaar-Obdam uit 1667 door B. Eggers, monument voor Philips van Hessen-Phlipsthal, een aantal epitafen en zerken, 34 panelen met wapens en namen van ridders van het Gulden Vlies, wapenborden, gebrandschilderde glazen.

Klokkenspel, waarvan 15 klokken gegoten door M. de Haze 1686/87, 1 door Jasper en Jan Moer 1541, 1 door Jan Moer 1547,1 door H. van Trier 1570, 1 door C. Wegewaert 1647 en 1 door C. Fremy 1692, en 31 moderne klokken. Automatisch trommelspeelwerk van Libertus van den Burgh, 1689. Mechanisch torenuurwerk, 1927, elektrische opwinding.

Eenklaviers Kabinetorgel uit de tweede helft 18e eeuw. diverse torenspits uitvoeringen.

In de media

Uit Arnhemsche Courant, 17 Maart 1846.

Heden morgen hebben Z.M. de koning en HH.KK.HH. de prinsen Alexander en Hendrik de godsdienstoefening in de Groote Kerk, onder het gehoor van den weleerwaarden heer ds. Moll, bijgewoond. Uit hoofde der lijdensteksten, kon ZWEW. mindere ontwikkeling geven aan de bijzondere plegtigheid van den dag, de inwijding van het vernieuwd orgel. Nogtans hield ZWEW. eene korte en krachtige voorafspraak, daartoe toepasselijk, waarin de prediker den zegen des Allerhoogste over het volbragte werk afsmeekte en voorts de leden der gemeente hartelijk bedankte voor hunne krachtdadige bijdragen, verleend tot het tot stand brengen, van hetzelve. Het bedoelde orgel is in den jare 1764 door Stevens vervaardigd. Het is door den heer Gabrie, te Gouda, hersteld en aangevuld. Het werd ingewijd met het aanheffen van den 150sten psalm, vers 1 en 2. Het orgel heeft uitmuntend voldaan. Daaromtrent werd slechts eene algemeene goedkeurende stem gehoord. De orgelmaker verdient den grootsten lof. Hedenavond, na afloop van de kerkdienst, heeft de kundige organist Berger, ten genoege van alle aanwezigen, eenige stukken op het vernieuwde orgel uitgevoerd.

Uit Het Vaderland, 4 November 1939.

In de Groote Kerk in onze stad heeft men, evenals in alle andere belangrijke godshuizen in Nederland, bordjes opgehangen bij het orgel, waarop in de Fransche, Duitsche en Engelsche taal gevraagd wordt de instrumenten niet te beschadigen, omdat zij voor ons land een nationale waarde vertegenwoordigen.

Dit is een van de eerste maatregelen, welke men heeft genomen om zaken van waarde in de Nederlandsche kerken te beschermen, voor het geval dat ons land in oorlog zou raken. Men is voorts ook bezig in de Groote Kerk in onze stad twee kostbare gebrandschilderde ramen te verwijderen, het Keizer Karelraam en het Stalpert van der Wielenraam, die beide vervaardigd heeten te zijn in de 16e eeuw door den kunstenaar Crabeth.

Dit werk geschiedt onder leiding van de Rijksmonumentenzorg en op kosten van het Rijk, aldus werd ons meegedeeld. Men heeft hiervoor de aanwijzingen gevolgd van dr J. Kalf, gegeven in zijn in 1928 opgesteld rapport. Hij noemde daarin verschillende ramen in gemeenten, die het eerst voor verwijdering in aanmerking komen. Daarbij waren ook de twee vensters, die op het oogenbUk worden weggenomen. Men heeft geen plannen om de kerk nog te beschermen tegen bombardementen. Wel overweegt men om het mooie grafmonument van Van Wassenaar van Obdam op een of andere wijze zoo "in te pakken", dat ook dit veilig zou zijn. Het is echter nog de vraag of hiervoor de noodige geldmiddelen gevonden kunnen worden. Wat de Nieuwe Kerk betreft, welke zooals men weet uit 1702 dateert en een belangrijke historische waarde vertegenwoordigt, dit godshuis zal men wel beschermen. Op het oogenblik maakt men daarvoor plannen. Wanneer de verschillende maatregelen genomen zullen worden, zal men de kerk voor eenigen tijd dienen te sluiten.

Uit Het Vaderland, 7 November 1939.

Een vreemde arbeid in de Groote Kerk

Ratelende trams, toeterende auto's, rinkelende fietsbellen, dit alles bleef achter ons, toen wij stonden in de wijde hooge ruimte van de Groote Kerk, waar in den ochtend orgelklanken ruischten. De harmonische geluiden deden goed na den chaos van de groote stad. In de kerk was niemand, behalve de organist, klein en onaanzienlijk vóór de reusachtige pijpen.

Toch is ook in deze oase van rust iets van den chaos ingeslopen: wij hoorden, dicht bij bet orgel staande, getik van hamers. Het werd sterker naarmate wij de plaats naderden en tenslotte zagen wij waar de rust verstoord werd. Werklieden waren bezig, gelijk wij al gemeld hebben, met het verwijderen van twee kostbare ramen, het Keizer Karelraam en het Stalpert van der Wielenraam. Voorzichtig verwijderden zij, één voor één, de deelen van de glas in lood ramen, die zorgvuldig ingepakt worden in kisten met stroo en karton. Men vordert goed met de werkzaamheden en over enkele dagen zullen de ramen naar een plaats gebracht kunnen worden, waar zij veilig zijn, ook als ons land in oorlog mocht komen.

Chaos in de kerk.... Maar een noodzakelijke onrust. De kostbaarste schatten worden beveiligd, zoodat ook nieuwe geslachten er van zullen kunnen genieten. De orgelklanken ruischten en het getik van de hamers weerklonk nog flauw, toen wij de kerk weer verlieten.

Externe link

http://www.grotekerkdenhaag.nl

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur