Brontekst bekijken van Apeldoorn, Loolaan 16 - Grote of Nieuwe Kerk (1842-1890)

[[Categorie:Object]]
[[Categorie:MetKaart]]
[[Categorie:Door Brand Verwoest]]
[[Categorie:Apeldoorn]]
[[Categorie:Gemeente Apeldoorn]]
[[Categorie:Provincie Gelderland]]
[[Categorie:Waterstaatskerk]]


{{#display_map: Loolaan  Apeldoorn, Netherlands|type=hybrid}}

{| 
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Naam kerk:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Nieuwe Kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Nederlandse Hervormde kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Gelderland
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Gemeente:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Apeldoorn
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Plaats:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Apeldoorn
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Adres:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Loolaan
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Postcode:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Inventarisatienummer:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 00488
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Jaar ingebruikname:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 1842
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Architect:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Springer, H.
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Huidige bestemming:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | door brand verwoest
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Monument status:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Geen
|}


==Geschiedenis==
Bouw geleid door de Waterstaatsopzichter Bauer. Neoclassicistisch, kruisvormig gebouw, inwendig met zuilen tegen de wanden. Gevels met een inspringend en door liggende voluten geflankeerd bovengedeelte, waarin een half-cirkelvormig venster, bekroond door een fronton. Tegen de ingangsgevel een zuilenportiek met fronton. Door toedoen van onvoorzichtige loodgieters brandde de Grote Kerk, een Waterstaatskerk, die hier voorheen stond en bovendien een cadeau was geweest van Koning Willem I, in 1890 helemaal af.
De loodgieters waren bezig onderhoudswerkzaamheden, maar wilden een begrafenis van een kennis op de tegenover gelegen begraafplaats bijwonen. Ze lieten het toezicht over aan een leerling, die stiekem ook even naar de begrafenis ging kijken, waarna waarschijnlijk wat vonken en de harde wind hun werk deden..
Zij verving de middeleeuwse [[Apeldoorn, Hoofdstraat - Mariakerk (1477 - 1842)|Mariakerk]] aan de Hoofdstraat.

== In de media ==

* Uit ''Overijsselsche Courant'', 10 Juni 1842.

APELDOORN, den 4 Junij. Nadat heden voor acht dagen de laatste godsdienstoefening in de oude kerk gehouden was (waarbij eenige stoornis moet zijn voorgevallen) heeft heden voormiddag de plegtige inwijding der alhier nieuw gebouwde kerk voor de dienst der Hervormden plaats gehad. Dezelve werd verrigt door onzen predikant den Eerw. Heer Roelofs, in tegenwoordigheid van den stichter der kerk Z.M. Willem Frederik, die vergezeld was van hoogstdeszelfs gemalin, HH.KK.HH. Prins en Prinses Albert van Pruissen en gevolg, benevens van eenige provinciale autoriteiten. Na zeer gepaste aanspraken aan den grijzen Vorst en de geliefde Prinses, sprak de leeraar eene goed bewerkte redevoering uit naar aanleiding van Matth. 21 vers 13a, en droeg vervolgens het gebouw aan de Voorzienigheid op. Een zeer goed bezet vocaal- en instrumentaal concert, bestaande voor het grootste gedeelte uit liefhebbers der edele toon- en zangkunst uit Zwolle, Deventer en Zutphen, wisselde, onder het voordragen eener heerlijke cantate, den redenaar af, en verving de dienst van een orgel, welkers vervaardiging wij vernemen dat door heeren kerkvoogden aan den verdienstelijken orgelmaker Naber, te Deventer, is opgedragen, en, even als het kerkgebouw zelf, welks bouworde algemeen schijnt te bevallen, geheel uit de fondsen van Z.M. Willem Frederik zal worden daargesteld. Men meent te hebben opgemerkt, dat de aanwezige vorstelijke personen in het zakje voor de armen, zoowel als in dat voor de kerk, eene som van ruim f 300 hebben gegeven.

* Uit ''Algemeen Handelsblad'', 17 November 1846.

APELDOORN, 15 Nov. De voormiddag-godsdienstoefening van heden was bestemd tot de inwijding van het orgel in de kerk der hervormde gemeente alhier. Na een voorzang, hield de leeraar eene toepasselijke voorafspraak. Voorts bepaalde de spreker de aandacht zijner hoorderen, op den vorstelijken schenker van het orgel, onzen overleden Koning, de stichter van ons kerkgebouw, in wiens overlijden deze gemeente zoo veel verloor, en wekte dezelve op tot het betoonen van dankbaarheid daarvoor. Daarna werden de beide aanwezige leden van het provinciaal collegie van toezigt, de Heeren Brantzen en van Rhemen, en de vervaardiger van het orgel, de Heer C.F.A. Naber, van Deventer, op eene gepaste wijze toegesproken. Hierna werd het orgel gedurende eenigen tijd bespeeld door den Heer organist van der Dussen, uit Kampen, na afloop waarvan hetzelve in een plegtig gebed aan de dienst des Allerhoogsten werd toegewijd. Tot tekst van de inwijdingsrede had de leeraar de woorden gekozen van Coloss. 3 vers 16. welke werd afgewisseld en besloten, door het zingen van Psalmen en Gezangen. Dezen middag ten 2 ure zal de Hr. van der Dussen een orgelconcert geven ten voordeele der armen.

* Uit ''Het Nieuws van den Dag'', 2 April 1890.

Ter voorziening in de ongelegenheid door de verwoesting van de kerk te Apeldoorn, heeft de kerkeraad aldaar besloten de godsdienstoefeningen te doen houden in twee concertzalen te Apeldoorn en een in een lokaal in de buurtschap Beemte. Op het Emma-park zal ten spoedigste een hulpkerk worden gebouwd. De afd. Apeldoorn van den Nederl. Protestantenbond heeft geheel belangeloos haar gebouw aangeboden voor zoover dit niet door haar zelve gebruikt werd. Het zou dus beschikbaar zijn enkel Zondags om de 14 dagen den geheelen dag, den daarop volgenden Zondag alleen des middags en 's avonds en voorts elken dag in de week naar verkiezing. Kerkvoogden hebben dit aanbod, onder vriendelijke dankzegging voor de goede bedoeling, niet aanvaard, wegens onvoldoende ruimte van het gebouw. Photographiën van de kerk vóór, tijdens en na den brand zijn in den handel gebracht.


==Afbeeldingen==

<Gallery>
Afbeelding:Apeldoorn Grote Kerk 1842.jpg
Afbeelding:Apeldoorn Nieuwe Kerk 1842.jpg
Afbeelding:Apeldoorn NH kerk Loolaan.jpg
Afbeelding:Apeldoorn Nieuwe Kerk Naber 1846.jpg
Afbeelding:Apeldoorn Grote Kerk CFA Naber 1846.jpg
Afbeelding:Apeldoorn Nieuwe Kerk 1890.jpg
Afbeelding:Apeldoorn advertenties 1890.jpg
</Gallery>