Alkmaar, Oudegracht 187 - Evangelisch-Lutherse Kerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Evangelisch-Lutherse Kerk
Genootschap:	PKN Lutherse Gemeente
Provincie:	Noord-Holland
Gemeente:	Alkmaar
Plaats:	Alkmaar
Adres:	Oudegracht 187
Postcode:	1811CA
Sonneveld-index:	00126
Jaar ingebruikname:	1692
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 7337

Geschiedenis

Kleine zaalkerk zonder toren.

De lutherse gemeente in Alkmaar bestaat sinds het begin van de zestiende eeuw. In 1690 werd een nieuwe kerk gebouwd. Die mocht toen van buiten niet het aanzicht van een kerk hebben, maar meer van een pakhuis. De huidige boogramen zijn dan ook uit een latere tijd.

2023 - De evangelisch-lutherse gemeente Alkmaar en omstreken is een zogeheten huisgemeente geworden van de evangelisch-lutherse gemeente in Amsterdam. Dat gebeurt op verzoek van de lutheranen in Alkmaar, die hadden gevraagd „om als kleine gemeenschap ontzorgd en ondersteund te worden en zo een toekomst te hebben”.

De meeste organisatorische en administratieve taken, waaronder ook het beheer van het monumentale kerkgebouw in Alkmaar, worden voortaan vanuit het kerkelijk bureau in Amsterdam uitgevoerd.

Orgel

De Lutherse kerk in Alkmaar werd in 1692 gebouwd. Het orgel dateert van 1754/1755. De bouwer van het orgel is onbekend, maar er zijn verschillende aanwijzingen dat het Pieter Müller zou zijn geweest. Het instrument is gebouwd in een fraaie rococo-kas. Op 18 juni 1754 is het in gebruik genomen. De firma Deytenbach repareerde het werk in 1806. Rond 1875 is het orgel uitgebreid met een bovenwerk en een aangehangen pedaal door de firma Ypma. De klaviatuur is toen naar de zijkant verplaatst. In 1976 werd het door Flentrop gerestaureerd. In 2016-2017 voerde de firma Flentrop een nieuwe restauratie uit, waarna het orgel in maart 2017 weer in gebruik werd genomen. Door vandalisme is in oktober 2017 grote schade aangericht, toen inbrekers zich in de orgelkas verstopten voor de politie.

(Bron:Orgeldatabase)

Monumentomschrijving Rijksdienst

Evangelisch-Lutherse Kerk. Bakstenen zaalkerkje (1692) op rechthoekige grondslag; kroonlijst en omgaand schilddak. Hoofd- en zijingang door een korfboog gedekt; natuurstenen blokken. Spitsboogvensters. Inwendig houten plafond met brede koof; eiken preekstoel (1692), doopbanken met gesneden deuren, gesneden eiken tochtportaal (1695), koperen kroon (XVIIIc), vier koperen wandluchters. Van oorsprong eenklaviers orgel in 1754 gemaakt door een onbekende orgelmaker, mogelijk door Pieter Müller. In 1879 gewijzigd en uitgebreid met een tweede klavier door L. Ypma.

Gebouwomschrijving SKKN

Van voor 1638 zijn er geen eigen gegevens over de Lutherse Gemeenschap bewaard gebleven. Uit andere bronnen blijkt dat al in 1617 de Lutheranen uit Alkmaar een beroep deden op de Lutherse Gemeente in Amsterdam. De Gemeenschap kwam aanvankelijk samen in een oude branderij op de Heul, maar kon door steun van Scandinavie een aantal huizen kopen aan de zuidzijde van de Oude Vest', de tegenwoordige Baangracht en Oudegracht. Hier kon de Lutherse Gemeenschap samenkomen. Op 16 april 1641, nadat geen gehoor werd gegeven aan het verbod op de Lutherse diensten, werden de huizen verwoest. Na 25 augustus werden de diensten weer hervat, zonder dat er werd ingegrepen en werd er tussen 1642 en 1644 een houten gebouw geplaatst. Aan het eind van de 17e eeuw was het gebouw dermate bouwvallig dat men besloot hier een stenen gebouw te plaatsen. Deze kerk werd op 14 september 1692 gewijd en ontving vele schenkingen zoals de tochtportiek, de kerkeraadsbanken, een preekstoel, een kroonluchter en een rijk versierde bijbel.

In 1720 werden enige woningen verkocht en met de opbrengst wordt er in 1754 een orgel gekocht en werden de ramen vergroot. Daar het de Lutherse gemeenschap niet altijd financieel voor de wind ging in de negentiende eeuw, werden er verschillende zaken verkocht, waaronder het koorhek. De opbrengst van het koorhek werd gebruikt voor nodige restauraties. Ook in de twintigste eeuw, met name in de crisisjaren moest de kerk zaken inventarisstukken verkopen om het hoofd boven water te houden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden er gemeenschappelijke diensten met Doopsgezinden, Remonstranten en Oud-Katholieken gehouden. Ook vandaag de dag zijn er nog diensten met de Doopsgezinden en Remonstranten.

In 1976 is de kerk ingrijpend gerestaureerd en in 1990 is de dakconstructie, die was aangetast, gerestaureerd.