Dedemsvaart, Hoofdvaart 5 - Van Dedemkerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Van Dedemkerk
Genootschap:	PKN Protestantse Gemeente Dedemsvaart
Provincie:	Overijssel
Gemeente:	Hardenberg
Plaats:	Dedemsvaart
Adres:	Hoofdvaart 5
Postcode:	7701JE
Sonneveld-index:	00475
Jaar ingebruikname:	1834
Architect:	Lijssen, D.
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 8454

Geschiedenis

Kruisvormige kerk met torentje op de kruising. Gebouwd als Ned. Hervormde kerk.

In 1959 werd de kerk gemoderniseerd en daarbij werd tevens een nieuwe kansel geplaatst. De kansel uit 1834 werd daarbij afgevoerd. Bij de restauratie van 1988 werd een passende kansel gezocht en deze werd gevonden in die van de, begin jaren 1970 buiten gebruik gestelde, Nieuwezijds Kapel te Amsterdam. Deze kansel is gemaakt omstreeks 1630.

De kerk

De Hervormde gemeente maakt voor haar kerkdiensten gebruik van de monumentale kruiskerk aan de Hoofdvaart in Dedemsvaart. Dit kerkgebouw werd in 1834 in gebruik genomen, het moment waarop ook de hervormde gemeente is ontstaan. Het is één van de weinige kerkgebouwen in Nederland waar de pastorie aan vast is gebouwd. Rond 1830 ontstonden de eerste plannen voor het bouwen van de kerk. Een eerste ontwerp naar voorbeeld van de toen onlangs gebouwde kerk in Nieuwleusen kon de goedkeuring van de gouverneur in die tijd niet wegdragen. Er moest een grotere kerk komen voor de snelgroeiende veenkolonie in Dedemsvaart. Een kruiskerk werd als de meest geschikte oplossing geacht waardoor iedereen, zonder onderscheid, kan zien en horen en er dus geen hinder werd ervaren van hinderlijke pilaren.

Architect

Op 5 november werd de bouw gegund voor een bedrag van f 23.500,=. Bernardus Plomp mocht de kerk bouwen en begon daar direct na de gunning mee. Op 23 maart 1834 werd de kerk in gebruik genomen in een dienst die geleid werd door ds. G.H. van Senden uit Zwolle. Bij de ingebruikname van de kerk was ook reeds een bord aangebracht met de tekst, een bord dat ook tegenwoordig nog steeds naast de preekstoel aan de wand hangt.

- Hier in het stille veld, bewerkt door nijv're handen
- buigt zich eerbiedig 't volk voor 's hoogsten zetel neer
- en bede, psalm en lied klinkt langs de tempelwanden
- God en Gods grooten Zoon die voor ons stierf, tot eer.

Het gedicht is van de bekende Zwolse dichter Rhijnvis Feith.
Het aantal zitplaatsen bedraagt tegenwoordig ongeveer 900, een aantal dat in de begin jaren nog niet beschikbaar was. Naar behoefte plaatste men meer zitbanken in de kerk tot de kerkzaal vol stond met banken. Rond 1920 zijn de oost- en westgalerijen in gebruik genomen. De galerij op het noorden is gelijktijdig met het orgel in 1870 in gebruik genomen.
In 1874-1875 werd de kerk uitgebreid met de bouw van een consistorie omdat er een groeiende behoefte was aan een ruimte voor catechisaties en vergaderingen. In 1970 werd deze weer afgebroken om plaats te maken voor een grotere consistorie. In 1935 werd aan de pastorie een serre gebouwd als dank voor het feit dat de toenmalige predikant had besloten in Dedemsvaart te blijven en het beroep naar een andere gemeente niet had aangenomen. In 1958 werd de pastorie verder aan de eisen van die tijd aangepast. De tand des tijd liet ook het kerkgebouw niet onberoerd en in de eind jaren vijftig van de vorige eeuw was de kerk aan een modernisering toe; banken en galerijen waren verzakt en de paden tussen de banken uitgesleten door het intensieve gebruik. Op dat moment is ook het liturgisch centrum ingericht zodat er ruimte ontstond voor onder andere de zangkoren die aan de dienst meewerkten. Het geheel kreeg een moderne uitstraling. De oude preekstoel werd vervangen voor een nieuw exemplaar.
In 1982 ontsnapte de kerk aan een totale verwoesting toen de vlammen hoog boven de bomen en de pastorie uitsloegen. Een snel ingrijpen van de brandweer kon een ramp voorkomen. In de daarop volgende jaren is eerst het exterieur gerenoveerd en daarna is in 1988 het interieur in de oude staat terug gebracht onder toezicht van Monumentenzorg. In 1997 werd het orgel gerestaureerd.

