Haarlem, Leidsevaart 146 - Kathedrale Basiliek St. Bavo
Uit Reliwiki
Algemene gegevens | |
---|---|
Naam kerk: | Kathedrale Basiliek St. Bavo |
Genootschap: | Rooms-Katholieke Kerk |
Provincie: | Noord-Holland |
Gemeente: | Haarlem |
Plaats: | Haarlem |
Adres: | Leidsevaart 146 |
Postcode: | 2013HA |
Inventarisatienummer: | 05519 |
Jaar ingebruikname: | 1898 |
Architect: | Joseph Cuypers (1861 - 1949), m.m.v. Jan Stuyt (1868 - 1934) en Pierre Cuypers Jr (1891 - 1982) |
Huidige bestemming: | kathedrale basiliek |
Monument status: | Rijksmonument 19555 |
Geschiedenis
Indrukwekkend, uniek kerkgebouw.
Kathedrale Basiliek St. Bavo aan de Leidsevaart te Haarlem, gebouwd in drie fasen tussen 1895 en 1930. De stad Haarlem kreeg in 1559 een bisschopszetel. De huidige Grote of St. Bavokerk aan de Grote Markt fungeerde vanaf toen als kathedraal. Sinds de Reformatie is die kerk in handen van de protestanten.
Na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 werd Haarlem weer een bisschopsstad. De St. Jozefkerk aan de St. Jansstraat heeft vanaf toen tot 1898 als kathedraal gediend. Deze neoclassicistische kerk was spoedig voor de kathedraalfunctie te klein en het bisdom kon een grotere en representatieve kathedraal goed gebruiken. Zodoende kwam de huidige kathedraal aan de Leidsevaart, ten zuidwesten van de binnenstad, tot stand. De architect was Joseph Cuypers (1861 - 1949), zoon van de bekende architect Pierre Cuypers (1827 - 1921). Tijdens de eerste bouwfase was Jan Stuyt (1868-1934), zijn latere compagnon, hoofdopzichter. Op 2 mei 1898 werd het toen gebouwde deel (koorpartij) ingewijd door Mgr. Bottemanne, de toenmalige bisschop van Haarlem. In 1902-'06 volgde de bouw van dwarsschip, vieringkoepel en schip en in 1928-'30 tenslotte de afbouw van westtorens en portalen (zie ook beschrijving onder). Tijdens de laatste twee bouwfasen is het oorspronkelijke ontwerp van Cuypers op diverse plaatsen gewijzigd uitgevoerd. Daardoor ontstond het huidige, zeer eclectische, en voor de r.-k. kerkbouw van die tijd ongebruikelijke en vernieuwende geheel (zie onder). De St. Bavokathedraal was destijds de enige nieuwgebouwde kathedraal in Nederland en fungeert tot op de dag van vandaag als zodanig. De Kathedraal is in 1948 tot Basiliek verheven, wegens het toen 50-jarig bestaan van het hieronder genoemde, in 1898 voltooide en in gebruik genomen gedeelte. De restauratie van deze (uiterst belangrijke en unieke) kerk vindt in etappes plaats vanaf najaar 2010, waarbij delen van het interieur tijdelijk ontoegankelijk zijn geweest. In 2011-2012 is de eerste fase (van het dwarsschip en de koepel) uitgevoerd. Vervolgens is in 2013 het hoogkoor gerestaureerd. Als laatste worden in 2015-2017 het schip en de westtorens aangepakt.
Monumentomschrijving Rijksdienst
KATHEDRALE BASILIEK van St. Bavo. 1895-1930, Joseph Cuypers (1861 - 1949). Koor 1895-1898, transept, kruisingstoren en schip 1902-1906, westtorens 1927-1930. Driebeukige kruisbasiliek met koepel en twee westtorens, kapellen langs de zijbeuken en straalkapellen rond de kooromgang. Markeert de overgang van de neogotiek naar een nieuwe kerkelijke bouwkunst. Eclectisch bouwwerk met motieven, ontleend aan het romaans, de vroege Franse gotiek, Moorse en Assyrische versieringsvormen, de art nouveau en aan de eigentijdse bouwtrant van Berlage en De Bazel. Decoratie en aankleding o.a. door F.W. Mengelberg, J.P. Maas, Mari Andriessen (beeldhouwers), Jan Toorop en Han Bijvoet (tegeltableaux), Lambert Lourijssen (mozaïeken Sacramentskapel), Antoon Molkenboer, Jan Eloy en Leo Brom (edelsmeden), Jules Dobbelaere, Dom Jac. van der Meij en Han Bijvoet (glazeniers).
Het oorspronkelijke orgel met drie manualen en vrij pedaal, in 1923 gemaakt door de Gebr. Adema te Amsterdam voor de r.-k. Willibrordus buiten de Veste in Amsterdam, is in 1971 overgeplaatst naar de St. Bavokathedraal in Haarlem. Nadien uitgebreid met een vierde manuaal door de fa. Schreurs te Amsterdam. Mechanisch torenuurwerk.
De voormalige, halfrond afgesloten DOOPKAPEL, teruggerooid gesitueerd aan het westelijk uiteinde van de sacristie, wordt door een kegelvormig dak bekroond en wordt tevens begrensd door de ronde zuidwestelijke traptoren.
In de media
- Uit Het Nieuws van den Dag, 10 Februari 1896.
De Kathedraal te Haarlem, welke gebouwd wordt aan de Leidschevaart, zal in 1898 reeds zóó ver gereed zijn, dat daarin dienst kan gedaan worden. Omtrent deze kerk — welke de nieuwe St. Bavo zal heeten en ter gedachtenis aan het 25-jarig priesterschap van Mgr. Bottemanne, den Bisschop van Haarlem, gesticht wordt — kunnen wij de volgende bijzonderheden mededeelen: De Kathedraal zal, wat lengte en breedte betreft, — 100 en 40 meter — ongeveer zoo groot worden als de Notre-Dame te Parijs en in den vroeg-gothischen stijl, gelijk weleer de kerken aan den Rijn, gebouwd worden. Van de 12 torentjes rondom het gebouw zullen de twee torens, de frontzijde flankeerend, 80 à 100 meter hoog worden, en boven het middenschip zal zich een koepel verheffen van 70 meter, staande op vier kolossale pijlers, rustende elk op 100 palen. De oostzijde der Kathedraal moet 7 transkapellen bevatten.
De inwendige bouw zal met gelen siersteen geschieden, wat in ons land nog nergens voorkomt. Bovendien wordt de rijke ornamentiek van verglaasd, bleekkleurig terracotta, de vrij staande kolommen en kolonetten uit Labrador-graniet vervaardigd. Ook zal het orgel met koor, in tegenstelling met andere R.K. kerken, in de transept geplaatst worden. De Kathedraal moet, wanneer zij geheel gereed is, 1600 menschen kunnen bevatten. De stoute ontwerper is de Heer Joseph Cuypers (1861 - 1949), te Amsterdam. Nog dient vermeld te worden, dat de steigers, voor den bouw benoodigd, als in vroeger tijden, zigzagsgewijze naar boven oploopen, en daardoor een grooter weerstandsvermogen bieden.
- Uit Het Vaderland, 16 September 1924.
Voltooiing der nieuwe St. Bavo-kerk te Haarlem.
In het bisdom Haarlem heeft zich een comité gevormd onder voorzitterschap van den vicaris-generaal mr. Möllmann om den afbouw der kathedrale kerk van Haarlem mogelijk te maken. Men hoopt dat tegen het zilveren bisschopsjubileum van mgr. Callier, 28 October 1928, de twee torens met de klokken voltooid zullen zijn.
- Uit Reformatorisch Dagblad, 28 juni 2011.
De Roosendaalse architect Geert van der Aa is vorige week in de Sint-Bavo-kathedraal in Haarlem uitgeroepen tot winnaar van de innovatiewedstrijd Holy Warming. De wedstrijd is een initiatief van Nudge, een organisatie die een duurzame samenleving sneller dichterbij wil brengen. Dit keer was de vraag hoe monumentale kerkgebouwen zoals de Bavo kunnen besparen op energie. Van der Aa stelt dat dit kan door in de kelders van de Bavokathedraal een datacenter van een commercieel bedrijf te huisvesten. Met zijn „uiterst originele en innovatieve ontwerp ”Church on a Cloud” helpt hij niet alleen de ict-industrie maar voorziet hij ook het monumentale kerkgebouw aan een duurzame klimaatbeheersing”, zo vindt de jury. De winnaar kreeg een cheque van 5000 euro overhandigd.
Met een datacentrale in de kerk slaat de architect twee vliegen in één klap. Met de koude lucht uit de kerk worden de computers gekoeld. De verwarmde lucht wordt daarna teruggeleid en brengt de kerk op een aangename temperatuur. Door gebruik te maken van deze restwarmte hoeft de Bavo niet te investeren in een nieuwe warmtebron als vervanging van de oude ketel op stookolie.
De jury moest uit veertig inzendingen afkomstig van bouwconcerns, monumentenspecialisten, architectenbureaus, studententeams en creatieve consumenten, kiezen. Alle inzendingen zijn de komende maand te zien in de Sint-Bavokathedraal, Leidsevaart 146 te Haarlem.
De jury bestond onder anderen uit pastoor Van Ogtrop van de Sint-Bavo, Dionne Limpens (expert op het gebied van klimaatbeheersing in monumentale kerken), Ernst van der Kleij (beleidsadviseur cultureel erfgoed provincie Noord-Holland) en Henk van Boxtel (expert bij het Bisschoppelijk Adviesbureau Bouwzaken) en stond onder voorzitterschap van oud-premier Lubbers.
- Uit R.K. Nieuws.net d.d. 20 juni 2013
De beeldengroep op de gevel van het hoogkoor van de kathedrale basiliek Sint-Bavo in Haarlem aan de zijde van de Leidsevaart verkeert in slechte staat. Dinsdag zijn de drie beelden, Jezus, Mozes en Henoch, los gezaagd en naar beneden getakeld. Hiervoor werd Nederlands grootste mobiele torenkraan ingeschakeld die met 10 ton hijsvermogen de klus eenvoudig klaarde. In het kader van de grootscheepse restauratie van deze immense kerk is nu het Hoogkoor aan de beurt en worden zowel binnen als buiten de nodige werkzaamheden verricht.
Deze drie sculpturen sieren de achterkant van de kerk, precies boven het bisschoppelijk altaar dat binnen op die plek is gepositioneerd. De sculpturen hebben de tand des tijds niet goed weten te doorstaan. De Franse Euville-steen waaruit ze in de jaren voor 1898 door het atelier van beelhouwer Cuypers te Roermond zijn gehouwen, kan minder goed tegen het Hollandse klimaat dan destijds werd verwacht. Drie nieuwe beelden, exacte kopieën van de originelen, komen op hun plaats terug. De Christusfiguur zal zelfs in oorspronkelijke luister worden gesierd – met gouden bekleding – zoals hij bedoeld is.
Externe links
- Website van de kerk
- De kerk op Wikipedia
- Interieur_van_de_Sint-Bavokerk_in_Haarlem_(1636)
- Meer afbeeldingen op WikiMedia
- Website over het orgel]