Amsterdam, Singel 446 - Franciscus Xaverius (De Krijtberg)
Uit Reliwiki
Algemene gegevens | |
---|---|
Naam kerk: | Franciscus Xaverius |
Genootschap: | Rooms Katholieke Kerk |
Provincie: | Noord-Holland |
Gemeente: | Amsterdam |
Plaats: | Amsterdam |
Adres: | Singel 448 |
Postcode: | 1114BE |
Inventarisatienummer: | 04945 |
Jaar ingebruikname: | 1883 |
Architect: | Alfred Tepe (1840 - 1920) |
Huidige bestemming: | kerk |
Monument status: | Rijksmonument 5399 |
Geschiedenis
Buitengewoon belangrijke neogotische kerk met dubbeltorenfront, en rijke inventaris, naar ontwerp van architect Tepe.
Architectonisch is deze kerk, met name door de grote hoogte van het gewelf (25 m), in een kerk op relatief klein oppervlak, vergelijkbaar met de, ook door Tepe ontworpen, Sint Willibrordkerk in Utrecht.
Parochiekerk van de paters Jezuïeten (zie onder), gewijd aan H. Franciscus Xaverius, bijgenaamd "De Krijtberg". Door Alfred Tepe van 1881-1883 gebouwde driebeukige neogotische kruisbasiliek met galerijen boven de zijbeuken en vijfzijdig gesloten koor, geflankeerd door diagonaal geplaatste kapellen. Rijk gedetailleerde, in baksteen uitgevoerde voorgevel, geflankeerd door slanke traptorens. Het schip heeft schoorbogen. Het zeer rijzige en met zijn inrichting gaaf bewaarde interieur vormt een belangrijk tijdsdocument als schepping van de door de inzichten van het St. Bernulphusgilde geleide neogotiek. De aankleding en inrichting kwamen hoofdzakelijk in twee fasen tot stand: de beschildering van het koor, alsmede het hoofd- en Maria-altaar (atelier Mengelberg, Utrecht) de preekstoel, Jozef-altaar (atelier Cuypers & Stolzenberg, Roermond) en het Heilig Hart beeld met baldakijn (Atelier J.W. Ramakers en Zonen Beeldhouwers te Geleen) dateren van kort na de bouwtijd; de beschildering van het schip en dwarsschip dateert uit de jaren 1920. De beglazing van het hoogkoor dateert uit 1930 en werd gemaakt door Willem Mengelberg.
Begin jaren 1970 werd deze kerk bedreigd met sluiting, en mogelijk zelfs sloop.
In dezelfde tijd begon de neogotiek echter ook meer erkenning te krijgen. Hierdoor, en door diverse acties tegen sluiting en sloop, is De Krijtberg Rijksmonument geworden.
Ook nu, in 2019, is deze kerk "De Krijtberg" een dagelijks op gezette tijden opengestelde kerk, waarin ook dagelijks R.K. kerkdiensten plaatsvinden.
Monumentomschrijving Rijksdienst
Parochiekerk van de H. Franciscus Xaverius ("De Krijtberg"). Door Alfred Tepe van 1881-1883 gebouwde driebeukige kruisbasiliek met galerijen en vijfzijdig gesloten koor, geflankeerd door diagonaal geplaatste kapellen. Rijk gedetailleerde, in baksteen uitgevoerde voorgevel met op de hoeken traptoren. Het schip heeft schoorbogen. Het zeer rijzige en met zijn inrichting gaaf bewaarde interieur vormt een belangrijk tijdsdocument als schepping van de door de inzichten van het St. Bernulphusgilde geleide neogotiek.
Voorafgaande gebouwen
- Schuilkerk, genaamd "De Crytbergh" gebouwd in 1787 en afgebroken in 1835
- Schuilkerk gebouwd in 1835 en in 1880 afgebroken
Gebouwomschrijving SKKN
De Jezuïetenkerk Franciscus Xaverius is de opvolgster van een schuilkerk die van 1654 tot 1884 in het grachtenhuis "de Crytbergh" gevestigd was. Oprichter van deze kerk was pater Petrus Laurens. De kerk was in de periode 1708-1788 officieel gesloten, de Jezuïeten moesten weliswaar het land verlaten, maar de kerk bleef toch heimelijk in gebruik. Sinds 1789 bestond er wederom vrijheid van godsdienst en in 1853 werd de bisschoppelijke hierarchie hersteld. Pater Franciscus Fol verbouwde het kerkje in 1835. Elisabeth Moyana had hem twee belendende gebouwen geschonken waardoor de oude Krijtberg afgebroken kon worden en onder een gevel gebracht kon worden. In de periode 1881-1883 werd er door de Utrechtse architect Alfred Tepe een nieuwe kerk gebouwd. De inrichting is onder meer afkomstig van het Utrechtse atelier Wilhelm Mengelberg, de buurman van Tepe, zoals het hoofdaltaar, Maria-altaar, communiebank, beelden, triomfbalk, muurschilderingen en kruiswegstaties. Maar ook Roermond was vertegenwoordigd. Het atelier Cuypers & Stolzenberg leverde het Jozef altaar, de preekstoel, de zeven biechtstoelen en twee godslampen. Atelier J.W. Ramakers Beeldhouwers te Geleen leverde in 1883 het gepolychromeerde stenen Heilig Hart van Jezus beeld. In 1886 leverde atelier Ramakers uit Geleen ook het uit hout en koper gebouwde baldakijn met de beelden Maria Alacoque, Johannes de Evangelist en Petrus Canisius. Ook leverde Ramakers het St Jozef beeld. A.F. Nicolas vervaardigde enkele glas-in-lood ramen. In 1904 werd het 250-jarig bestaan van De Krijtberg gevierd. In 1934 werd de Franciscus Xaverius weer parochiekerk. In 1968 werd, bij de vaststelling van het Pastoraal Plan Binnenstad, sluiting van de Krijtberg aangekondigd. De kerk zou volgens het bestuur van de R.K. Citykerk financiële tekorten hebben. De Citykerk wilde de Krijtberg verkopen aan een Belgische bouwonderneming. Er werd daarom een comité tot behoud van De Krijtberg opgericht. In mei 1974 besloot de bisschop van Haarlem, Th. Zwartkruis, de Krijtberg te handhaven. In de periode 1976-1982 vond er een restauratie plaats, die echter niet afgerond kon worden door het stopzetten van de subsidie. Later werden de restauratiewerkzaamheden alsnog hervat.
Externe links
- Website kerkelijke gemeente
- De kerk op Wikipedia
- Meer afbeeldingen op WikiMedia
- Meer afbeeldingen op WikiMedia (Interieur)