Een kerkgebouw met een rijke historie waar ook tegenwoordig de kerkdiensten worden gehouden. Het aantal zitplaatsen is inmiddels weer ruim voldoende en een deel van de diensten vindt plaats in het Gereformeerd Kerkelijk Centrum (in het kader van het samengaan van beide kerken) en in gebouw “de Fontein” naast de kerk. De kerk; de plaats waar de gemeente samen komt om Hem te eren en waar een ieder van harte welkom is.

In de Protestantse Gemeente Dedemsvaart in wording werken de Hervormde Gemeente te Dedemsvaart (Dedemkerk) en de Gereformeerde Kerk van Dedemsvaart samen. De Protestantse Gemeente Dedemsvaart in wording heeft een gemeenschappelijke kerkenraad die de bevoegdheden van beide kerkenraden gezamenlijk uitoefent.

Orgel

Het in 1868-1870 door Jan van Loo uit Zwolle gebouwde instrument is in 1938 door Van Leeuwen gerestaureerd en verbouwd. Van Leeuwen reviseerde de windladen en de magazijnbalg. Tevens breidde hij de omvang van het bovenwerk uit met een Gemshoorn 2', vernieuwde de Trompet en plaatste een Nasard 2 2/3' op de plek van de Vox Humana 8'. Op het pedaal plaatste hij een pneumatische transmissie uit de Bourdon 16' als Subbas. In 1955 volgde een tweede wijziging, opnieuw door Van Leeuwen. De Cornet werd vervangen door een Sesquialter, de Bourdon 16' door een Quintprestant 2 2/3' en de Mixtuur werd opgeschoven en uitgebreid. De Fagot werd van plaats verwisseld met de Trompet, zodat de Fagot nu gedeeld was. Het bovenwerk is ook veranderd: de Viola di Gamba werd vervangen door een Prestant 2' en de Nasard en Gemshoorn werden een octaaf opgeschoven tot een Quintfluit 1 1/3' en een Sifflet 1'. De Clarinet is vervangen door een Dulciaan en tenslotte voegde Van Leeuwen een Cimbel II sterk toe. De baspijpen van de oude Bourdon 16' kregen nu een plaats op een eigen mechanische lade voor het pedaal. Ook werd een koppeling Pedaal - Bovenwerk aangelegd. In 1972 reviseerde Verschueren het orgel. Zij maakten een nieuwe windlade voor het pedaal en intoneerden de Fagot 16' opnieuw. Op het pedaal plaatste Verschueren een nieuwe Octaaf 8', terwijl er nog plaats op de nieuwe lade overbleef voor nog drie registers. De dispositie van het tweede klavier werd gedeeltelijk hersteld door de Gemshoorn te reconstrueren. In plaats van een Quint 2 2/3' werd echter een Terts geplaatst. Adviseur bij de restauratie was Klaas Bolt. In de jaren 1996-1997 voerde de firma Verschueren een nieuwe restauratie uit, hierbij geadviseerd door Aart van Beek. De oorspronkelijke dispositie is grotendeels gereconstrueerd. Op 25 januari 1997 is het orgel weer in gebruik genomen. Sinds de vorming van de PKN is de naam van de kerk gewijzigd in Van Dedemkerk.

(Bron:Orgeldatabase)

De preekstoel

Bij de bouw van de kerk in 1834 is een nieuwe preekstoel geplaatst. Dit type preekstoel is terug te vinden in andere kerken uit die tijd. Op de foto ziet u dat de trap aan de rechter kant van de preekstoel is geplaatst. Het houtsnijwerk van het klankbord valt op. Bij de restauratie en modernisering van de kerk in 1959 is deze oude preekstoel verwijderd en waarschijnlijk als brandhout afgevoerd. De moderne preekstoel heeft dienst gedaan tot de restauratie van 1988. In 1982 is het kerkgebouw op de monumentenlijst geplaatst. De kerk werd bij de restauratie van 1988 zoveel mogelijk in de oude kleuren en de oude stijl teruggebracht. Bij dit interieur paste geen moderne preekstoel, daarom werd deze vervangen. In Amsterdam bleek een oude preekstoel, afkomstig uit de Nieuwezijds Kapel te zijn opgeslagen. Deze preekstoel bleek goed te passen bij het vernieuwde interieur. De preekstoel is gemaakt rond het jaar 1630 en is vergelijkbaar met die van de Westerkerk en die van de Oude Kerk in Amsterdam. Bij het plaatsen van de preekstoel in ons kerkgebouw kwam de trap aan de linkerzijde te staan. Het klankbord dat bij de preekstoel hoorde functioneerde nog in de Nieuwezijds Kapel. Door de firma Lubbers is een passend klankbord gemaakt. Zo beschikt de Hervormde kerk over een kansel met een rijke historie en deze kansel behoort tot het oudste kerkmeubilair van Dedemsvaart.

Avondmaalservies

Het zilveren avondmaalservies van de kerk bestaat uit:

Een schenkkan
Twee drinkbekers
Een grote broodschaal
Twee kleine broodschalen
Twee offerbekers
Diverse gladde schalen en bekers

De twee drinkbekers werden bij de ingebruikneming van de kerk in 1834 geschonken. De ene beker door de bouwer van de kerk, Bernardus Plomp, en de ander door leden van de kerkenraad, kerkvoogden en notabelen. Hun namen staan vermeld in de bekers. De andere delen van het servies werden in 1876 geschonken door de kinderen van mevrouw Veningen-Eppinge.

Op de grote broodschaal staat gegraveerd: Uit erkentelijkheid jegens hunne moeder mej. Hilligje Eppinge wed. van den Heer Roelof Veningen, door de kinderen te harer nagedachtenis geschonken aan de Herv. Gemeeente te Dedemsvaart. 12 januari 1876. Op de schenkkan staan de woorden: “Mijne genade is U genoeg” Vroeger werd het avondmaal aan één tafel bediend waaraan ongeveer 25 mensen konden plaatsnemen. Toen in latere jaren de viering plaatsvond, terwijl de gemeenteleden in de banken bleven zitten, zijn er meerdere gladde bekers en schalen bijgekocht. Indien er geen avondmaal wordt gevierd staat tijdens de kerkdienst het avondmaalservies welke in 2007 werd ontvangen van de partnergemeente in Kisoroszi (Hongarije) op de avondsmaaltafel. Dit servies bestaat uit traditioneel handgemaakt aardewerk en drukt de verbondenheid uit met de broeders en zusters in Kisoroszi.

Omschrijving

Hervormde Kerk, gebouwd in 1833-1834 door D. Lyssen, Kruiskerk in traditionele vormen met houten klokkentorentje van twee geledingen op de kruising. Een der kruisarmen wordt gevormd door de in classicistische trant opgetrokken pastorie met hoeklisenen en fronton boven de middenrisaliet. De kerk heeft een houten zoldering met vakken en rozetten. Neobarok orgel (1870). Orgel met Hoofdwerk en Bovenwerk, in 1870 gemaakt door J. van Loo. In 1955 ingrijpend gerestaureerd en uitgebreid met een vrij Pedaal. Het nieuwe Pedaal valt buiten de bescherming. Mechanisch torenuurwerk Firma Gebr. van Bergen, Midwolda, 1934, later voorzien van elektrische opwinding, gerestaureerd in de zestiger jaren..

Toren

Mechanisch torenuurwerk Firma Gebr. van Bergen, Midwolda, 1934, later voorzien van elektrische opwinding, gerestaureerd in de jaren 1960.

(Bron: pkn-dedemsvaart.nl))

In de media

Uit Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant, 4 Mei 1940.

De kerkvoogden der Ned. Herv. kerk alhier hebben na een bespreking met de bekende orgelbouwers, de firma van Leeuwen te Leiderdorp, besloten, het oude orgel der kerk door genoemde firma grondig te laten nazien en herstellen. De kosten hiervan, zullen pl.m. f 2500 bedragen. Direct na Pinksteren zal met het werk, dat 8 weken zal duren, worden begonnen.