Handelingen

Berltsum, Tsjerkestrjitte 2 - Koepelkerk

Uit Reliwiki

Versie door Pa3ems (overleg | bijdragen) op 6 jul 2018 om 20:19 (gemind)


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam kerk: H.Michael
Genootschap: PKN Nederlands Hervormd
Provincie: Friesland
Gemeente: Waadhoeke
Plaats: Berlikum
Adres: Tsjerkestrjitte 2
Postcode: 9041AV
Inventarisatienummer: 08734
Jaar ingebruikname: 1779
Architect: Douwes, W.
Huidige bestemming: kerk
Monument status: Rijksmonument 28576


Geschiedenis

Historische, monumentale koepelkerk.

In 1776 bleek de oude, oorspronkelijk aan St. Michaël gewijde kruiskerk zodanig in verval dat restauratie onmogelijk was.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Ter plaatse ener oudere, op ruim kerkhof, in 1777-'79 gebouwde kerk op centraal grondplan naar ontwerp van stadsbouwmeester van Harlingen Willem Douwes. Hoofdingang omlijst en bekroond door fronton met 1778. In de kerk preekstoel met achterschot en klankbord door J.G. Hempel met bijpassend doophek versierd door z.g. vlampotten op de hoeken. Twee familiebanken, tochtportaal, alles eind 18e eeuw. Eénklaviers orgel van J. Mitterreither uit 1780. Geschilderd gedenkbord inzake de oudere en tegenwoordige kerk. Onder de vloer een zerk door Vincent Lucas, 1547. Op het kerkhof talrijke 17e eeuwse zerken. Klokkestoel met klok van W. Wegewaert, 1593, diam. 113 cm. Mechanisch torenuurwerk Gebr. van Bergen, Midwolda, 1924, nr. 7985.

Exterieur

Architect Willem Douwes, bouwmeester van Harlingen, maakte de tekening van de Koepelkerk, naar een plattegrond uit het leerboek van Simon Bosboom (Amsterdam, 1682). Op 22 aug. 1779 werd de Koepelkerk ingewijd en een jaar later het orgel, gebouwd door Johannes Mittenreyter. Van de oude kruiskerk zijn de funderingen, grafkelders, gevelsteen en de kleinste luidklok (1593) bewaard gebleven, benevens een aantal grafzerken, waaronder die van de moeder van Peter Stuyvesant.

Hoofdingang omlijst en bekroond door fronton met 1778. Op het kerkhof talrijke 17e eeuwse zerken. Klokkenstoel met klok van W. Wegewaert, 1593, diam. 113 cm. Mechanisch torenuurwerk Gebr. van Bergen, Midwolda, 1924, nr. 7985.

opname 1986, André van Dijk, Veenendaal


Interieur

In de kerk preekstoel met achterschot en klankbord door J.G. Hempel met bijpassend doophek versierd door z.g. vlampotten op de hoeken. Twee familiebanken, tochtportaal, alles eind 18e eeuw. De Koepelkerk heeft een fraai besneden preekstoel en op de herenbanken staan siervazen en uitgesneden vossen, die naar de eigenaren verwijzen. Geschilderd gedenkbord inzake de oudere en tegenwoordige kerk. Onder de vloer een zerk door Vincent Lucas, 1547. De koepel van de kerk wordt ‘bewoond’ door een kolonie vleermuizen.

Orgel

Het orgel is in 1780 gemaakt door Johannes Mitterreither (Leiden). In 1854 breidt Willem Hardorff (Leeuwarden) het uit met een tweede manuaal. De dispositie wordt in 1894 door de Gebr. Adema gewijzigd, vervolgens eveneens in 1929 door de firma N.V. v/h P. van Dam (Leeuwarden) en in 1949 door J. Reil (Heerde), die het instrument bovendien restaureert. In 1980 volgt opnieuw een restauratie door de Gebr. Reil (Heerde), die het orgel reconstrueren naar de oorspronkelijke situatie van 1780.

Dispositie
  • Manuaal: Prestant 16' discant - Prestant 8' - Holpijp 8' - Quintadena 8' (1980) - Octaaf 4' - Roerfluit 4' - Quintprestant 3' (1980) - Superoctaaf 2' - Gemshoorn 2' - Flageolet 1' - Mixtuur 2' 4-6 sterk - Cornet 8' 4 sterk discant - Trompet 8' bas/discant (1980) - Dulciaan 8' (1980) - Tremulant.
  • Pedaal: aangehangen.

Mechanische sleeplade. Manuaalomvang: C-f3. Pedaalomvang: C-d1. Temperatuur: Werckmeister III. Winddruk: 82 mm. WK.

In de media

Uit Het Vaderland, 31 Juli 1937.

Tijdens werkzaamheden, welke momenteel ten behoeve van den aanleg van centrale verwarming in de Ned. Herv. kerk te Berlikum nabij Leeuwarden verricht worden, heeft men gisteren een oudheidkundige vondst gedaan. Onder de manszitplaatsen onder het orgel is n.l. een steen ontdekt welke dient als afsluiting van een grafkelder. De steen dateert van 1547 en is door een Frieschen steenhouwer vervaardigd. Op den steen staan o.a. het origineele wapen van de gemeente Menaldumadeel en verscheidene prachtige figuren welke alle nog intact zijn. De steen heeft een afmeting van 2.88 bij 1.60 m en is 22 cm dik. In den grafkelder zijn omstreeks 1610 bijgezet een vroegere grietman van Menaldumadeel, Heerema en zijn echtgenoote.

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur