Handelingen

Anloo, Kerkbrink 3 - Magnuskerk

Uit Reliwiki


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam kerk: Magnuskerk
Genootschap: PKN Protestantse gemeente Anloo - Zuidlaren
Provincie: Drenthe
Gemeente: Aa en Hunze
Plaats: Anloo
Adres: Kerkbrink 3
Postcode: 9467PH
Sonneveld-index: 13795
Jaar ingebruikname: 1100
Architect:
Huidige bestemming: protestantse kerk
Monument status: Rijksmonument 8152 (kerk); 8153 (toren)


Geschiedenis

Historische dorpskerk met toren.

De kerk was oorspronkelijk een bisschoppelijke kerk, een zogenaamde eigenkerk van de bisschop van Utrecht. Anloo was lange tijd hoofdplaats van het dingspil Oostermoer en daardoor ook een parochie, de oudste in de provincie Drenthe. De naam van de kerk is afkomstig van de Heilige Magnus, bisschop van Trani (Italië), die een martelaarsdood zou zijn gestorven op 19 augustus (jaar onbekend). Op diezelfde datum vergaderde de Etstoel (Drents rechtscollege) eeuwenlang in de kerk van Anloo.

De Magnuskerk is waarschijnlijk de oudste kerk van Drenthe. De huidige kerk is gebouwd op de plek waar eerder al vijf houten kerken hebben gestaan. Het tufstenen schip dateert van rond de elfde eeuw, de bakstenen toren, gebouwd op een oudere onderbouw van veldkeien en vuurstenen, uit de twaalfde eeuw, het lagere koor uit de dertiende eeuw en het zadeldak en trapgevels van de toren uit 1895. In de 14de eeuw werd de oorspronkelijk Romaanse absis door een gotisch koor vervangen. Bij de laatste restauratie bleef het koor gesloten: door de kleine ramen in het schip daarmee een puur romaanse sfeer.

Bij een brand in de werkplaats van de orgelrestaurator in 1995 is het pijpwerk van het orgel van de kerk grotendeels verwoest

Monumentomschrijving Rijksdienst

Kerk

NED.HERV.KERK. Tufstenen schip van omstreeks 1100. gotisch koor ter vervanging van romaanse absis. Inwendig 15e eeuwse muurschilderingen. Inventaris: twee herenbanken met Lod. XIV versieringen. Orgel met Hoofdwerk en Borstwerk, in 1718 gebouwd door Rudolf Garrels. Bij een brand in 1995, gedurende de restauratie van het orgel, ging het pijpwerk nagenoeg geheel verloren. Een koperen houder voor twee kaarsen en een koperen zandloperhouder, beide XVIId.

Toren

Toren van de Nederlands Hervormde Kerk. Klokkenstoel met klok van J.A. de Grave en N. Muller, 1732, diam. 114 cm. Koor 14e eeuw, toren 12e eeuw.

Orgels

Hoofdorgel

In 1716 schonk Anna Geertruyd Ellents, geboren Sicherman, een orgel aan de kerk van Anloo. Jan Radeker en Rudolf Garrels, leerlingen van Arp Schnitger, bouwden het samen. Op 16 oktober 1718 kon het instrument in gebruik worden genomen, maar het was toen nog niet geheel voltooid. In 1719 kon het worden gekeurd. Na 1723 kwam het orgel in onderhoud bij Frans Caspar Schnitger, en vanaf 1729 bij Hinsz, tot diens dood in 1785. Opvolgers van Hinsz werden Dirk Lohman en C. Scheuer. B.J. Freytag repareerde in 1823 het orgel, liet het in 1824 opnieuw schilderen, en verving in 1827 de klavieren door nieuwe. Er is in deze periode ook het een en ander aan de dispositie gewijzigd, wat goed te zien is door de oorspronkelijke dispositie te vergelijken met die volgens Broekhuijsen. De onderhoudswerkzaamheden ging verder o.a. naar de firma's Lohman en Doornbos. Tussen 1944 en 1948 werd het orgel gerestaureerd door Mense Ruiter. Het orgel had nog altijd een aangehangen pedaal. Het bleek dat er drie stemmen waren verdwenen: de Mixtuur en Sexquialter van het Hoofdwerk en de Scherp van het Borstwerk. Mense Ruiter maakte een nieuwe Mixtuur IV-V sterk, maar de andere plaatsen bleven vacant. Mense Ruiter breidde de manuaalomvang uit tot f, bouwde de registertractuur om, bracht de winddruk op 70 mm en intoneerde het werk opnieuw. De restauratie werd uitgevoerd onder advies van mr. A. Bouman. Op 24 oktober 1948 werd het orgel in gebruik genomen met een bespeling door Aart Smits uit Den Haag. In 1983 werd besloten het orgel zoveel mogelijk te reconstrueren. Klaas Bolt werd als adviseur aangesteld, in samenwerking met Stef Tuinstra. Het werk werd in 1991 opgedragen aan Henk van Eeken. Door het overlijden van Bolt in 1990 was Stef Tuinstra als hoofdadviseur aangesteld, en men trok Harald Vogel aan als tweede adviseur. De werkplaats van Van Eeken werd op 12 april 1995 getroffen door brand. Hierbij ging een derde deel van het pijpwerk, enig houtsnijwerk, oude pijpstokken en roosters en de klaviatuur verloren. De kas en de windladen bleven gelukkig gespaard. Op 26 juni 1999 is het orgel opnieuw in gebruik genomen, maar de restauratie was nog niet voltooid. Stef Tuinstra trok zich in 2000 terug als adviseur. Aan de hand van de gemaakte tekeningen en het originele bestek kon alles exact worden gereconstrueerd. Ook waren van het pijpwerk al voor de brand alle mensuren vastgelegd. Voor het maken van de nieuwe pijpen volgde Van Eeken een historisch verantwoord procédé dat ontwikkeld is door de universiteit van Göteborg. Hij goot het orgelmetaal op een zandbed, waardoor het een grotere hardheid verkreeg. Op verzoek van de kerkvoogdij is het orgel na de restauratie uitgebreid met een zelfstandig pedaal met vier stemmen, dat is ontworpen in de stijl van de Noord-Duitse school.

Koororgel

Zaterdag 3 april 2004 is in de Magnuskerk een tweede orgel in gebruik genomen. Dit koororgel, in 1992 gebouwd door de firma Gebr. Van Vulpen (Utrecht), is geschonken door de weduwe van de voormalige minister-president Jelle Zijlstra. Zijlstra was een groot orgelliefhebber en speelde zelf. In zijn woning in Wassenaar had hij een eigen orgel, dat nu dus in Anloo te bewonderen is. (52-04)

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur