Handelingen

Delft, Markt 80 - Nieuwe Kerk: verschil tussen versies

Uit Reliwiki

Regel 210: Regel 210:
Delft N.H.Nieuwe Kerk (10).JPG|Foto J.B.v.d.Bie, 14-09-2019. Doopvont.
Delft N.H.Nieuwe Kerk (10).JPG|Foto J.B.v.d.Bie, 14-09-2019. Doopvont.
Delft N.H.Nieuwe Kerk (12).JPG|Foto J.B.v.d.Bie, 14-09-2019. Liturgiebord.
Delft N.H.Nieuwe Kerk (12).JPG|Foto J.B.v.d.Bie, 14-09-2019. Liturgiebord.
Delft N.H.Nieuwe Kerk (14).JPG|Foto J.B.v.d.Bie, 14-09-2019. Avondmaalstafel.
</gallery>
</gallery>
=====Orgel=====
=====Orgel=====

Versie van 5 jul 2020 13:37


Bezig met het laden van de kaart...
Algemene gegevens
Naam kerk: Nieuwe Kerk
Genootschap: PKN Protestantse gemeente Delft
Provincie: Zuid-Holland
Gemeente: Delft
Plaats: Delft
Adres: Markt 80
Postcode: 2611CN
Inventarisatienummer: 01677
Jaar ingebruikname: 14e eeuw
Architect:
Huidige bestemming: kerk
Monument status: Rijksmonument 11872

Geschiedenis

Plattegrond

Oorspronkelijk gebouwd als R.K. St. Ursulakerk. Buitengewoon belangrijk historisch kerkgebouw met hoge toren. De toren is de op één na hoogste kerktoren in Nederland, 109 m (de Dom in Utrecht is met 112 m de hoogste).

Recente geschiedenis

De NH Nieuwe Kerk is voor twee jaar gesloten. Een algehele restauratie blijkt hoogstnoodzakelijk. Enkele jaren geleden is het praalgraf van Willem van Oranje al gerestaureerd. Op 8 september 2006 heeft H.K.H.Prinses Margriet een nieuw gebrandschilderd raam onthuld in de Nieuwe Kerk. Het raam is gemaakt door de glaskunstenares Annemiek Punt uit Ootmarsum. Het stelt het verhaal van het dochtertje van Jaïrus voor. Ze heeft het raam wel in abstracte vormen gemaakt, Veel wordt overgelaten aan de fantasie van de toeschouwer. Het raam kan betaald worden uit een groot legaat dat de Hervormde gemeente heeft ontvangen van een overleden weduwe, die exact had aangegeven wat er met haar legaat moest gebeuren: een raam waarin de opwekking van het dochtertje van Jairus.

Nadere beschrijving

Laatgotische kruisbasiliek met indrukwekkende toren, waarvan de stichting teruggaat op een houten kapel opgericht in 1381 na een miraculeuze verschijning van Maria. Aan het eind van de 14de eeuw bouwde men ten oosten van deze kapel een stenen transept en koor, een aanleg waarvan het transept nog over is. Tussen 1396 en 1496 verrees de toren, met zijn typerende achtkant, thans bekroond door spits van P.J.H. Cuypers uit 1872. Met de bouw van de huidige kerk werd in 1412 begonnen. In 1476 werd het nieuwe koor gewijd. Na een brand in 1636 werd de kerk vereenvoudigd herbouwd, waarbij de kapellen van het schip met de zijbeuken werden samengetrokken. Het schip is nu geheel in hout overwelfd. In het koor bezit de middenbeuk een houten gewelf, de omgang bevat kruisribgewelven.

Sinds de bijzetting van Willem de Zwijger in 1584 dient de kerk als mausoleum voor het Oranjehuis. In 1923 werd begonnen met een omvangrijke restauratie. Daarbij werden alle wanden ontpleisterd, wat strijdig is met het oorspronkelijke karakter van de architectuur, en werd een reeks gebrandschilderde ramen aangebracht. Het belangrijkste onderdeel van de inventaris is het grafmonument van Willem van Oranje, in 1614 begonnen door Hendrick de Keyser en in 1622 voltooid door zijn zoon Pieter. In het koor nog andere grafmonumenten, o.m. voor koning Willem I door Willem Geefs en voor prins Willem George Frederik door Canova. Orgel met drie manualen en pedaal van de firma Bätz & Co. uit 1840.

opname 2004, Edward Ippel. Hoorn.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Sobere, laatgotische kruisbasiliek (dwarspand XIVd, toren 1396 - 1496, schip XVb, koor XVc door Jacob van der Borch. Hersteld na stadsbrand van 1536. Restauraties: torenspits, ijzerconstructie door Gugel naar ontwerp Pierre Cuypers (1827 - 1921), koor 1923-'25, schip 1931-'37, toren 1939-'50. Alleen de kooromgang heeft stenen gewelven; verder houten tongewelven met trekbalken. Alleen het koor inwendig van grotere verfijning, o.a. vensterbanktriforium. Orgel met Hoofdwerk, Bovenwerk, Rugwerk en vrij Pedaal, in 1839 gemaakt door firma Bätz en Comp. Inventaris: In het hoogkoor boven de grafkelder der Oranjes het rijke praalgraf voor Willem van Oranje door H. de Keyser (1614-'23. In de kooromgang grafmonumenten door Canova en W. Geefs, alsmede twee epitafen (XVII) en een monument voor Hugo de Groot (1781). Grafzerken.

In het koor 16 gebrandschilderde ramen van Willem van Konijnenburg (1927 en 1936), Henri van de Stok (1931), Jaap Gidding (1932), Georg Rueter (1933), Joep Nicolas (1933) en Annemiek Punt (2008).

Klokkenspel, bestaande uit 18 klokken van François Hemony, 1659/60 en 30 moderne klokken. Gelui bestaande o.a. uit een klok van François Hemony, 1662, diam. 104 cm. Torenuurwerk met speeltrommel van François Hemony, vervaardigd door Coenraad Harmensz. Broekman, Delft, in cartouche: 1570 van een ouder uurwerk en omgebouwd in 1664 door Jan van Call. In toren stellage met buiten gebruik gestelde klokken, 13 klokken uit 1659 van François Hemony, 3 uit 1678 van Pieter Hemony, 3 uit 1750/1751 van Joris de Mery en 1 van Gillett and Johnston uit 1929.

In de media

Uit Dagblad van 's-Gravenhage, 13 Januari 1840.

Op den 5 dezer is het fraaije orgel in de Nieuwe Kerk der Hervormden te Delft ingewijd, door den weleerwaarden heer Storm, met eene plegtige leerrede over Psalm XXXIII, vs. 1—3. Kenners prijzen dit orgel zeer, hetwelk door de heeren Betz (sic) en Comp., te Utrecht, vervaardigd is, en de gemeente f 20.500 kost.

Uit Veritas, 20 Augustus 1945.

Gedurende de oorlogsjaren zijn de ramen in het koor van de Nieuwe Kerk gevuld geweest met grijs glas. Hierdoor trok de schoonheid der architectuur een groot deel van de aandacht tot zich, die thans weer opgeëischt zal worden door de gebrandschilderde ramen, die in eere worden hersteld. En wat men ook zeggen moge over gebrek aan eenheid, een banale bontheid misschien, toch ontkomt men niet aan de bekoring, die er van deze kunstwerken uitgaat. Vooral na de donkere jaren, die achter ons liggen, geeft het een dankbaar gevoel er nu weer voor te mogen staan.

In den kouden winter van '39 op '40 zijn de ramen van hun plaats genomen en zorgvuldig ingepakt in een oud kasteel ergens aan het IJsselmeer diep in den grond geborgen. Daar zijn ze gespaard gebleven voor het oorlogsgeweld, dat over ons land is gegaan. Eenige weken geleden zijn ze teruggekomen en thans is het personeel van de firma De Lint alhier druk aan het werk om de ramen weer zoo spoedig mogelijk op hun plaats te brengen. Gemiddeld worden er twee ramen in de week geplaatst. Eerst moet het oude glas verwijderd worden en daarna worden de ramen stuk voor stuk, volgens teekening, op hun plaats gebracht. Met ernst en toewijding wordt dit mooie werk, zoo nu en dan gadegeslagen door eenige kerkbezoekers, in alle stilte door deze menschen verricht. Delft kan niet dankbaar genoeg zijn, dat èn kerk èn ramen voor oorlogsgeweld zijn gespaard gebleven. Binnenkort zal het koor van de Nieuwe Kerk weer pralen met een spel van kleuren, dat de Delftenaren zullen begroeten als iets dat bij Delft hoort en waarvan het gemis in de bezettingsjaren zeker werd gevoeld.

Uit Reformatorisch Dagblad, 13 december 2005.

De Nieuwe Kerk in Delft wordt binnenkort voor twee jaar gesloten voor een ingrijpende renovatie. Dat meldt de op de bouw georiënteerde website zibb.nl op grond van diverse media. Het dak en de goten van de kerk, die ook de grafkerk van de Oranjes is, zijn in te slechte staat. De toren van de kerk, die eigendom is van de gemeente Delft, heeft al een vernieuwingsoperatie achter de rug. Wanneer de kerk precies dichtgaat, is nog niet duidelijk. Als in die periode onverwacht toch nog een koninklijke uitvaart zou moeten plaatsvinden, gaat de kerk tijdelijk opnieuw open. Het praalgraf van Willem van Oranje werd eerder al helemaal gerestaureerd.

De kerk werd gebouwd tussen het einde van de 14e en het begin van de 16e eeuw. Het betrof na de Oude Kerk de tweede parochiekerk van de stad. In 1572 ging het bedehuis over in protestantse handen. De kerk valt vooral op door haar bijna 109 meter hoge toren. De Nieuwe Kerk werd in 1584 min of meer bij toeval grafkerk van de Oranjes. De in dat jaar vermoorde Willem van Oranje kon door oorlogsomstandigheden niet worden bijgezet in het familiegraf van de Nassau’s in Breda. Boven de oude grafkelder staat sinds 1621 het beroemde praalgraf van de hand van architect-beeldhouwer Hendrick de Keyser. Alle latere Oranjes, zowel stadhouders als koningen, zijn in de oude en nieuwe kelder bijgezet. Alleen stadhouder-koning Willem III werd in Londen begraven. Op 11 december 2004 werd prins Bernhard in de koninklijke grafkelder werd bijgezet.

Uit Reformatorisch Dagblad, 8 mei 2007.

De restauratie van de monumentale Nieuwe Kerk in Delft is van start gegaan. Op dit moment wordt er in de kerk een zogenaamde werkvloer aangebracht. De eerste fase van de restauratie betreft vooral het hogere gedeelte van het middenschip van de kerk. De leien dakbedekking wordt vervangen, de ramen worden opnieuw verlood en de kap wordt waar nodig gerepareerd.

De kerk blijft tijdens de werkzaamheden gewoon geopend, maar is nu drie weken gesloten in verband met het aanbrengen van de werkvloer. Zondagmiddag wordt de reguliere eredienst van de hervormde gemeente verplaatst naar de Oude Kerk in Delft. Vanaf 20 mei worden de kerkdiensten ondanks de werkzaamheden gewoon weer in de Nieuwe Kerk gehouden.

Naar verwachting is het werk eind dit jaar klaar. Het Rijk heeft voor de restauratie een subsidie verleend van ongeveer 825.000 euro. Omdat de restauratie meer kost dan de verleende subsidie wordt een deel van de werkzaamheden bekostigd uit het restauratiefonds. Dat fonds is voornamelijk gevuld met inkomsten uit het toerisme.

Uit Reformatorisch Dagblad, 16 oktober 2007.

De gemeente Delft gaat de Rijksgebouwendienst toestemming vragen om de Nieuwe Kerk uit te breiden. Een plan voor de uitbreiding wordt eerst verder uitgewerkt. Al jaren wordt er gesproken over uitbreiding van de koninklijke grafkelder. De gemeente Delft wil ook een ondergrondse fietsenstalling aanbrengen en een gracht in ere herstellen. De gracht zou aan het Vrouwenregt rondom de kerk doorgetrokken moeten worden langs de Oude Langendijk.

Onderzoek wees eerder dit jaar al uit dat dit plan haalbaar is. Alleen het verlengen van de gracht werd vijf jaar geleden al begroot op 1,4 miljoen euro. Delft benadrukt dat de aanvraag bij de Rijksgebouwendienst niet direct betekent dat het plan ook doorgaat. Wel verwacht de gemeente dat een besluit voor 2011 valt.

Uit Reformatorisch Dagblad, 29 juli 2008.

De Nieuwe Kerk in Delft zit in de problemen. Er is geen geld voor noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden en het Rijk is niet bereid de kosten van bijna 3 miljoen euro te betalen. De kerk kampt met problemen door optrekkend vocht, het dak is er slecht aan toe, de elektra moet worden vernieuwd en er moet veiligheidsglas worden geplaatst om een aantal glas-in-loodramen te beschermen tegen vandalisme. De afwijzing van de subsidieaanvraag kwam onverwacht. Het kerkbestuur heeft bezwaar aangetekend tegen het besluit.

Uit Reformatorisch Dagblad, 6 januari 2009.

De gemeente Delft wil dit jaar ruim 200.000 euro uittrekken voor de restauratie van de Nieuwe Kerk. Het geld wordt gebruikt om het gebouw, met er onder de graven van de Oranjes, waterdicht te maken.

De totale restauratie kost 4 miljoen euro. Het kerkbestuur wil extra geld van het rijk, maar een aanvraag daarvoor is afgewezen. Er is bezwaar gemaakt en deze maand volgt een hoorzitting daarover. Zonder extra geld vreest de gemeente dat het onderhoud aan de kerk achteropraakt. Daarom draagt Delft nu 2 ton bij.

Uit Reformatorisch Dagblad, 16 februari 2010.

De Nieuwe Kerk te Delft moet gerestaureerd worden. Als startsein voor het zoeken naar externe fondsenwerving heeft A.C. Valkenburg, voorzitter van het college van kerkrentmeesters, eind januari de brochure ”Investeren in een monument met toekomst” overhandigd aan burgemeester G.A.A. Verkerk.

Het proces van restauratie is al langer aan de gang. Zo is het schip al gerestaureerd. De daken, de goten, het metselwerk en de glas-in-loodramen zullen worden opgeknapt. Door het interieur op bepaalde punten te moderniseren kan de kerk voor meerdere doeleinden worden gebruikt. „Zo hebben we plannen voor ondergrondse nevenruimten. Maar ook als gemeente willen we het kerkgebouw actiever gaan gebruiken.”

Het restauratieprogramma is begroot op 13 miljoen euro. „Het is een fors bedrag. Dat komt omdat we verder willen gaan dan het reguliere onderhoud. We zijn daarom aangewezen op externe financiële steun”, stelt Valkenburg. De Nieuwe Kerk is volledig eigendom van de hervormde gemeente. De gemeente Delft heeft inmiddels toegezegd een kwart van de begroting voor haar rekening te nemen.

De kerk is een van de grootste toeristische trekpleisters van de stad. Veel leden van de koninklijke familie liggen er begraven. Tegelijk met de eventuele restauratie zal een uitbreiding van de grafkelder van de Oranjes plaatsvinden.

’s Zondags maken drie wijkgemeenten van een gereformeerdebonds signatuur en een confessionele achtergrond gebruik van de kerk.

Uit Reformatorisch Dagblad, 7 september 2010.

De gemeenteraad van Delft heeft zich vorige week woensdag in de Nieuwe Kerk Delft laten informeren over de aanstaande restauratie van het bedehuis. Die moet volgend jaar van start gaan. De werkzaamheden worden uitgevoerd in opdracht van de hervormde gemeente in Delft, eigenaar van de Nieuwe Kerk.

Het kerkgebouw aan de Markt geniet landelijke bekendheid vanwege de aanwezigheid van de koninklijke grafkelder en het praalgraf van Willem van Oranje in het koorgedeelte van het bedehuis.

Behalve dat de kerk wordt gerestaureerd, wordt er ook vloerverwarming aangelegd en komen er enkele ondergrondse bijruimten. „Op deze wijze kunnen we, zonder een al te rigoureuze ingreep te plegen in de monumentale staat van de kerk, de gebruiksmogelijkheden ervan vergroten”, laat voorzitter Arco Valkenburg van het college van kerkrentmeesters weten.

De Nieuwe Kerk is op zondag in gebruik bij de hervormde gemeente te Delft. Naast de kerkelijke functie heeft de kerk ook een museale en culturele functie. Na de restauratie moeten de mogelijkheden voor exposities, symposia en concerten vergroot zijn. Jaarlijks bezoeken bijna 200.000 toeristen het kerkgebouw.

De hervormde gemeente beheert de Nieuwe Kerk in een aparte stichting. Deze ontvangt geen subsidie. Voor het restauratieprogramma wordt gerekend op financiële steun van het Rijk en de gemeente Delft.

Uit Reformatorisch Dagblad, 17 januari 2011.

De Nieuwe Kerk in Delft, waarin zich de koninklijke grafkelder bevindt, krijgt geen 2 miljoen euro subsidie voor restauratie. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed heeft de aanvraag van de Hervormde Gemeente afgewezen omdat andere voorgingen, vooral herbestemmingsprojecten. Dat liet de voorzitter van het College van Kerkrentmeesters maandag weten.

Voor het hele land heeft het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW) 22 miljoen beschikbaar gesteld voor restauratie- en herbestemmingsprojecten van monumenten. Probleem voor de Nieuwe Kerk is dat per provincie maximaal vier projecten in aanmerking konden komen. Daarbij komt dat projecten die het minste geld nodig hebben, het eerst aan de beurt komen.

De kerkrentmeesters gaan met de gemeente praten om te kijken of financiering door het Rijk op een andere manier mogelijk is. Een deel van de restauratie is al achter de rug; voor het resterende deel is 13 miljoen euro nodig. De Hervormde Gemeente hoopt ongeveer de helft daarvan van het Rijk te krijgen.

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur

Orgel
Ramen