Brontekst bekijken van ,s-Hertogenbosch, Kruisbroedershof 4 - Sint Catharina (1844 - 1916)

[[Categorie:Object]]
[[Categorie:MetKaart]]
[[Categorie:Gesloopt]]
[[Categorie:'s-Hertogenbosch]]
[[Categorie:Gemeente 's-Hertogenbosch]]
[[Categorie:Provincie Noord-Brabant]]
[[Categorie:Waterstaatskerk]]


{{#display_map: Kruisbroedershof  's-Hertogenbosch, Netherlands|type=hybrid}}

{| 
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Naam kerk:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | St. Catharina
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Rooms Katholieke Kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Noord-Brabant
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Gemeente:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 's-Hertogenbosch
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Plaats:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 's-Hertogenbosch
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Adres:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Kruisbroedershof
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Postcode:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Inventarisatienummer:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 07707
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Jaar ingebruikname:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 1844
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Architect:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Kroon, Jos de
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Huidige bestemming:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | gesloopt
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Monument status:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | geen
|}


== Geschiedenis ==
De Sint Cathrien is oorspronkelijk gebouwd als kapel voor het klooster van de Kruisbroeders. Vanaf 1470 is het klooster op deze plek gevestigd. Oorspronkelijk vormen deze Kruisbroeders een afscheiding van de Bogarden, die al langer in de stad gevestigd waren. Deze Kruisbroeders wensten een strengere leefregel. Het Kruisbroedersklooster nam de heilige Catharina van Alexandrie aan als patrones. De gotische kloosterkapel, waarvan het koorgedeelte bewaard is gebleven, dateert uit 1533.Van het klooster zelf is niets meer bewaard gebleven. Het lag aan de zuidkant van de huidige kerk. De sacristie dateert uit 1534 en de voormalige pastorie uit 1619. Deze maken nu deel uit van het huidige complex.
Bij de herindeling van parochies in de stad in 1569 werd de kloosterkerk aangewezen als parochiekerk. Daarvoor werd de kerk vanaf 1601 in fases vergroot. De eenbeukige kerk werd naar het oosten verlengd en aan de noordzijde werd een zijbeuk tegen het schip aan gebouwd.
Na de inname van de stad door de Staatse legers in 1629 werden de mannelijke kloostergemeenschappen gedwongen de stad te verlaten. Ook het klooster en de kerk van de Kruisbroeders werd door de Staat geconfisceerd. In 1682 werd het kloostercomplex herbestemd tot militaire gevangenis. Het klooster behield deze bestemming tot 1789. Vanwege bouwvalligheid werd het klooster in 1801 gesloopt. De kerk van de Kruisbroeders werd na 1629 bestemd voor de protestantse eredienst. In 1794 werd de 'Kruiskerk' door de Franse bezettingsmacht gevorderd. Deze gebruikten het gebouw als paardenstal en miltaire broodbakkerij.
Na een bezoek van koning Lodewijk Napoleon aan de stad in 1809 werd het gebouw opnieuw ingericht als kerkgebouw voor het Franse garnizoen van de stad.
In 1810 werden de Sint Janskathedraal en de Sint Cathrienkerk op last van keizer Napoleon opnieuw toegewezen aan de katholieke bevolking van de stad.
Sindsdien doet de Sint Cathrien weer dienst als parochiekerk. 
Tussen 1842 en 1844 werd de kerk verbouwd tot een waterstaatskerk met behoud van het 16e eeuwse koor, de sacristie en de pastorie.
De tweebeukige kerk werd voorzien van een transept en een brede middenbeuk en een (lage)vieringskoepel, die van buitenaf nauwelijks zichtbaar was op een klein koepeltje op de het dak na. De later aangebouwde noordelijke zijbeuk werd afgebroken. Bouwtechnisch traden er al spoedig na de bouw gebreken aan het licht. Hoewel er in 1870 al plannen waren om de koepel te vervangen duurde het tot 1916 alvorens de 19e eeuwse waterstaatskerk werd vervangen. .

== In de media ==
; Uit ''De Noord-Brabander'', 22 Juni 1850.

Reeds is in de Kerk van de H. Catharina (de Kruiskerk) alhier het oude orgel geamoveerd, ten einde een aanvang te maken met de werkzaamheden tot het behoorlijk plaatsen van het voor die kerk bestemde nieuw orgel, dat allerprachtigst belooft te zullen zijn. Met genoegen vermelden wij, dat dit orgel te dezer stede vervaardigd zal worden, zijnde het speelwerk toevertrouwd aan de heeren Vollebregt en Zoon, die reeds menige proef van hunne kunde hebben afgelegd, en het beeldhouwwerk aan den reeds vermaarden kunstenaar den heer Fr. Donkers JRhz. Naar wij vernemen is alles zoodanig ingerigt dat het nieuw orgel op den feestdag der H. Catharina, patrones der kerk (25 november) zal ingewijd worden.

; Uit ''De Noord-Brabander'', 7 Juni 1851.

Ll. Dingsdag werd het nieuwe Orgel in de Kerk van St. Catharina, vervaardigd door de heeren J. Vollebregt en Zoon Mr. Orgelmakers, alhier, geëxamineerd. Dit Orgel heeft 43 sprekende Stemmen, en 2274 sprekende Pijpen, 3 Handklavieren van groot C tot F 3 gestreept en een vrij Pedaal van groot C tot een gestreept F, met 6 Blaasbalken 11 voet lang en 5 1/2 Rijnl. voet breed. De kracht der grondgeluiden, het schoone effect der afzonderlijke als gecombineerde Stemmen, de ronde krachtige Toon der Tongwerken, de fraaije Claviatuur zoo van Manualen als het Pedaal, de doelmatige inrigting en zamenstelling der Mecaniek, van dit alles hebben de heeren A.H. Kluijtmans, Leeraar en Organist op het Seminarie te St. Michiels Gestel, P.J. van Paesschen, Organist van de St. Joris Kerk, W.B. Marijnen, Organist van de St. Pieters Kerk en A. Christiaansch, Organist van de St. Catharina Kerk als Examinatoren, door het Kerkbestuur uitgenoodigd, niet alleen mondeling hunne uiterste tevredenheid betuigd, maar daarenboven aan heeren Orgelmakers eene verklaring overhandigd, waarbij gezegd wordt: «Dat genoemd Orgel in allen deelen aan het gemaakte Contract beantwoord, en het zelve in kracht van grondgeluiden, intonatie, en Eigenaardigheid der afzonderlijke Stemmen niets te wenschen overlaat." Bevelende zij daarenboven gemelde heeren Orgelmakers aan alle Kerkbesturen ten volsten aan, zoo wegens derzelver kunde als onbekrompene handelwijze.

; Uit ''Nieuwe Tilburgsche Courant'', 12 Mei 1914.

's BOSCH. De 's Hert. Crt verneemt omtrent de plannen tot het verbouwen van de St. Catharina-kerk uit goede bron het volgende:

Aanvankelijk zijn door den architect den heer Van Heeswijk plannen ontworpen, om een kerk op te trekken in denzelfden stijl als de thans bestaande. De raming van de kosten was echter te hoog, in verband met de gelden, die eraan besteed konden worden, zoodat van die plannen moest worden afgestapt.

Toen is de bekende directeur van het museum voor middeleeuwsche kunst te Haarlem, de heer Gustaaf van Valcken, gekomen, die het voorstel deed in de St. Catharinakerk in het bijzonder in het priesterkoor, een museum voor kerkelijke oude kunst in te richten, zulks naar aanleiding van de hier-ter-stede gehouden, uit kunstoogpunt zoo succesvolle, tentoonstelling van middeleeuwsche kerkelijke kunst. Er zou dan een nieuwe kerk gebouwd moeten worden, afgescheiden van dat priesterkoor. Voor dit plan was echter Z.D.H. de Bisschop niet te vinden, zoodat ook die onderhandelingen afsprongen. Daarop heeft de heer Van Valcken een aanbod gedaan tot aankoop der geheele kerk. Hij bood daarvoor eene som aan, welke, met de thans beschikbaar zijnde gelden voldoende zou zijn om de kosten voor een nieuwe kerk te dekken. Deze nieuwe kerk zou komen te staan aan de Vughterstraat.

Daarover zijn thans de onderhandelingen loopende, doch waar de oude St Catharinakerk geenszins bouwvallig is, en er dus bij deze onderhandelingen geen haast is, is het niet uitgesloten dat zij nog eenigen tijd zullen duren. Wat de museumplannen betreft, kan gemeld worden, dat in regeeringskringen daarvoor ook belangstelling bestaat en dat de afdeeling kunsten en wetenschappen van het ministerie van binnenlandsche zaken er over, denkt om voor het herstel van het genoemde middeleeuwsche priesterkoor haren financieelen steun te verleenen.

==Afbeeldingen==
<Gallery>
Afbeelding:Hertogenbosch H Catharina Vollebregt 1851.jpg
</Gallery>